rezerwaty
Rezerwaty przyrody w województwie podlaskim
Rezerwat ANTONIUK
Rezerwat leśny. Chroni fragment lasu charakterystycznego dla Wysoczyzny Białostockiej z dominującym zbiorowiskiem lasu mieszanego leszczynowo – świerkowego.
Powierzchnia (ha): 70,07
Rok utworzenia: 1995
Cel ochrony: zachowanie w naturalnym stanie fragmentu lasu charakterystycznego dla Wysoczyzny Białostockiej z dominującym zbiorowiskiem lasu mieszanego leszczynowo -świerkowego.
Opis: typ rezerwatu: leśny
Gmina, do której należy obiekt: Białystok
Rezerwat BAGNO WIZNA II
Powołany w celu ochrony torfowiska wysokiego ze stanowiskiem rzadkich roślin. W późniejszym czasie w wyniku osuszenia przyległych terenów torfowisko uległo degradacji zarastając drzewami i krzewami. Obecnie znajduje się tam las olchowo-brzozowy.
Powierzchnia (ha): 79,63
Rok utworzenia: 1968
Cel ochrony: zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych torfowiska wysokiego ze stanowiskiem rzadkich roślin
Opis: typ rezerwatu: torfowiskowy
Gmina, do której należy obiekt: Rutki
Rezerwat BAGNO WIZNA I
Rezerwat chroniący fragment rozległego torfowiska niskiego w dolinie Narwi, ze stanowiskami rzadkich roślin. Melioracja terenów wokół rezerwatu i brak systematycznego wykaszania roślinności torfowiskowej spowodowały, wykształcenie się w tym miejscu lasu brzozowo-olchowego.
Powierzchnia (ha): 36,50
Rok utworzenia: 1967
Cel ochrony:
Zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych torfowiska wysokiego ze stanowiskiem rzadkich roślin, jak: miodokwiat krzyżowy, gnidosz królewski, brzoza niska i wierzba lapońska
Opis:
typ rezerwatu: torfowiskowy
Gmina, do której należy obiekt: Rutki
Rezerwat BEREZEWO
Rezerwat faunistyczny chroniący reliktowe gatunki motyli dziennych, w tym formy endemiczne – nie stwierdzone nigdzie indziej. Obejmuje fragment Puszczy Białowieskiej nad rzeką Leśna Prawa, gdzie dolina jest silnie zabagniona i porośnięta szuwarami.
Powierzchnia (ha): 115,26
Rok utworzenia: 1995
Cel ochrony:
zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy Białowieskiej ze specyficznymi środowiskami występowania reliktowej fauny motyli odznaczającej się dużym bogactwem gatunków i występowaniem form endemicznych.
Opis:
typ rezerwatu: faunistyczny
Gmina, do której należy obiekt: Hajnówka
Rezerwat BAGNO W BORKACH
Obejmuje fragment cennych, dobrze wykształconych leśnych zbiorowisk torfowiskowych o charakterze borealnym, odznaczających się bogactwem flory roślin naczyniowych i mszaków. Jedna z głównych ostoi łosia w Puszczy Knyszyńskiej.
Powierzchnia (ha): 289,87
Rok utworzenia: 1990
Cel ochrony:
Zachowanie cennych, dobrze wykształconych zbiorowisk torfowiskowych o charakterze borealnym, odznaczających się bogactwem flory roślin naczyniowych i mszaków.
Opis:
Typ rezerwatu: leśno-torfowiskowy.
Położony w środkowej części Puszczy Knyszyńskiej, w obrębie Sokółka Nadleśnictwo Supraśl. Dojazd autobusem PKS do miejscowości Kopna Góra 4 km na północ od rezerwatu. Rezerwat obejmuje rozległy kompleks lasów bagiennych występujących w dolinie rzeki Supraśl. Główną część rezerwatu stanowi rozległe torfowisko zasilane wodami wypływającymi z wysoczyzny morenowej, porośnięte sosnowo-brzozowym lasem bagiennym. Jest on tu wykształcony bardzo typowo i na dużej powierzchni, należy do bardzo rzadko obecnie spotykanego typu lasu. W drzewostanie dominuje sosna niskiej bonitacji w towarzystwie brzozy omszonej, rzadziej brodawkowatej i olszy czarnej. W niższej warstwie krzewów rośnie licznie wierzba szara, kruszyna, podszyt gatunków tworzących drzewostan oraz w wielu miejscach brzoza niska. W warstwie ziół odznaczającej się dużym bogactwem gatunków występuje szereg rzadkich składników flory: turzyca dwupienna, turzyca nitkowata, turzyca strunowa, świbka błotna, lipiennik Loesela, skalnica torfowiskowa, rosiczka okrągłolistna. Bardzo bogata jest też flora mszaków, wśród których jest szereg gatunków borealnych i reliktowych. Na obrzeżach kompleksu torfowiskowego występuje na nie dużych powierzchniach ols oraz bór mieszany torfowcowy. W tym ostatnim spotyka się często gatunki chronione: widłak jałowcowaty oraz rzadko widłak wroniec. W południowej części oddziału 313 występuje na powierzchni około 3 ha bezleśne torfowisko z dobrze wykształconym zespołem turzycy dzióbkowatej z licznie rosnącymi: turzycą dwupienną, kruszczykiem błotnym oraz brzozą niską, turzycą strunową i bardzo rzadkimi lipiennikiem Loesela skalnica torfowiskową. W południowej części oddziału 313 występują dwa niewielkie wyniesienia z bogatą i interesującą roślinnością, szczególnie na obrzeżach. Rośnie tu m.in. bardzo licznie pełnik europejski. Jest to jedno z najbogatszych stanowisk tego gatunku w północno-wschodniej Polsce. Ponadto rosną tu m.in. widłak goździsty i wawrzynek wilczełyko. Konieczność objęcia ochroną rezerwatową tego obiektu wynika z rzadkości tego typu zbiorowisk torfowiskowych, dużego bogactwa flory roślin naczyniowatych i mszaków, obecności gatunków chronionych, w tym przede wszystkim brzozy niskiej oraz ze względu na szybkie ich zanikanie w wyniku melioracji. Charakter roślinności rezerwatu odznaczającej się dużą specyfiką składu florystycznego uwarunkowany jest wysokim poziomem wody gruntowej. Wiele gatunków tu występujących odznacza się amplitudą wymagań ekologicznych, a więc małą tolerancją w stosunku do zmian warunków siedliskowych. Ulegają one szybko zanikowi z chwilą nawet niewielkiego osuszenia i giną na stałe ze składu naszej flory. W dużej mierze dotyczy to zapewne również fauny, szczególnie stawonogów, która w tym typie zbiorowisk roślinnych jest jeszcze niemal wcale nie poznana. Rezerwat ten jest jedną z głównych ostoi łosia na terenie Puszczy Knyszyńskiej.
Gmina, do której należy obiekt: Szudziałowo, Supraśl
Rezerwat BOBRUCZEK
Rezerwat faunistyczny chroniący miejsca bytowania bobra. Powołany w czasach, kiedy gatunek ten nie był jeszcze tak liczny jak obecnie. Obejmuje niewielkie jeziorko w silnie zabagnionej dolinie strumienia, porośnętej szuwarem trzcinowym i zakrzaczeniami wierzbowymi. Miejsce bytowania innych rzadkich, chronionych roślin i zwierząt.
Powierzchnia (ha): 0,90
Rok utworzenia: 1962
Cel ochrony: ochrona bobrów
Opis:
Typ rezerwatu: faunistyczny. Utworzony w celu ochrony bobra. Położony w województwie podlaskim, powiecie sejneńskim, w gminie Puńsk. Obejmuje niewielkie jezioro Bobruczek o pow. 0,90 ha położone ok. 150 m na południowy-zachód od drogi Szypliszki – Smolany i ok. 500 m na południowy-wschód od linii kolejowej Suwałki – Trakiszki. Jezioro położone w dorzeczu rzeki Niemen, zlewni rzeki Marychy – Czarna Hańcza. Zasilane jest przez dwa cieki. Odpływ zlokalizowany jest od strony południowo-wschodniej i łączy jezioro Bobruczek z jeziorem Boksze. W wyniku wieloletniej działalności bobrów wytworzyły się stałe rozlewiska, zalewiska i zastoiny wody. Obszar pomiędzy jeziorami jest prawie stale podtapiany i pocięty wieloma kanałami i norami wykopanymi przez bobry. Jezioro Bobruczek jest typowym jeziorem wytopiskowym, o słabo rozwiniętej linii brzegowej, porośniętej roślinnością szuwarową. Jezioro płytkie (max. głębokość 3,65 m) o pow. 1,32 ha o charakterze eutroficznym, zarastającym, o mulistym dnie. Woda z cieku łączącego jezioro Bobruczek i Boksze ma II kl. czystości. Rezerwat obejmuje tereny zatrofień, od strony lądu sa to podmokłe olsy Carici elongatae-Alnetum. Od strony jeziora roślinność zajmuje ruchome pło, utworzone z kłączy, korzeni, łodyg roślinności wodnej, błotnej i częściowo lądowej. W przyjeziornym obniżeniu terenu występują olsy Carici elongatae – Alnetum i łęg olszowy Circaeo – Alnetum. W miejscu wpływu rzeki Czarnej olsy wchodzą w kontakt przestrzenny z łęgami i tworzą fitocenozę o charakterze przejściowym między olsem, a łęgiem. W rezerwacie Bobruczek duży udział mają płaty fitocenozy Caricetum acutiformis, zajmujące miejsca silnie zatorfione. Fitocenoza ta ma charakter zwarty i występuje tuż za zbiorowiskiem szuwaru wysokiego i ma duży udział w zarastaniu i wypłycaniu jeziora. Fitocenoza Phragmitetum buduje pierwszy od wody pas szuwaru. Roślinność występuje bezpośrednio w wodzie na grubej warstwie zmineralizowanego podłoża organicznego. Jest to roslinność produkująca największą ilość biomasy z jednostki powierzchni. Fitocenoza Myriophyllo-Nupharetum graniczy od strony lądu ze zbiorowiskami związku Phragmition, a od strony lustra wody – z fitocenozami zanurzonych roślin naczyniowych, głównie zespołu Potametum natantis. Fitocenoza ta obejmuje pas obwodu całego jeziora, poza częścią północną, która zajmuje Hydrocharitetum morsus-ranae, także ma duży udział w zarastaniu i wypłycaniu jeziora. Fotocenoza Hydrocharitetum morsus – ranae zajmuje część północną jeziora, płytką, przy ujściu rzeki Czarnej do jeziora. Jest to zbiorowisko roślin wodnych, produkujących dużą ilość biomasy. Przy brzegu zbiornika spotykamy fitocenozę Potametum natantis, szczególnie w wypłyconych osadami dennymi zatokach, a także bliżej środka jeziora, gdzie od strony lądu graniczy z płatami Myriophyllo-Nupharetum. W rezerwacie tym występują najliczniej rośliny naczyniowe, a także mszaki i glony. Na podstawie zespołów roślinności możemy zakwalifikować zbiornik do jezior eutroficznych o zaawansowanym stopniu zarastania. Biorąc pod uwagę cel ochrony rezerwatu, jakim jest ochrona bobra Castor fiber L. skład florystyczny jeziora i zbiorowisk lądowych zapewnia odpowiednią dietę przez cały rok dla tego gatunku,a także penetracja środowiska, zgryzanie roślinności wodnej i brzegowej przez rodzinę bobrów w pewnym stopniu hamuje wzrost trofii jeziora. Ważnym elementem środowiska bobrów jest roslinność wodna, roślinność terenów podmokłych – turzycowiska oraz szuwary, a także ziołorośla. Spośród zespołów zaroślowych najważniejsze dla bobra są łozowiska i zarośla wierzbowo-łozowe,a spośród zespołów leśnych – ols i ols jesionowy, łęgi i grądy niskie. Skład roślinności wodnej oraz zespołów leśnych otaczających rezerwat stwarza właściwe warunki siedliskowe i pokarmowe bobra. Odpowiedni poziom lustra wody jest możliwy dzięki tamie bobrowej, piętrzącej wodę na rzece Marycha na odcinku miedzy jeziorem Bobruczek i jeziorem Boksze. Występują tu cztery gatunki podlegające całkowitej ochronie: kruszczyk błotny Epipactis palustris, kukułka szerokolistna Dactylorhiza majalis, grążel żółty Nuphar luteum, grzybień biały Nymphaea alba i jeden gatunek podlegający ochronie częściowej to kruszyna pospolita Frengula alnus Mill. Pod ochroną gatunkową w rezerwacie znajduje się: z ssaków: jeż wschodni, kret, bóbr europejski, wydra, wszystkie płazy, gady oraz wiekszość ptaków – wyjątek stanowią sroka, gawron, kormoran czarny – które chronione są od 15.03. do 30.06. Stanowiska bobra na rzece Marycha,w tym też przy jeziorze Bobruczek są jednymi z najstarszych na Suwalszczyźnie, dlatego też utrzymanie tam rezerwatu jest ważne ze względów historycznych i naukowych.
Gmina, do której należy obiekt: Puńsk
Rezerwat CHOMONTOWSZCZYZNA
Rezerwat stanowiący ostoję wolnożyjącego stada żubrów w Puszczy Knyszyńskiej. Obejmuje lasy o wysokim stopniu naturalności.
Powierzchnia (ha): 234,42
Rok utworzenia: 1999
Cel ochrony:
Zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych fragmentu Puszczy Knyszyńskiej odznaczającego się wysokim stopniem naturalności, stanowiącym ostoję wolnożyjącego stada żubrów.
Opis: typ rezerwatu: leśny
Gmina, do której należy obiekt: Gródek, Supraśl
Rezerwat CIEMNY KĄT
Rezerwat leśny obejmujący różne typy zbiorowisk, głównie borowych. Drzewostany te są naturalnego pochodzenia i charakterystyczne dla Puszczy Kurpiowskiej. Mało atrakcyjny turystycznie, ale o wielkim znaczeniu dla naukowców. Ochroniony szczególnie przed szkodnikami owadzimi drzew oraz pożarami.
Powierzchnia (ha): 125,95
Rok utworzenia: 1984
Cel ochrony:
zachowanie zbiorowisk leśnych i drzewostanów naturalnego pochodzenia, charakterystycznych dla Puszczy Kurpiowskiej
Opis:
Typ rezerwatu: leśny. Położony jest zachodniej części uroczyska Czaki Przyborowiec, w gminie Turośl w województwie podlaskim. Lasy i grunty leśne należą do Nadleśnictwa Nowogród. Rezerwat obejmuje zmeliorowane torfowiska wokół kanału Turośl na południu, zaś na północ – dawne bagna Leman i Rybnica. Zespół Peucedano-Pinetum cladonietosum– sosnowy bór brusznicowy z chrobotkami zajmuje grzbiety i południowo zachodnie skłony wałów wydmowych. Drzewostan tworzy sosna z jednostkową domieszką świerku. W runie panuje borówka brusznica, czernica i pszeniec łąkowy. Bujnie wykształconą warstwę mchów tworzą rokiet widłozęby i gajnik. Na wschodnich i południowych zboczach wydm występuje zespół Peucedano-Pinetum typicum- sosnowy bór brusznicowy. W drzewostanie dominuje sosna z nieznaczną domieszką świerka. Zespół Vaccinio-myrtilli-pinetum ledotosum – bór sosnowy czernicowy z bagnem -zajmuje misy deflacyjne pomiędzy wydmami. Na pograniczu borów sosnowego i świerkowego znajduje się zbiorowisko przejściowe Vaccinio-myrtilli-pinetum x Myceli-Piceetum. Zbirowisko charakteryzuje odnawiający się świerki starzejaca się sosna. Jednym z bardziej interesujących zbiorowisk rezerwatu jest Myceli-Piceetum caricetosum glaucae – bór iglasty podmokły. Drzewostan składa się z sosny i świerka o podobnym udziale. Runo jest zdominowane przez gatunki borowe Vaccinium myrtillus i Licopodium annotinum. Gatunki grądowe są nieliczne. Na terenie rezerwatu występują gatunki olsu jesionowego i olsu wskazujące na oligotrofizację i nawiązanie do zbiorowisk torfowisk przejściowych. Głównym przedmiotem ochrony rezerwatu Ciemny Kąt jest zabezpieczenie fitocenoz przed degradacją szkodników owadzich i pożarami. Rezerwat ten nie jest specjalnie atrakcyjny turystycznie, powinien być chroniony przed masową turystyką. Naturalne drzewostany i dynamiczne ekosystemy są interesujące dla specjalistów. Obiekt może posiadać ogromne znaczenie szkoleniowe.
Gmina, do której należy obiekt: Turośl
Rezerwat CMENTARZYSKO JAĆWINGÓW
Rezerwat chroniący fragment boru świeżego pod Suwałkami wraz z położonym w nim cmentarzyskiem Jaćwingów – kilkanaście kurhanów z II-VI w. n. e. Znajdują się tu groby ciałopalne i szkieletowe. Miejsce ma znaczenie dla niektórych roślin chronionych.
Powierzchnia (ha): 3,39
Rok utworzenia: 1959
Cel ochrony: zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych boru świeżego wraz z cmentarzyskiem Jaćwingów.
Opis: typ rezerwatu: archeologiczny
Gmina, do której należy obiekt: Suwałki
Rezerwat BRZOZOWY GRĄD
Rezerwat florystyczny chroniący stanowisko obuwika pospolitego. Obejmuje niewielką wyspę na jeziorze Studzienicznym w Puszczy Augustowskiej, porośniętą lasem grądowym z dominacją w drzewostanie brzozy omszonej i olszy czarnej.
Powierzchnia (ha): 0,08
Rok utworzenia: 1963
Cel ochrony: zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych obuwika pospolitego
Opis: typ rezerwatu: florystyczny
Gmina, do której należy obiekt: Augustów
Rezerwat BUDZISK
Rezerwat leśny obejmujący fragment Puszczy Knyszyńskiej – głównie grądy, ale też olsy, łęgi i bory. Występują tu ponadto zbiorowiska łąkowe i źródliskowe. Rzeźba terenu jest mocno urozmaicona. Miejsce bytowania łosi, jeleni i nierzadko wilków oraz rysi.
Powierzchnia (ha): 341,00
Rok utworzenia: 1970
Cel ochrony:
Zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy Knyszyńskiej ze zbiorowiskami leśnymi grądowymi i torfowiskowo – bagiennymi, z licznymi źródliskami.
Opis:
typ rezerwatu: leśny
17 ha podlega ochronie ścisłej. Rezerwat obejmuje południowo-wschodnią część Obrębu Złota Wieś Nadleśnictwa Czarna Białostocka i północną część Obrębu Supraśl Nadleśnictwa Supraśl. Położony jest w odległości 9 km na południowy wschód od wsi Buksztel. Celem rezerwatu jest zachowanie fragmentu Puszczy Knyszyńskiej z naturalnymi zbiorowiskami leśnymi, torfowiskowymi, łąkowymi i źródliskowymi. Ukształtowanie powierzchni rezerwatu jest dość urozmaicone. Środkową jego część zajmuje rozległe zatorfione obniżenie z kilku źródliskami dającymi początek strumieniowi płynącemu doliną i zasilającymi go w dalszym biegu. W zachodniej i południowej części rezerwatu występują wyniesienia morenowe osiągające znaczne wysokości względne. Najniżej położona część rezerwatu znajduje się na wysokości 135 m n.p.m., natomiast najwyższe wzniesienie osiąga 160 m n.p.m. Jednym z głównych typów roślinności leśnej na terenie rezerwatu jest grąd Tilio-Carpinetum. Jest on dobrze wykształcony, _na dużej powierzchni odznacza się wysokim stopniem naturalności i wykazuje zróżnicowanie na trzy podzespoły: na grąd czyśćcowy Tilio-Carpiuetum, na grąd typowy Tilio-Carpinetum typicum i na grąd murszowy Tilio–Carpinezttm circaeacto.sttm. Grąd czyśćcowy odznacza się dorodnym wielogatunkowym drzewostanem o różnowiekowej i wielowarstwowej strukturze. Niektóre drzewa mają wymiary drzew pomnikowych. Charakterystyczny jest wysoki udział jesionu i wiązu w budowie drzewostanu. Wszystkie gatunki budujące drzewostan wykazują dobre odnowienie naturalne. Gatunkowo bogata jest też warstwa krzewów. Obok podszytu gatunków budujących drzewostan występuje tu leszczyna Corylus avellana, trzmielina brodawkowata Evonymus verrucosa i trzmielina zwyczajna E. europaea, wiciokrzew suchodrzew Lonicera xylosteum, wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, rzadziej inne. Bogate bujnie rozwinięte jest runo charakteryzujące się dużym udziałem gatunków eutroficznych siedlisk. Grąd czyśćcowy występuje na wyniesieniach morenowych zbudowanych z gruboziarnistych piasków i żwirów zwałowych z głęboko leżącym poziomem wody gruntowej. Charakterystyczna jest bardzo wysoka sprawność i żyzność gleby pomimo stosunkowo niekorzystnych warunków wilgotnościowych. Grąd typowy odznacza się brakiem jesionu i wiązu w drzewostanie i zmniejszonym udziałem gatunków eutroficznych. Wykazuje przy tym w wielu miejscach pewien siopień zniekształcenia wyrażający się obecnością brzozy i osiki w drzewostanie, świadczący o znacznym przerzedzeniu drzewostanu w przeszłości. Postaci z udziałem brzozy i osiki w drzewostanie występują też w miejscach dawnych zrębów odnowionych z samosiewu. Obecnie po upływie 70-80 lat od zrębu zbiorowiska roślinne poza obecnością tych lekkonasiennych przedplonowych gatunków drzew nie różnią się od postaci naturalnych. Grąd murszowy odznacza się obecnością olszy w drzewostanie. Miejscami stanowi ona główny składnik drzewostanu. Postaci regenerujące po dawnych zrębach odznaczają się udziałem brzozy i osiki w drzewostanie. Grąd murszowy zajmuje duże powierzchnie w środkowej części rezerwatu na obrzeżu doliny strumienia. W wielu miejscach występuje on w mozaikowym układzie z łęgiem jesionowo-olszowym. Jest to podzespół występujący tylko w dużych kompleksach leśnych o wysokim stopniu naturalności z niezmienionymi stosunkami wodnymi. Na obrzeżu rezerwatu występuje leszczynowo-świerkowy las mieszany, odznaczający się dorodnym wielogatunkowym drzewostanem z bujnie rozwiniętą warstwą krzewów złożoną głównie z leszczyny. Ponadto występuje tu dość licznie wiciokrzew suchodrzew i trzmielina brodawkowata. Częsty jest też wawrzynek wilczełyko. W bogatym runie stałym składnikiem jest też lilia złotogłów oraz gatunki kserotermiczne jak np. groszek czerniejący Lathyrus niger czy okrzyn szerokolistny Laserpitium latifolium i turzyca pagórkowa Carex montana. Drzewostan wykazuje dobre odnowienie naturalne, a lipa, grab i klon wyraźnie zwiększają swój udział. Zespół ten na terenie Puszczy Knyszyńskiej jest szeroko rozprzestrzeniony. W rezerwacie Budzisk zajmuje stosunkowo niewielką powierzchnię. W zachodniej części rezerwatu, w oddziale 140 na niewielkiej powierzchni występuje trzcinnikowo-świerkowy bór mieszany świeży Calamagrostio-Piceetum z drzewostanem . świerkowym i borowym runem z udziałem gatunków mezotroficznych. Na dużych powierzchniach w sąsiedztwie strumienia oraz miejscami na obrzeżach zatorfionych obniżeń i w miejscach wysięku wód występuje łęg jesionowo-olszowy Circaeo-Alnetum. Odznacza się dorodnym drzewostanem olszowym ze znacznym udziałem jesionu z pojedynczą domieszką świerka, a w dolnej warstwie drzew również lipy. W warstwie krzewów obok podszytu gatunków tworzących drzewostan rosną czeremcha Padus avium, leszczyna, jarzębina Sorbus aucuparia, trzmielina zwyczajna, wawrzynek wilczełyko, porzeczka czarna Ribes nigrum i porzeczka czerwona R. spicatum, rzadziej inne. Warstwa ziół jest bujnie rozwinięta i bogata gatunkowo. Dość dobrze rozwinięta jest warstwa mchów. Łęg jesionowo-olszowy na terenie rezerwatu wykazuje wysoki stopień naturalności z dobrze zachowanymi drzewostanami. Występujące miejscami młode drzewostany powstałe na miejscu zrębów odznaczają się szybko postępującym procesem regeneracji. Zbiorowiska roślinne z 50-60-letnimi drzewostanami nie odbiegają swoim fitosocjologicznym charakterem od zbiorowisk naturalnych. Na dość dużej powierzchni, głównie we wschodniej części rezerwatu, w rozległej zatorfionej dolinie strumienia występuje łęg świerkowo-olszowy Piceo-Alnetum. Charakteryzuje się dużym bogactwem florystycznym. W płacie o powierzchni 150 mz występuje do 90 gatunków roślin, przy czym prawie połowę stanowią mchy i wątrobowce. Jest to najbogatszy pod względem flory mszaków zespół leśny. Występuje w nim również szereg roślin podlegającyeh ochronie prawnej: wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, storczyk plamisty Dactylorhiza maculata, listera jajowata Listera ovata, gnieźnik leśny Neottia nidus-avis, kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine, widłak wroniec Huperzia selago, widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum. Łęg świerkowo-olszowy występuje na głębokich torfach i jest uwarunkowany wysokim poziomem wody gruntowej. W kilku miejscach na stosunkowo niedużej powierzchni występuje ols Carici elongatae-Alnetum odznaczający się silnie kępiastą strukturą i wysokim poziomem wody gruntowej. W oddziale 6 występuje sosnowo-brzozowy las bagienny. Jest to zespół odznaczający się niskim i rzadkim drzewostanem złożonyrn z sosny, świerka i brzozy omszonej, umiarkowanie rozwiniętą warstwą ziół, w której głównym gatunkiem jest narecznica błotna Thelypteris palustris i dobrze rozwiniętą, bogatą w gatunki warstwą mchów, w której dominują torfowce. Dno lasu posiada silną kępiastą strukturę. Na kępach występują gatunki oligotroficzne, wśród nich są zwykle gatunki wysokotorfowiskowe, w dolinkach natomiast występują liczne gatunki bagienne. W zatorfionej dolinie strumienia występują na dość dużych powierzchniach bezleśne torfowiska ze zbiorowiskami turzyc reprezentującymi kilka zespołów. Największą powierzchnię zajmuje zespół turzycy tunikowej Caricetum appropinquatae. Jest to zespół stosunkowo bogaty florystycznie mający w swoim składzie gatunki rzadkie jak wielosił błękitny Polemoniunz coeruleum, konietlica syberyjska Trisetum sibiricum, kruszczyk błotny Epipactis palustris, a wśród mchów Helodżum blandowii. Dość dużą powierzchnię zajmuje zespół turzycy błotnej Caricetum acutifórmis. W paru miejscach występuje też zespół turzycy zaostrzonej Caricetum gracżlis. Tworzy ona stosunkowo niewielkie płaty. W wielu miejscach na silnie nawodnionym torfie dość duże powierzchnie zajmuje zespół turzycy dzióbkowatej Caricetum rostratae. Na terenie rezerwatu występuje mszysta postać zespołu z udziałem reliktowego gatunku Camptothecium nitens. Wśród zespołu Caricetum appropinquatae występują dość duże płaty zespołu trzcinnika prostego Calamagrostietum neglectae. Jest to zespół rzadki, ograniczony w swym występowaniu do torfowisk północno-wschodniej Polski. W oddziale 7 D oraz 8 C dużą powierzchnię zajmuje zespół sitowia leśnego Scirpetum silvatici. Występuje on w strefie wysięku wód. Bardzo specyficznym elementem przyrody rezerwatu są źródliska. Na terenie rezerwatu są dwa typy źródlisk. Jedne bardzo obfite daj~ce początek głównemu strumieniowi i jego dopływom. Mają one kształt niecki z piaszczystym prawie płaskim dnem, z którego wypływa woda. W ich obrębie wykształca się zespół Pellżo-Cardamżnetum amarae. Źródliska tego typu występują w oddziałach 109 i 140. Drugi typ stanowią torfowiska źródliskowe, tworzące różnej wielkości torfowe, silnie przewodnione pagórki. Z ich stoków lub z podnóży sączy się woda zasilająca strumień. W nurcie strumienia płynącego przez rezerwat występuje miejscami w dużych ilościach roślinność wodna. Dominującym składnikiem jest tu potocznik wąskolistny Berula erecta. Potocznik wraz z innymi gatunkami zajmuje niekiedy całą szerokość strumienia. Flora rezerwatu liczy ponad 279 gatunków roślin naczyniowych rodzimych, stanowiących naturalne składniki szaty roślinnej rezerwatu. W tym jest 17 gatunków drzew, 19 gatunków krzewów, 6 gatunków krzewinek i 2 pnącza. Do tego dochodzi kilkadziesiąt gatunków roślin synantropijnych, występujących na drogach i na uprawach leśnych. W młodnikach powstałych na powierzchniach zrębów zupełnych występuje miejscami sztucznie wprowadzony modrzew. Wśród roślin naczyniowych jest wiele gatunków rzadkich, w tym 17 podlegających ochronie prawnej. Bogata jest też flora mszaków. W jej składzie występują relikty glacjalne: Paludella squarrosa, Helodium blandowżż, Camptothecium nitens. Ze zwierząt spotkać tu można jelenia, łosia, sarnę, dzika, lisa, jenota, borsuka, a rzadziej też wilka i rysia. Bogata jest też ornitofauna.
Gmina, do której należy obiekt: Czarna Białostocka, Supraśl
Rezerwat CZAPLINIEC BEŁDA
Pierwotnie rezerwat chronił miejsce gnieżdżenia się czapli siwej. Z czasem ptaki przeniosły się na brzeg Jez. Rajgrodzkiego. Rezerwat obejmuje ponadto fragment boru mieszanego z dorodnym, prawie dwustuletnim, drzewostanem sosnowo – świerkowym.
Powierzchnia (ha): 11,58
Rok utworzenia: 1958
Cel ochrony: ochrona miejsc gnieżdżenia się czapli siwej
Opis: typ rezerwatu: faunistyczny
Gmina, do której należy obiekt: Rajgród
Rezerwat CZARNY KĄT
Znajduje się w Nadleśnictwie Nowogród w Puszczy Kurpiowskiej i obejmuje część Uroczyska Wyk ze zbiorowiskami boru brusznicowego i czernicowego.
Powierzchnia (ha): 32,97
Rok utworzenia: 1989
Cel ochrony: Zachowanie zbiorowisk boru brusznicowego i czernicowego, charakterystycznych dla Puszczy Kurpiowskiej.
Opis: typ rezerwatu: leśny
Gmina, do której należy obiekt: Zbójna
Rezerwat CZECHY ORLAŃSKIE
Rezerwat leśny chroniący zachowane w naturalnym stanie zbiorowiska leśne o charakterze borów mieszanych, stanowiących pozostałość dawnej Puszczy Bielskiej. W drzewostanie tych lasów dominują sosna zwyczajna i świerk pospolity.
Powierzchnia (ha): 77,95
Rok utworzenia: 1995
Cel ochrony:
zachowanie w naturalnym stanie zbiorowisk leśnych o charakterze borów mieszanych z drzewostanem sosnowo – świerkowym, stanowiących pozostałość dawnej Puszczy Bielskiej
Opis: typ rezerwatu: leśny
Gmina, do której należy obiekt: Dubicze Cerkiewne
Rezerwat DOLINA WALICZÓWKI
Rezerwat florystyczny położony w dolinie rz. Waliczówka w Puszczy Białowieskiej. Odznacza się wysokim stopniem naturalności zbiorowisk leśnych oraz obecnością rzadkich, dobrze zachowanych, śródleśnych turzycowisk.
Powierzchnia (ha): 44,75
Rok utworzenia: 1995
Cel ochrony:
Zachowanie odznaczających się wysokim stopniem naturalności zbiorowisk leśnych oraz zbiorowisk roślinności nieleśnej obejmujących zespoły turzycowe występujące w strefie źródliskowej strumienia Waliczówka.
Opis: typ rezerwatu: florystyczny
Gmina, do której należy obiekt: Narewka
Rezerwat DĘBOWE GÓRY
Powołany w celu zachowania w stanie naturalnym zespołu świetlistej dąbrowy z dębem bezszypułkowym, stanowiącej istotną wartość ze względów przyrodniczych, naukowych i dydaktycznych. Położony jest 6 km na południe od Łomży, na północnym skraju Czerwonego Boru.
Powierzchnia (ha): 99,31
Rok utworzenia: 2001
Cel ochrony:
Zachowanie w stanie naturalnym zespołu świetlistej dąbrowy z dębem bezszypułkowym – zespołu rzadko spotykanego nie tylko w województwie ale nawet w Polsce.
Opis:
Typ rezerwatu: leśny.
Rezerwat odznacza się bardzo urozmaiconą rzeźbą terenu. Najwięcej powierzchni zajmuje świetlista dąbrowa z dużym udziałem dębu bezszypułkowego. Drzewostan jest młody – ok. 50 letni ale naturalnego pochodznia. W runie lasu występuje wiele rzadkich roślin np.: gorysz siny, miodunka wąskolistna, pięciornik biały, dziurawiec skąpolistny, miodownik melisowaty, oman wierzbolistny, lilia złotogłów, gnieźnik leśny, orlik pospolity, naparstnica zwyczajna. Inne typy lasu, który występuje w rezerwacie to sosnowo – dębowy bór mieszany.
Gmina, do której należy obiekt: Zambrów
Rezerwat DĘBOWY GRĄD
Rezerwat leśny obejmujący fragment Puszczy Białowieskiej z naturalnymi zespołami grądowymi, z dużym udziałem dębu i jesionu oraz zatorfioną dolin rzeki Dubitka. Niektóre dęby osiągają tu wymiary drzew pomnikowych.
Powierzchnia (ha): 100,47
Rok utworzenia: 1985
Cel ochrony:
zachowanie fragmentu Puszczy Białowieskiej z naturalnymi zespołami grądowymi, z dużym udziałem dębu i jesionu oraz zatorfionej doliny rz. Dubitka
Opis:
typ rezerwatu: leśny
Położony jest w środkowej części Puszczy Białowieskiej na terenie Obrębu i Nadleśnictwa Hajnówka, 1 km na zachód od wsi Budy i 11 km na zachód od Białowieży. Dojazd autobusem PKS z Hajnówki lub z Białowieży do przystanku Budy i 1 km na zachód do granicy rezerwatu. Celem rezerwatu jest zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy z dorodnym wielogatunkowym drzewostanem z dużym udziałem dębu i jesionu. Teren rezerwatu jest równinny, lekko pochylony w kierunku zachodnim, wzniesiony średnio 160 m n.p.m. Różnice wysokości na terenie rezerwatu nie przekraczają 5 m. W zachodniej części rezerwatu występuje płaska zatorfiona dolina, którą płynie niewielki strumień o nazwie Dubitka. Południowo-wschodnią część rezerwatu zajmuje grąd żyzny czyśćcowy Tilio-Carpinetum stachyetosum. W drzewostanie obok dominującego graba występuje świerk, dąb, jesion, lipa, rzadziej klon. Niektóre dęby osiągają wymiary drzew pomnikowych. Runo tworzą głównie gatunki grądowe. Wczesną wiosną dno lasu pokrywa zwarty kobierzec złożony z zawilca gajowego Anemone nemorosa z dużym udziałem zdrojówki rutewkowatęj Isopyrum thalictroides. Później głównymi składnikami runa stają się gwiazdnica wielkokwiatowa Stellaria holostea, gajowiec żółty Galeobdolon luteum, jaskier kosmaty Ranunculus lanuginosus, marzanka wonna Asperula odorata, podagrycznik pospolity Aegopodium podagraria, 6ołek leśny Viola silvestris, czyściec leśny Stachys silvatica i inne. Gleba w obrębie tego zespołu ma charakter płowej właściwej, wytworzonej z piasku gliniastego na glinie zwałowej. W kierunku zachodnim grąd czyśćcowy przechodzi w grąd murszowy. W drzewostanie pojawia się olsza czarna, a w runie – gatunki łęgowe: turzyca odległokłoskowa Carex remota, skrzyp leśny Euisetum silvaticum, kostrzewa olbrzymia Festuca gigantea, śledziennica skrętolistna Chrysosplenium alternifolium, czartawa drobna Circaea alpina i inne. Występują tu też podtopione dolinki z roślinnością typowo łęgową. Grąd murszowy zajmuje również zachodnie obrzeże rezerwatu. Gleba w tym zespole ma charakter glejowej właściwej z warstwą butwiny grubości do 10 cm. Zatorfioną dolinę strumienia zajmuje łęg jesionowo-olszowy Circaeo-Alnetum z dorodnym drzewostanem olszowym z niewielką domieszką jesionu i świerka. W warstwie krzewów występuje nielicznie leszczyna, trzmielina zwyczajna, kruszyna oraz porzeczki: czerwona i ezarna. W runie dominuje pokrzywa zwyczajna Urtica dioica. Pokrzywie towarzyszy występujący miejscami dość licznie niecierpek pospolity Impatiens noli-tangere oraz gwiazdnica gajowa Stellaria nemorum i śledziennica skrętolistna. Spotyka się tu też szereg gatunków grądowych, jak gwiazdnica wielkokwiatowa, gajowiec żółty, podagrycznik pospolity oraz niektóre rośliny olsowe: psiankę słodkogórz Solanum dulcamara, karbieniec pospolity Lycopus europaeus, rzadziej inne. W warstwie mchów występuje licznie merzyk fałdowany Mnium undulatum. W południowej i północnej części doliny strumienia występują polany zajęte przez zbiorowiska turzycowe. Nad strumieniem, w południowo-zachodniej części rezerwatu znajduje się pozostałość po mielerzu, gdzie w XVIII i XIX w. budnicy wyrabiali potaż używany przy produkcji szkła i mydła. Łęg jesionowo-olszowy występuje na glebie mułowo-glejowej o silnie rozwiniętym poziomie próchniczno-murszowym. W północno-wschodniej części rezerwatu występuje grąd turzycowy Tilio-Carpinetum caricetosum remotae z mniej dorodnym drzewostanem, w którym zdecydowanie dominuje grab ze znaczną domieszką świerka i lipy. Na północno-wschodnim obrzeżu występuje młody drzewostan z dużym udziałem brzozy brodawkowatej. Powstał on w miejscu dawnego zrębu zupełnego. Huraganowe wiatry, jakie nawiedziły Puszczę w marcu 1983 r. wyrządziły w rezerwacie duże zniszczenia wywalając i wyłamując wiele drzew. W kilku miejscach po uprzątnięciu wywalonych i połamanych drzew powstały dość duże odlesione powierzchnie. Zostały one ponownie zalesione i ulegają regeneracji.
Gmina, do której należy obiekt: Hajnówka
Rezerwat GLINKI
Rezerwat florystyczny chroniący stanowisko rzadkiej paproci – pióropusznika strusiego. Zajmuje fragment wilgotnego grądu w Puszczy Augustowskiej, ze znacznym udziałem takich drzew jak grab, jesion, osika i świerk. Rośnie tu również wiąz górski.
Powierzchnia (ha): 1,79
Rok utworzenia: 1971
Cel ochrony:
Zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych jedynego na terenie Puszczy Augustowskiej stanowiska pióropusznika strusiego.
Opis: typ rezerwatu: florystyczny
Gmina, do której należy obiekt: Sztabin
Rezerwat GŁAZOWISKO BACHANOWO
Rezerwat ciekawy pod kilkoma względami – florystycznym, geologicznym i krajobrazowym. Obejmuje część wyniesienia morenowego z licznymi głazami narzutowymi. Roślinność wykazuje tu duże podobieństwo do flory stepowej.
Powierzchnia (ha): 0,98
Rok utworzenia: 1973
Cel ochrony:
Zachowanie ze względów naukowo -dydaktycznych zbiorowiska o roślinności stepowej.
Opis: Typ rezerwatu: ochrona przyrody nieożywionej (geologiczny).
Jedno z piękniejszych miejsc w Suwalskim Parku Krajobrazowym.
Gmina, do której należy obiekt: Jeleniewo
Rezerwat GŁAZOWISKO ŁOPUCHOWSKIE
Rezerwat geologiczny na Suwalszczyźnie. Obejmuje fragment wysokiego (250 m n. p. m.) wyniesienia morenowego z dużą ilością głazów narzutowych. Pośród głazów dominują granity.
Powierzchnia (ha): 15,88
Rok utworzenia: 1988
Cel ochrony: Zachowanie nagromadzonych głazów narzutowych stanowiących unikalny zespół form polodowcowych.
Opis: Typ rezerwatu: ochrona przyrody nieożywionej (geologiczno – geomorfologiczny)
Gmina, do której należy obiekt: Jeleniewo
Rezerwat GŁUSZEC
Rezerwat chroniący bory sosnowe i torfowiska wysokie w Puszczy Białowieskiej – zbiorowiska występujące tu nielicznie. Dominują w nim bory: czernicowy, brusznicowy i bagienny. Miejsce wypalania węgla drzewnego z XVIII i jeden kurhan z wczesnego średniowiecza. Rezerwat jest ostoją głuszca.
Powierzchnia (ha): 122,68
Rok utworzenia: 1979
Cel ochrony: ochrona lepiej zachowanych fragmentów Puszczy Białowieskiej
Opis:
Położony jest w północno-wschodniej części Puszczy Białowieskiej, w Nadleśnictwie Browsk. Dojazd autobusem PKS do wsi Masiewo położonej 1,5 km na północ od rezerwatu. Celem rezerwatu jest ochrona lepiej zachowanych fragmentów Puszczy Białowieskiej. Jest to rezerwat częściowy uzupełniający Białowieski Park Narodowy w zakresie ochrony borów sosnowych i torfowisk. Zbiorowiska te bowiem na terenie Parku występują na bardzo niewielkich powierzchniach i wykształcone są fragmentarycznie. Północna część rezerwatu, niemal zupełnie płaska i na dużych powierzchniach zatorfiona, leży na wysokości 157 m n.p.m. W kierunku południowo-wschodnim teren łagodnie się wznosi do wysokości 162,5 m n.p.m. Różnice wysokości mieszczą się więc w granicach 5 m. Północną i zachodnią część rezerwatu pokrywają piaski luźne, na dużej powierzchni przykryte różnej miąższości warstwą torfu. W części południowo-wschodniej występują piaski słabo gliniaste i gliniaste lekkie. Rezerwat znajduje się w strefie lokalnego wododziału. Warunkuje to występowanie torfowisk wysokich. Wody spływają w czterech kierunkach: wschodnim, północnym, północno-zachodnim i zachodnim. Ogólnie teren rezerwatu odznacza się płytko zalegającą wodą gruntową oraz występowaniem dużych powierzchni zatorfionych. W kilku miejscach występują niewielkie obniżenia, w których woda utrzymuje się w ciągu całego roku. W granicach rezerwatu znalazły się zręby wykonane przed utworzeniem rezerwatu i młodniki. Zajmują one 'stosunkowo niewielką powierzchnię i ulegają regeneracji. W południowo-wschodniej części rezerwatu na znacznej powierzchni występuje silnie przerzedzony starodrzew z bujnie rozwiniętą warstwą młodych drzew, z dużym udziałem gatunków lekkonasiennych: brzozy brodawkowatej, osiki, rzadziej olszy czarnej.
W środkowej części oddziału 136 D występuje pagórek zbudowany z ziemi z dużym udziałem węgli – miejsce wypalania w XVIII w. węgla drzewnego. Natomiast w północno-zachodnim narożu oddziału 135 A znajduje się niewielki kurhan, pochodzący prawdopodobnie, jak większość tego typu obiektów w Puszczy, z okresu wczesnego średniowiecza.
W rezerwacie dominuje roślinność siedlisk oligotroficznych, z czego wynika stosunkowo małe bogactwo flory. Jedynie południowo-wschodnia część, odznaczająca się siedliskami mezotroficznymi, ma bogatą florę. Na terenie rezerwatu występuje tu jednak szereg rzadkich składników flory, wśród których jest 11 podlegających ochronie gatunkowej. Niektóre gatunki, jak pływacz pośredni Utricularia intermedia, sit drobny Juncus bulbosus, widłak cyprysowaty Diphasium tristachyum zostały znalęzione dotychczas na terenie polskiej części Puszczy Białowieskiej tylko w tym rezerwacie. Do bardzo rzadkich w Puszczy należą też rosiczka okrągłolistna Drosera rotundifolia, turzyca bagienna Carex limosa, paprotka zwyczajna Polypodium vulgare i widłak spłaszczony Diphasium complanatum. Na terenie rezerwatu Głuszec dominują lasy. Jednak również zbiorowiska nieleśne odgrywają istotną rolę w całokształcie szaty roślinnej. Są to przy tym w zdecydowanej większości zbiorowiska naturalne. Łącznie występuje tu 10 zespołów leśnych oraz 10 zespołów nieleśnych.
Największą powierzchnię zajmuje zespół boru czernicowego. Charakteryzuje się on dorodnym drzewostanem sosnowym z dużym udziałem świerka. W warstwie ziół dominuje borówka czarna Yaccinium myrtillus w towarzystwie kilku innych gatunków borowych. Warstwę mchów o dość dużym stopniu pokrycia tworzą głównie rokietnik pospolity Entodon schreberi, widłoząb falisty Dicranum udulatum i gajnik lśniący Hylocomium splendens. W warstwie ziół i w warstwie mchów zawsze są obecne gatunki siedlisk wilgotnych: trzęślica modra Molinia coerulea – zwykle dość licznie oraz w niewielkich ilościach borówka bagienna Liaccinium uliginosum, rzadziej bagno zwyczajne Ledum palustre, a wśród mchów płonnik pospolity Polytrichum commune oraz torfowce: torfowiec odgięty Sphagnum apiculatum, torfowiec ostrolistny Sphagnum nemoreum, rzadziej inne. Zespół ten występuje w miejscach płaskich, na glebach wilgotnych zbielicowanych, wytworzonych z piasków luźnych.
W miejscach nieco wyniesionych występuje bór brusznicowy. Skład drzewostanu jest tu podobny jak w borze czernicowym, ale mniej dorodny. Słabiej jest tu wykształcona warstwa ziół. W jej składzie występują gatunki siedlisk suchych, jak kostrzewa owcza Festuca ovina, turzyca wrzosowiskowa Carex ericetorum, trzcinnik piaskowy Calamagrostis epigeios lub umiarkowanie wilgotnych, jak szczodrzeniec ruski Cytisu.s rutheni, konwalia majowa Convallaria maialis, pomocnik baldaszkowaty Chimaphila umbellata.
W wielu miejscach, ale zwykle na niewielkich powierzchniach, występuje bór bagienny (łochyniowy). Ma on drzewostan znacznie rozluźniony, złożony głównie z sosny. Niewielką domieszkę i głównie tylko w niższej warstwie tworzą brzoza omszona, niekiedy również brzoza brodawkowata i świerk. W runie dominują krzewinki, głównie borówka bagienna Vaccżnium uligżnosum i czarna Vaccinium mnyrtillus. Zawsze występuje tu bagno zwyczajne Ledum palustre. W niewielkich ilościach spotyka się tu też gatunki wysokotorfowiskowe: wełniankę pochwowatą Eriophporum vaginatum, żurawinę błotną Vaccinium oxycoccos i modrzewnicę zwyczajną Androrneda polifolia. W warstwie mchów duży udział mają torfowce. Często one właśnie stanowią główny składnik tej warstwy.
W północnej i wschodniej części rezerwatu występuje torfowisko wysokie. Zespół ten odznacza się rzadkim i niskim (7- 4 m) drzewostanem sosnowym pomimo jego znacznego wieku (90 – 100 lat). W warstwie ziół dominują gatunki wysokotorfowiskowe. Bujnie rozwinięta warstwa mszysta złożona jest głównie z torfowców. Miejscami występują płaty z dużym udziałem wełnianki pochwowatej Erżophorum vaginatum.
W kilku miejscach w sąsiedztwie torfowiska wysokiego lub boru bagiennego występuje torfowcowo-brzozowy las bagienny. Charakteryzuje się on bardzo rzadkim drzewostanem złożonym ze słabo rosnącej sosny i brzozy omszonej często z pojedynczą domieszką brzozy brodawkowatej, a niekiedy również olszy. W warstwie krzewów występują zawsze wierzby, głównie wierzba uszata Salix aurita, w mniejszej ilości wierzba szara S. cinerea. W runie dominują turzyce, głównie turzyca pospolita Carex fuscai turzyca nitkowata Carex lasiocarpa.
W południowo-zachodniej części rezerwatu na powierzchni kilku arów występuje ols Carici elongatae-Alnetum. Jest to silnie podtopiona postać zespołu odznaczająca się dużym udziałem roślin wodnych, jak okrężnica bagienna Hottonia palustris i rzęsa drobna Lemna minor.
W południowo-wschodniej części rezerwatu dość dużą powierzchnię zajmuje zespół grądu miodownikowego. Odznacza się on wielogatunkowym drzewostanem złożonym w górnej warstwie z dorodnej sosny, dębu i świerka z niewielką domieszką brzozy brodawkowatej, rzadziej osiki. Dolną warstwę drzew budują głównie grab i świerk. Oba te gatunki wykazują tendencję do zwiększania udziału w budowie drzewostanu. Sosna natomiast nie odnawia się wcale. Warstwa krzewów rozwinięta jest słabo i składa się głównie z podszytowych świerków oraz występujących w bardzo niewielkich ilościach jarzębiny i wawrzynka wilczełyko Daphne mezereum. W warstwie ziół dominują gatunki lasów liściastych z udziałem gatunków ciepłolubnych, jak miodownik melisowaty Melittis melissophyllum, turzyca pagórkowata Carex montana, czyścica storzyszek Calamintha vulgaris, kokoryczka. wonna Polygonatum odoratum, dzwonek brzoskwiniolistny Campanula persicifolia.
W kilku miejscach we wschodniej i południowej części rezerwatu występuje trzcinnikowo-świerkowy bór mieszany. Drzewostan tworzą tu świerk z domieszką sosny, brzozy brodawkowatej, rzadziej osiki i dębu. W kiłku miejscach występują bezdrzewne podtopione obniżenia z roślinnością turzycową. Występuje tu głównie zespół turzycy dzióbkowatej Caricetum rostratae. Dość dużą powierzchnię zajmują też zespoły: turzycy sztywnej Caricetum elatae i turzycy pęcherzykowatej Caricetum vesicariae.
Ponadto spotyka się niewielkie płaty zbiorowisk: turzycy nitkowatej Caricetum lasiocarpae, turzycy bagiennej Caricetum limosae, ponikła błotnego Eleocharitetum palustris, manny jadalnej Glycerietum fluitantis.
Rezerwat stanowi ostoję głuszca, który staje się gatunkiem coraz rzadszym również w Puszczy Białowieskiej.
Gmina, do której należy obiekt: Narewka
Rezerwat GŁĘBOKI KĄT
Rezerwat w Puszczy Białowieskiej chroniący zachowany w naturalnym stanie borealny bór świerkowy torfowcowy, z licznymi gatunkami mchów i wątrobowców. Zbiorowisko to jest typowe dla północnych regionów Europy.
Powierzchnia (ha): 40,30
Rok utworzenia: 1979
Cel ochrony:
Zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy Białowieskiej obejmującego bór świerkowy, torfowcowy o charakterze borealnym. Inne rodzaje lasów w rezerwacie to łęg, grąd i ols.
Opis:
Typ rezerwatu: torfowiskowy
Położony jest we wschodniej części Puszczy Białowieskiej w Obrębie Leśna, w Nadleśnictwie Hajnówka. Obejmuje cały oddział 439 A i południową część oddziału 414 C. Celem rezerwatu jest zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy Białowieskiej obejmującego bór świerkowy torfowcowy o charakterze borealnym. Wschodnią część rezerwatu zajmuje bór świerkowy torfowcowy reprezentujący podzespół Sphagno girgensohnii-Piceetum dryopteridetosum. Odznacza się on drzewostanem świerkowym z niewielką domieszką sosny, rzadziej brzozy omszonej i olszy. W warstwie ziół obok gatunków borowych jak borówka czarna, borówka brusznica, gruszyczka jednostronna Pirola secunda, listera sercowata Listera cordata występują gatunki grądowe: prosownica rozpierzchła Milium effusum, kostrzewa olbrzymia Festuca gigantea i olsowe: narecznica błotna Thelypteris palustris, psianka słodkogórz Solanum dulcamara i rzadziej inne. Warstwa mchów rozwija się w poszczególnych płatach dość różnie pokrywając od 20 do 85 % powierzchni. Występuje bardzo duża liczba gatunków mchów i wątrobowców. Jest to jedna z bardziej charakterystycznych cech tego podzespołu. Odznacza się on kępiastą strukturą. Drzewa i podszyt występują na wyniesieniach osiągających 15-25 cm utworzonych przez systemy korzeniowe drzew. Tu rosną głównie gatunki oligotroficzne borówki: czarna i brusznica i borowe mchy: rokitnik pospolity, widłoząb falisty, rzęsiak pospolity i inne. Na bardziej wyniesionych mszystych kępach porośniętych przez torfowce spotyka się niekiedy nawet gatunki wysokotorfowiskowe: żurawinę błotną Vaccinium oxycoccus i płonnika Polytriehum strictum. Na obrzeżach kęp występują gatunki eutroficzne: kostrzewa olbrzymia Festuca gigantea, turzyca odległokłosa. Natomiast w podtopionych dolinkach rosną gatunki bagienne: niezapominajka błotna Myosotis palustris, przytulia błotna Galium palustre, wiechlina zwyczajna Poa trivialis, wierzbówka błotna Epilobium palustre i inne. W ostatnich kilku latach obserwuje się proces eutrofizacji gleby w obrębie tego podzespołu przejawiający się m. in. przyhamowaniem rozwoju mszaków, w tym głównie torfowców i silnym rozwojem szczawika zajęczego Oxalis acetosella. Podzespół ten ma duże znaczenie dla ochrony szeregu gatunków roślin naczyniowych i mszaków występujących tylko w tym podzespole, jak np. listera sercowata Listera cordata, turzyca życicowa Carex loliacea, turzyca delikatna C. tenella, torfowiec Sphagnum vulfianum i inne.
W zachodniej i południowej części rezerwatu duże powierzchnie zajmuje zespół łęgu jesionowo-olszowego Circaeo-Alnetum. W drzewostanie dominuje olsza ze znaczną zwykle domieszką świerka. Niewielką pojedynczą domieszkę stanowią brzoza omszona i jesion. Niekiedy gatunkiem głównym jest świerk lub brzoza omszona. Warstwa ziół rozwinięta jest bujnie. Jej głównym składnikiem jest zwykle pokrzywa t7rtica dioica tworząca niekiedy zwarte łany i nadająca zbiorowiskom łęgowym specyficzną fizjonomię. Ponadto w dość dużych ilościach występują ostrożeń warzywny Cirsium oleraceum, gwiazdnica gajowa Stellaria nemorum, szczyr trwały Mercurialis perennis i gajowiec żółty Galeobdolon luteum. Warstwa mchów w poszczególnych płatach wykształca się różnie. W miejscach, gdzie bardzo bujnie rozwija się pokrzywa mchy są zredukowane do bardzo niewielkich ilości.
W południowej części rezerwatu na stosunkowo niedużej powierzchni występuje grąd murszowy Tilio-Carpinetum circaeaetosum alpine. Odznacza się on wielogatunkowym drzewostanem, w którym głównymi gatunkami są olsza, świerk i jesion, pojedynczą domieszkę stanowi często brzoza omszona, dąb, lipa, a w dolnej warstwie drźew – grab. W dobrze wykształconej warstwie krzewów głównym składnikiem jest leszczyna, domieszkę stanowią natomiast podszyty gatunków tworzących drzewostan oraz jarzębina, kruszyna, wawrzynek wilczełyko i kilka innych. Runo jest dość bogate i składa się głównie z gatunków grądowych. Występują tu też zawsze, ale w niewielkich ilościach, rośliny wilgotnych siedlisk, rosnące głównie w łęgu jesionowo-olszowym, jak czartawa drobna Circaea alpina, pępawa błotna Crepis paludosa, ostrożeń warzywny, wiechlina odległokłosowa Poa remota. Są one dobrymi gatunkami wyróżniającymi ten podzespół. Grąd murszowy występuje na wilgotnych glebach murszowych w sąsiedztwie łęgu jesionowo-olszowego lub w mozaikowym układzie z podtopionymi dolinkami porośniętymi roślinnością łęgową.
W środkowej części oddziału 439A i w paru miejscach w południowej części rezerwatu występuje ols Carici elongatae-Alnetum. Występuje on tu w dwu postaciach: typowej – z drzewostanem olszowym z niewielką domieszką świerka i jesionu oraz w postaci brzozowej z drzewostanem złożonym głównie z brzozy omszonej z niewielką domieszką świerka i pojedynczymi olszami.
Gmina, do której należy obiekt: Hajnówka
Rezerwat GNILEC
Rezerwat florystyczny w Puszczy Białowieskiej, chroniący turzycowiska z rzadkimi roślinami naczyniowymi i mszakami, nie spotykanymi w innych częściach Puszczy.
Powierzchnia (ha): 37,21
Rok utworzenia: 1995
Cel ochrony:
Zachowanie w naturalnym stanie zbiorowisk turzycowych z udziałem rzadkich gatunków roślin naczyniowych i mszaków, jedynych na terenie Puszczy Białowieskiej.
Opis:
Typ rezerwatu: florystyczny
W drzewostanie dominuje dąb szypułkowy, brzoza brodawkowata i olsza czarna. Zbiorowiska turzycowe to miejsce występowania chronionych storczyków i rzadkiej turzycy Buxbauma.
Gmina, do której należy obiekt: Narewka
Rezerwat GORBACZ
Rezerwat obejmujący bardzo stare, oligotroficzne jezioro Gorbacz z i przyległymi do niego torfowiskami niskimi i wysokimi. Ciekawa jest tu przede wszystkim flora bagienna i wodna, z takimi rzadkimi gatunkami jak: rosiczka okrągłolistna, ramienica i rdestnica ostrolistna.
Powierzchnia (ha): 222,7207
Rok utworzenia: 1967
Cel ochrony:
Zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych oligotroficznego jeziora Gorbacz z interesującą roślinnością wodną, torfowiskami niskimi i wysokimi.
Opis:
Typ rezerwatu: torfowiskowy
Położony jest na południe od wsi Gorbacz, 6 km na południowy-wschód od Michałowa. Celem rezerwatu jest ochrona torfowiska wysokiego z szeregiem rzadkich gatunków roślin.
Rezerwat Gorbacz obejmuje oligotroficzne jezioro z interesującą roślinnością wodną i dużą część otaczającego rozległego torfowiska. Jest to jedno z bardzo niewielu zachowanych jezior na obszarze zlodowacenia środkowopolskiego. Jezioro obecnie zajmuje powierzchnię 19 ha. Jest pozostałością rozległego niegdyś jeziora zajmującego całą szeroką dolinę. Jezioro Gorbacz jest płytkie. Jego głębokość w północnej części wynosi zaledwie 40 cm, w części południowo-zachodniej dochodzi do 120 cm. Pod warstwą wody do głębokości 2 m występuje rzadki muł, przechodzący w muł z gytią. Niżej do głębokości 6 m zalega gytia.
Flora
Od strony północno-wschodniej, wschodniej i południowo-wschodniej do jeziora przylegają torfowiska niskie. Od strony zachodniej występuje rozległe torfowisko wysokie.
Dno jeziora na dużej powierzchni jest porośnięte przez ramienice Chara,fragilis i Ch. foetida oraz rdestnicę ostrolistną Potamogeon acutifolius. Licznie występuje również rdestnica połyskująca P. lusens, a w strefie przybrzeżnej – głównie zachodniej ezęści jeziora, rdestnica pływająca P. natans, której towarzyszą grzybienie północne Nymphaea candida. Miejscami w zatorfionych zatoczkach, w sąsiedztwie szuwaru, spotyka się zwarte płaty osoki aloesowatej. Jezioro otacza zwartym pierścieniem pływający mszar. Od strony północno-wschodniej i wschodniej w sąsiedztwie torfowisk niskich występuje zespół szuwaru Scirpo-Phragmitetum, łozowisko Salicetum pentanclro- cinereae i niewielkie kępy olsu Carici elongatae- Alnetum. Od strony północno-zachodniej i zachodniej mszar tworzą zbiorowiska z licznie występującymi gatunkami jak: rosiczka okrągłolistna.
Gmina, do której należy obiekt: Michałowo7
Rezerwat GÓRA PIESZCZANA
Rezerwat leśny powołany dla ochrony fragmentów, dobrze wykształconych, borów sosnowo- świerkowych w Puszczy Knyszyńskiej. Występują tu rzadkie gatunki flory np.: lilia złotogłów, podkolan biały, raganek duński, goździk piaskowy i arnika górska.
Powierzchnia (ha): 220,05
Rok utworzenia: 1987
Cel ochrony:
Zachowanie w naturalnym stanie borów sosnowo – świerkowych charakterystycznych dla Puszczy Knyszyńskiej.
Opis: Typ rezerwatu: leśny
Położony jest we wschodniej części Puszczy Knyszyńskiej, na terenie Nadleśnictwa Waliły, w Obrębie Krynki. Obejmuje oddziały 147-150 oraz 170-173. Dojazd autobusem PKS do wsi Talkowszczyzna położonej 6 km na północ od rezerwatu lub wsi Nowosiółki leżącej 5 km na południowy-zachód od rezerewatu. Celem rezerwatu jest zachowanie fragmentu Puszczy Knyszyńskiej o naturalnym charakterze, obejmującego bory sosnowo-świerkowe ze stanowiskami wielu roślin rzadkich, wśród których szereg podlega ochronie gatunkowej.
Teren rezerwatu jest sfalowany. Ogólnie nachylony w kierunku zachodnim, wzniesiony średnio 170m n.p.m. Różnice wysokości wynoszą około 17m. Najwyżej wzniesiony punkt znajdujący się w północno-wschodnim narożu rezerwatu osiąga 174,7m n.p.m., natomiast najniżej położonym miejscem jest północno-zachodnie naroże rezerwatu wzniesione 158m n.p.m.
Głównym typem zbiorowiska leśnego na terenie rezerwatu jest trzcinnikowo-świerkowy bór mieszany Calamagrostio-Piceetum. Drzewostan dorodny złożony jest z sosny z domieszką świerka. Świerk występuje również w dolnej warstwie drzew. Warstwa krzewów złożona jest głównie z podszytu świerkowego i pojedynczo występujących: leszczyny, wiciokrzewu suchodrzewu, trzmieliny brodawkowatej. W runie występują gatunki chronione: tajęża jednostronna Goodyera repens (dość licznie, tworząc miejscami bogate skupienia), widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum (często, w wielu miejscach masowo), widłak goździsty L. clavatum (w wielu miejscach, niekiedy dość licznie), lilia złotogłów Lilium martagon (rzadko) i rzadko podkolan biały Platanthera bifolia.
Południową część oddziałów 171, 172 i 173 zajmuje trzcinnikowo-sosnowy bór mieszany Calamagrostio-Pinetum. Drzewostan złożony jest z sosny z domieszką brzozy rodawkowatej. W niższej warstwie drzew i w podszycie występuje świerk. runo dobrze rozwinięte odznacza się dużym bogactwem roślin z udziałem wielu gatunków kserotermicznych i rzadkich, jak miodunka wąskolistna Pulmonaria angustifolia, ciemiężyk białokwiatowy Vincetoxicum officinale leniec bezpodkwiatowy Thesium ebracteatum, goździk piaskowy Dianthus arenarius, jaskier wielokwiatowy Ranunculus polyanthemos, rzęplica polska Koeleria polonica, głowienka wielokwiatowa Prunella grandiflora, raganek duński Astragalus danicus, turówka leśna Hierochloe autralis, przetacznik łosowy Veronica spicata, mącznica lekarska Arctostaphylos uva ursi oraz gatunki chronione: widłak goździsty, sasanka otwarta Pulsatilla patens, tajęża jednostronna, arnika górska Arnica montana.
W zachodniej części oddziału 150 w słabo zaznaczonym rynnowatym obniżeniu występuje bór mieszany odchylony ku lasowi mieszanemu Corylo-Piceetum z niewielkimi fragmentami zbliżonymi do świerkowej postaci grądu. Drzewostan złożony z sosny i świerka z domieszką brzozy odznacza się dorodnością i wysoką zasobnością. Świerk osiąga tu wysokość 31 m, sosna 30 m przy średniej pierśnicy odpowiednio 36 i 37 cm.
W środkowej i północnej części rezerwatu oraz w południowej części oddziału 170 w wielu miejscach występuje bór brusznicowy Vaccinio vitis-idaeae-Pinetum.
Gmina, do której należy obiekt: Szudziałowo
Rezerwat GRABÓWKA
Rezerwat leśny chroniący dobrze zachowany, wielogatunkowy las grądowy, typowego dla Wysoczyzny Wysokomazowieckiej. Obejmuję też fragment łęgu jesionowo-olszowego.
Powierzchnia (ha): 60,87
Rok utworzenia: 1996
Cel ochrony:
Zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych wielogatunkowego lasu liściastego o wysokim stopniu naturalności.
Opis: Typ rezerwatu: leśny.
Rzeźba terenu jest falista. Różnice wysokości mieszczą się więc w granicach 7 m. Obszar jest pochylony w kierunku zachodnim, z rynnowym obniżeniem w części środkowej.
Flora rezerwatu to 107 gatunków roślin, w tym: 12 drzew, 12 krzewów, 78 ziół i 5 mszaków. Z ciekawszych, rzadszych roślin można wymienić: kruszczyka szerokolistnego i gnieźnika leśnego. W podszyciu grądu rosną kruszyna pospolita i kalina koralowa, zaś w runie spotyka się konwalię majową i kopytnika pospolitego.
Fauna rezerwatu jest typowa dla tego typu lasu. Występują tu m. in. : jeż wschodni, kret, gronostaj i łasica oraz wszystkie nietoperze. Najczęściej spotykane płazy to traszki zwyczajne, kumaki, ropuchy i rzekotka drzewna.
Gmina, do której należy obiekt: Zambrów
Rezerwat GRĄD RADZIWIŁŁOWSKI
Rezerwat leśny chroniący typowe dla Wysoczyzny Drohickiej zbiorowisko wielogatunkowego lasu liściastego. Wyróżnia się dorodnym drzewostanem, złożonym głównie z dębu szypułkowego w wieku do 170 lat i brzozy brodawkowatej.
Powierzchnia (ha): 24,44
Rok utworzenia: 1990
Cel ochrony:
Zachowanie naturalnego fragmentu dawnej Puszczy Nurzeckiej, dobrze wykształconego grądu typowego oraz szeregu gatunków chronionych roślin.
Opis: Typ rezerwatu: leśny
Położony w zachodniej części Obrębu i Nadleśnictwa Nurzec, 3 km na północny-wschód od wsi Radziwiłłówka. Dojazd autobusem PKS do miejscowości Radziwiłłówka, stąd 3 km drogą asfaltową w kierunku Nurca. Celem rezerwatu jest zachowanie w naturalnym stanie fragmentu lasu charakterystycznego dla Wysoczyzny Drohickiej.
Teren rezerwatu jest płaski, wzniesiony średnio 185 m n.p.m., lekko nachylony w kierunku północno-wschodnim. Różnice wysokości nie przekraczają 2 m.
Jest to wielogatunkowy las liściasty ze zwartym drzewostanem złożonym w górnej warstwie z dębu szypułkowego w wieku 140 – 170 lat z niewielką jednostkową domieszką brzozy brodawkowatej, rzadziej osiki, lipy drobnolistnej i sosny. Niższą warstwę drzewostanu tworzy grab z niewielką domieszką klonu i lipy drobnolistnej.
We wschodniej części rezerwatu udział sosny jest większy. W warstwie krzewów rozwiniętej dość słabo występuje głównie leszczyna, rzadziej trzmielina brodowakowata i podszyt gatunków tworzących drzewostan. W runie wiosną dominuje zawilec gajowy Anemone nemorosa, później głównymi gatunkami stają się przylaszczka pospolita Nepatica nobilis, gwiazdnica wielkokwiatowa Stellaria holostea, gajowiec żółty Galeobdolon luteum, marzanka wonna Asperula odorata oraz szczawik zajęczy Oxalis acetosella i konwalijka dwulistna Majanthemum bifolium. Na całej powierzchni las jest bardzo jednorodny. Pod względem fitosocjologicznym reprezentuje on zespół grądu Tilio-Carpinetum. Jest on dość bogaty florystycznie. Wykształca się na glebach brunatnych wytworzonych ze zwałowych piasków gliniastych. Jest to trwały typ lasu, uwarunkowany głównie czynnikami glebowymi.
Na terenie rezerwatu występuje kilka roślin podlegających ochronie gatunkowej. Są to: wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum – bardzo rozpowszechniony na tym terenie, gnieźnik leśny Neottia nidus-avis, podkolan biały Platanthera b folża i lilia złotogłów Lilium martagon. Ponadto rosną tu, dziś już dość rzadkie: zdrojówka rutewkowata Isopyrum thalictroides i turówka leśna Hierochloe australis.
Gmina, do której należy obiekt: Mielnik
Rezerwat GÓRA USZEŚCIE
Rezerwat florystyczny chroniący roślinność kserotermiczną. Obejmuje dwa najwyższe wzniesienia morenowe na Wysoczyźnie Drohickiej: Duże Uszeście (204 m n.p.m.) i Małe Uszeście (174 m n.p.m.). Obok muraw występują tu bór mieszany i ciepłolubny las mieszany.
Powierzchnia (ha): 11,98
Rok utworzenia: 1985
Cel ochrony:
Zachowanie roślinności kserotermicznej zawierającej w swym składzie szereg gatunków rzadkich i chronionych.
Opis:
Typ rezerwatu: stepowy
Położony na terenie Leśnictwa Sutno Nadleśnictwa Nurzec – w gminie Mielnik. Powierzchnia rezerwatu 12,06 ha. Celem rezerwatu jest ochrona roślinności kserotermicznej zawierającej w swym składzie szereg gatunków rzadkich i podlegających ochronie prawnej. Rezerwat obejmuje dwa pagórki morenowe o stromych zboczach, tzw. Duże i Małe Uszeście znajdujące się na północnym obrzeżu wsi Mielnik. Są to najwyższe wyniesienia na terenie Wysoczyzny. Drohickiej. Duże Uszeście osiąga 204 m n.p.m., Małe Uszeście – 174 m n.p.m. Wyniesienia te leżą w ciągu moren czołowych stadiału Warty, zwanego też stadiałem Mazowiecko-Podlaskim zlodowacenia środkowo-polskiego. Wyniesienia morenowe zbudowane są z piasków i żwirów z głazami, przewarstwione gliną zwałową. Utwory te pokrywają niezbyt grubą warstwą płytko zalegające tu skały kredowe. Na jednym z dwu wyniesień kredowych o charakterze wychodni skał kredowych lub porwarku kredowego, osiągającego wysokość 160 m n.p.m. został spiętrzony materiał morenowy budujący górę Uszeście. Gleba na obrzeżu południowo-wschodnim w części podszczytowej wyniesienia ma charakter pararędziny inicjalnej wytworzonej z utworu piaszczysto-pyłastego pochodzenia lodowcowego z domieszką otoczaków kredowych. W środkowej części zbocza południowo-wschodniego o nachyleniu 38° i w części szczytowej małego Usześcia, gleba ma charakter pararędziny brunatnej wykształconej z piasków podścielonych żwirem. W dolnej części wschodniego zbocza o nachyleniu 8° występuje gleba brunatna wyługowana wytworzona z piasku słabogliniastego. Gleby rezerwatu odznaczają się małą wilgotnością, korzystają bowiem wyłącznie z wód opadowych. Opady atmosferyczne są tu dość niskie. Średnia roczna suma opadów za lata 1948-1967 dla Siemiatycz wynosi 558 mm. Mała wilgotność gleb powoduje szybkie jej nagrzewanie się.
Na stokach południowych w miejscach otwartych, przy słonecznej pogodzie temperatura powierzchni gleby osiąga niekiedy 78°C. Sprzyja to rozwojowi roślinności kserotermicznej zawierającej w swym składzie wiele rzadkich gatunków zarówno roślin naczyniowych, jak i mszaków. Szczytowe części Dużego i Małego Usześcia oraz znaczną część południowego stoku Małego Usześcia zajmują bogate florystycznie zbiorowiska muraw kserotermicznych poprzedzielane różnej wielkości płatami kserotermicznych krzewiastych zarośli. W murawach kserotermicznych dominują trawy: strzęplica nadobna Koeleria gracilis, kłosownica pierzasta Brachypodium pinnatum i tymotka Boehmera Phleum boehmeri. Licznie występuje też poziomka twardawa Fragaria viridis, goździk kartuzek Dianthus cartusianorurn, macierzanka piaskowa Tlzymus serpyllum, pięciornik piaskowy Potehtilla arenaria, przelot pospolity Anthyllis vulneraria, czosnek skalny Allium montanum. Stosunkowo nieliczną domieszkę stanowią też rzadkie gatunki roślin, jak aster gawędka Aster amellus, gorysz siny Peucedanum cervaria, głowienka wielkokwiatowa Prunetla grandifTora, dzwonek boloński Campanula bononiensis, przetacznik pagórkowy Veronica teucrium oraz podlegające ochronie gatunkowej wężymord stepowy Scorzonera purpurea, sasanka łąkowa Pulsatilla pratensis, sasanka otwarta P. patens, goryczka krzyżowa Gentiana cruciatcz, pluskwica europejska Cimicifuga europaea, ostrołódka kosmata Oxytropis pilosa. Wśród kserotermicznych zarośli krzewiastych złożonych głównie z tarniny Prunus spinosa z domieszką derenia świdwy Cornus sanguinea spotyka się m. in. wykę grochowatą Vicia pisiformis i szereg gatunków występujących również w kserotermicznych murawach.
Środkowe i dolne części zboczy zajmują zbiorowiska leśne reprezentujące zespół boru mieszanego i ciepłolubnego lasu mieszanego. Drzewostan tworzy tu sosna z pojedynczymi dębami i osikami. Niewielką, pojedynczą domieszkę w drzewostanie i podszycie stanowią też grab i lipa drobnolistna. W podszycie występują: jałowiec, dereń świdwa, rzadziej leszczyna, trzmielina brodawkowata i zwyczajna, szakłak pospolity, wiąz zwyczajny w odmianie korkowej i inne. W runie występuje licznie kostrzewa owcza Festuca ovina, mietlica pospolita Agrostis vulgaris oraz gatunki murawowe, jak macierzanka piaskowa, goździk kropkowany Dianthus deltoides, jastrzębiec kosmaczek Hieracium pilosella i inne. Fauna rezerwatu jest jeszcze zupełnie niezbadana. Należy sądzić, że jest ona interesująca. Dotyczy to szczególnie stawonogów. Obecnie na terenie rezerwatu obserwuje się ekspansję roślinności leśnej. Przejawia się to we wkraczaniu drzew i krzewów do zbiorowisk muraw kserotermicznych, co powoduje ocienienie gleby i zanikanie bardziej światłożądnych gatunków. Wymaga to odpowiednich zabiegów polegających na usuwaniu ze zbiorowisk kserotermicznych pojawiającego się samosiewu drzew i krzewów.
Gmina, do której należy obiekt: Mielnik
Rezerwat JAŁÓWKA
Rezerwat leśny położony w Puszczy Knyszyńskiej, w dolinie rzeki Jałówka. Obejmuje typowe dla tego obszaru zróżnicowanie rzeźby terenu i warunków ekologicznych. Chroni bogatą szatę roślinną o wysokim stopniu naturalności.
Powierzchnia (ha): 277,42
Rok utworzenia: 1990
Cel ochrony:
Zachowanie cennego fragmentu Puszczy Knyszyńskiej obejmującego charakterystyczne dla jej obszaru układy geomorfologiczne, wyróżniającego się bogactwem zbiorowisk roślinnych.
Opis: Typ rezerwatu: leśny
Gmina, do której należy obiekt: Supraśl
Rezerwat JELONKA
Rezerwat powstały na piaszczystych nieużytkach porolnych w gminie Kleszczele na południowym skraju Puszczy Białowieskiej. Występują tu głównie murawy napiskowe z rzadkimi gatunkami roślin.
Powierzchnia (ha): 227,00
Rok utworzenia: 1990
Cel ochrony:
Zachowanie w naturalnym stanie kompleksu muraw piaskowych, jałowczysk i zarośli jałowcowo – osikowych powstałych na jałowych nieużytkach porolnych. Liczne zarośla jałowcowe i jałowcowo-osikowe to postępująca sukcesja wtórna, prowadząca do odtworzenia w tym miejscu lasu.
Opis: Typ rezerwatu: krajobrazowy
Położony na terenie Nadleśnictwa Bielsk Podlaski, w gminie Kleszczele, I km na południowy-zachód od wsi Jelonka, po obu stronach szosy z Hajnówki do Kleszczel). Rezerwat na całej powierzchni podlega ochronie ścisłej. Dojazd autobusem PKS do wsi Jelonka lub Kleszczele 2 km na północny-wschód od rezerwatu. Celem rezerwatu jest zachowanie kompleksu muraw piaskowych, jałowczysk i zarośli jałowcowo-osikowych powstałych na jałowych nieużytkach porolnych, odznaczających się swoistą szatą roślinną i podlegających sukcesji wtórnej prowadzącej do odtworzenia ekosystemu leśnego.
Teren rezerwatu wzniesiony od 180 do 185 m n.p.m. jest lekko pochylony w kierunku południowo-wschodnim. Pokrywają go utwory zlodowacenia środkowopolskiego. Są to głównie piaski i żwiry z głazami. Pomimo ubogich gleb szata roślinna jest dość bogata i urozmaicona.
Flora. Występuje tu ponad I50 gatunków roślin naczyniowych, ok. 40 gatunków mszaków i ponad 60 gatunków porostów. Wśród roślin naczyniowych jest szereg gatunków rzadkich i zanikających w związku z powszechnym zalesieniem tego typu suchych muraw piaskowych. Są to m.in. goździk piaskowy Dianthus arenarius, łyszczec baldachogronowy Gvpsophila,fasttgiata, strzęplica sina Koeleria gluucw, mącznica lekarska Avctostahhvlos uva-ursi, chroszcz nagołodygowy Teesctalea nudicaulis.
Największą powierzchnię na terenie rezerwatu zajmuje zbiorowisko murawy piaskowej z udziałem jałowców z dominacją takich gatunków jak jasieniec piaskowy Jasione otorttnr2a, kocanki piaskowe Heliehrv.surrr arenarium, bylica polna Artemisia campestris, jastrzębiec kosmaczek Hieraciurn pilo.sella, szczaw polny Rumex acetosella, szczotlicha siwa Corvnephorus canescens, gorysz pagórkowy Peucedanum oreoselinum i inne. W zbiorowisku tym występują też liczne porosty.
W miejscach o bardziej zaawansowanym procesie sukcesji, gdzie wśród zarośli jałowca wkraczają gatunki drzewiaste: sosna, osika, brzoza brodawkowata, pojawiają się krzewy: janowiec barwierski Genista tinctorża, szczodrzeńce: ruski Cyti.sus ruthenicu.s i rozesłany C. ratisbonensis oraz wierzby: uszata Salix aurita, iwa S. caprea, rokita S. rosmarinifolia, a wśród roślin zielnych coraz większy udział uzyskują ciemiężyk białokwiatowy Vincetoxżcum officinale, przytulie: pospolita Galium mollugo i właściwa G. verum. Pojawiają się też gatunki leśne : borówka czarna i~accinium myrtillus, brusznica V. vitis-idaea, gruszyczka jednostronna Pirola secunda, pszeniec zwyczajny Melampyrum pratense, a wśród mchów gajnik lśniący Hylocomium sptendens.
We wschodniej części rezerwatu występują trzy nieckowate płytkie obniżenia o płaskim dnie z wodą utrzymującą się często przeż cały rok. Przez okoliczną ludność zwane są ługami. Występują tu w układzie koncentrycznym trzy typy zbiorowisk. Na obrzeżach wykształca się zbiorowisko trzęślicy modrej Molinia coerulea, za nim występuje zbiorowisko niskich turzyc: siwej Carex canescens i pospolitej C. fusca. Całe dno nieckowatych obniżeń zajmuje zbiorowisko turzycy nitkowatej Carex lasiocarpa.
Ze zwierząt na terenie rezerwatu można spotkać jelenia, sarnę, dzika, a nawet rysia, a w podtopionych ługach pojawia się rybitwa białoskrzydła Chlidonias leucoptera.
Gmina, do której należy obiekt: Kleszczele
Rezerwat JEZIORO HAŃCZA
Rezerwat wodny chroniący zasoby przyrodnicze najgłębszego w Polsce jeziora Hańcza. Stanowi też wartość ze względów geomorfologiczno-geologicznych oraz krajobrazowych. To jedno z najbardziej urokliwych miejsc w Suwalskim Parku Krajobrazowym.
Powierzchnia (ha): 305,20
Rok utworzenia: 1963
Cel ochrony:
zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych oraz wybitne walory krajobrazowe jeziora geomorfologiczno – geologicznego, a zarazem limnologicznego.
Opis: Typ rezerwatu: wodny
Gmina, do której należy obiekt: Przerośl
Rezerwat JESIONOWE GÓRY
Rezerwat leśny chroniący fragment Puszczy Knyszyńskiej, mocno zróżnicowany pod względem zbiorowisk roślinnych: bory, grądy, olsy, łęgi. Występuje tu wiele rzadkich gatunków flory. Lasy charakteryzują się wysokim stopniem naturalności i wielogatunkowym starodrzewem.
Powierzchnia (ha): 375,50
Rok utworzenia: 1987
Cel ochrony:
Zachowanie fragmentu Puszczy Knyszyńskiej o zróżnicowanej serii zbiorowisk na siedliskach bagiennych i mieszanych o wysokim stopniu naturalności i z dorodnym wielogatunkowym starodrzewem.
Opis: Typ rezerwatu: leśny
Położony jest w północnej części Puszczy Knyszyńskiej na terenie Nadleśnictwa i Obrębu Czarna Białostocka. Celem rezerwatu jest zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy Knyszyńskiej, odznaczającego się dużym zróżnicowaniem roślinności i obecnością rzadkich zbiorowisk roślinnych.
Teren rezerwatu jest wzniesiony średnio 155 m n.p.m. Najniżej położona część rezerwatu zajęta przez rozległe torfowiska leży na wysokości 150 m n.p.m., natomiast najwyższe wzniesienie morenowe osiąga 159 m n.p.m.
Flora rezerwatu odznacza się obecnością szeregu rzadkich składników flory, w tym 15 podlegających ochronie prawnej. Są to: widłaki: jałowcowaty Lycopodium annotinum, goździsty L. clavatum, wroniec Huperzia selago; rosiczka okrągłolistna Dro.sera rotundifólia, groszek wschodniokarpacki Lathyrus laevigatus, wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, bluszezpospolity Hederahelix, chamedafnepółnocna Chamaedaphne calyculata, lilia złotogłów Lilium martagon, storczyk plamisty Dactylorhiza maculata, listera sercowata Listera cordata, listera jajowata L. ovata, gnieźnik leśny Neottia nidus-avis, tajęża jednostronna Goodyera repens, żłobik koralowaty Corallorhiza trifida.
Około połowy powierzchni rezerwatu zajmują zbiorowiska torfowiskowe reprezentujące 9 zespołów leśnych i 4 zespoły nieleśne, natomiast na morenowych wyniesieniach wykształciły się zbiorowiska leśne reprezentujące 4 zespoły występujące na glebach mineralnych.
Duże powierzchnie w południowej, środkowej i wschodniej części rezerwatu zajmuje torfowisko wysokie Ledo-Sphagnetuna odznaczające się niskim rzadkim drzewostanem sosnowym, runem złożonym z wełnianki pochwowatej Eriophorum vaginatun, żurawiny błotnej Vaccinium oxycoccus, bagna zwyczajnego Ledum palustre oraz bujnie rozwiniętą warstwą mchów złożoną z torfowców. Na obrzeżach torfowiska wysokiego w kilku miejscach występuje torfowisko brzozowe Sphagno-Betuletum pubescentis z rzadkim drzewostanem złożonym z brzozy omszonej i sosny. W runie występuje dość licznie trzcina Phragmites cornrnurris, turzyca nitkowata Carex lasiocarpa, żurawina błotna i kilka innych, a warstwę mchów tworzą torfowce. W sąsiedztwie torfowiska wysokiego występuje też miejscami bór bagienny (łochyniowy) Vaccinio uliginosi-Pinetum. Drzewostan tworzy sosna z niewielką domieszką brzozy omszonej, a w krzewinkowym runie dominują borówka bagienna Vacciniurn uliginosum i borówka czarna V. myrtillus, a niewielką domieszkę stanowi bagno zwyczajne i kilka innych. Warstwę mchów tworzą głównie torfowce. W zespole tym występuje jeden z najrzadszych składników naszej flory – relikt glacjalny – chamedafne północna Chamaectaphne caluculata.
Znaczną powierzchnię zajmuje też sosnowo-brzozowy las bagienny. Drzewostan złożony jest z sosny, brzozy omszonej i świerka. Sosna osiąga tu wiek ponad 150-200 lat. Brzoza i świerk są młodsze. Zbiorowisko rria wybitnie kępiastą strukturę. Na kępach, zajmujących około 30 – 40 % powierzchni dominują torfowce z udziałem gatunków borowych. Dolinki natomiast zajmują gatunki olsowe i niskotorfowiskowe. Zbiorowiska tego typu występują w południowej i środkowej części rezerwatu w oddziałach 131, 132, 158, 159. Odznaczają się wysokim stopniem naturalności i należą do rzadko spotykanych zbiorowisk leśnych na terenie północno-wschodniej Polski.
W wielu miejscach na obrzeżach zatorfionych obniżeń występuje bór mieszany torfowcowy Betulo pubescentis- Piceetum. Drzewostan tworzy tu świerk z domieszką brzozy omszonej, rzadziej brzozy brodawkowatej, olszy i niekiedy sosny. Warstwa ziół rozwija się tu na ogół słabo, warstwa mchów natomiast odznacza się dużym bogactwem gatunkowym.
Duże powierzchnie zajmuje też łęg jesionowo-olszowy. Odznacza się dorodnym drzewostanem olszowym z domieszką świerka, a w dolnej warstwie jesionu, wiązu, rzadziej klonu. Niewielką domieszkę w drzewostanie stanowią również brzozy: brodawkowata i omszona. Obecność w drzewostanie brzozy brodawkowatej świadczy zwykle o przerzedzeniu w przeszłości drzewostanu. Zespół ten na dużej powierzchni odznacza się stosunkowo wysokim stopniem naturalności dzięki nienaruszonym stosunkom wodnym i dobrze zachowanemu drzewostanowi o różnowiekowej i wielowarstwowej strukturze. Na terenie rezerwatu wykazuje on dużą skalę zmienności od postaci typowych do nawiązujących do olsu z jednej strony i do grądu murszowego z drugiej. Występuje w północnej części oddziału 130 oraz miejscami na obrzeżach zatorfionej doliny rzeczki Jałówki.
Dolinę Jałówki zajmuje łęg świerkowo-olszowy. Stanowi on specyficzny typ zbiorowiska łęgowego. Odznacza się drzewostanem olszowym z dominacją świerka, obecnością gatunków borowych w runie przy równoczesnym udziale gatunków grądowych i dużym bogactwem gatunków w warstwie mchów. Osobliwością tego zespołu jest obecność żywca gruczołowatego Dentaria glandulasa – gatunku występującego w bukowych lasach południowej Polski. Stanowisko w rezerwacie Jesionowe Góry jest oddalone 0 260 km od granicy zwartego zasięgu tego gatunku. Ponadto z dużą stałością występują widłaki: jałowcowaty i wroniec. Rosną tu również listera jajowata i żłobik koralowaty.
Wyniesienie morenowe zajmuje głównie grąd. Charakteryzuje się on dorodnym drzewostanem, złożonym z jesionu, grabu, klonu z domieszką wiązu górskiego, lipy, dębu, rzadziej świerka. Jesion i dąb osiągają tu wymiary drzew pomnikowych. Bardzo bujnie rozwinięte jest runo odznaczające się dużym bogactwem gatunkowym. Dominują tu gatunki eutroficznych siedlisk, wśród których jest wiele rzadkich składników flory jak zdrojówka rutewkowata Isopyrum thalictroides, kokorycz pełna Corvdalis solida, kokorycz pusta C. cava, czosnek niedźwiedzi Allium ursinum, dzwonek szerokolistny Campanula latifolia, żywiec cebulkowy Dentaria bulbif’era, żywiec gruczołowaty D. glandulosa, stokłosa Benekena Bromus benekeni oraz podlegające ochronie gatunkowej: lilia złotogłów Lilium martagon i wawrzynek wilczełyko Daplane mezereum. Na wyniesieniach obok grądu duże powierzchnie zajmuje też leszczynowo-świerkowy las mieszany. Odznacza się dorodnym drzewostanem złożonym w górnej warstwie z sosny i świerka z domieszką brzozy brodawkowatej, w dolnej warstwie natomiast występuje licznie dąb w towarzystwie graba oraz podrost świerka. Bujnie rozwinięta jest warstwa krzewów. Dominuje tu leszczyna nadająca zbiorowisku specyficzną fizjonomię. Duże ocienienie dna lasu przez bujnie rozwiniętą warstwę krzewów powoduje słaby rozwój warstwy ziół, w której obok licznej grupy gatunków grądowych występuje zawsze kilka gatunków borowych, głównie borówka czarna Taccinium myrtillus i rokietnik pospolity Entodon schreberi.
Ponadto niewielką powierzchnię zajmują: ols Carici elongatae-Alnetum o charakterystycznej kępiastej strukturze, występujący w podtopionych obniżeniach, dębowo-świerkowy bór mieszany wilgotny Querco-Piceetum z dorodnym drzewostanem świerkowym z domieszką osiki i dębu, bór czernicowy Vaccinio myrtilli-Pinetum z świerkowo-sosnowym drzewostanem i dominacją borówki czarnej w runie, bór świerkowy torfowcowy Sphagno girgensohnii-Piceetum z bujnie rozwiniętą warstwą mchów złożoną głównie z torfowców. W oddziałach 116 i 118 występują niewielkie powierzchnie zajęte przez zbiorowiska turzycowe. Dominuje tu głównie zespół turzycy dzióbkowatej Caricetum rostratae. Towarzyszą mu zbiorowiska zespołu turzycy błotnej Caricetum acutifórmis i sitowia leśnego Scirpetum silvatici. W oddziale 118 występuje też niskoturzycowe zbiorowisko z dominującą turzycą pospolitą Carex fusca.
Gmina, do której należy obiekt: Czarna Białostocka
Rezerwat JEZIORO KALEJTY
Rezerwat krajobrazowy. Chroni jezioro Kalejty o długiej, urozmaiconej linii brzegowej. Położony jest we wschodniej części Puszczy Augustowskiej oraz otaczające je bory sosnowo-świerkowe. Ostoja wielu rzadkich ptaków wodnych i leśnych.
Powierzchnia (ha): 763,30
Rok utworzenia: 1980
Cel ochrony:
Zachowanie wartości przyrodniczych jeziora oraz swoistych cech krajobrazu.
Opis: Typ rezerwatu: krajobrazowy
Gmina, do której należy obiekt: Nowinka
Rezerwat JEZIORO KOLNO
Rezerwat faunistyczny chroniący ostoję ptaków wodnych, w szczególności – łabędzia niemego. Położony jest na południowo- zachodnich obrzeżach Puszczy Augustowskiej.
Powierzchnia (ha): 269,26
Rok utworzenia: 1960
Cel ochrony:
Zachowanie miejsc lęgowych łabędzia niemego.
Opis: Typ rezerwatu: faunistyczny.
Gmina, do której należy obiekt: Augustów
Rezerwat JEZIORO WIEJKI
Powierzchnia [ha]: 22,5000
Rok utworzenia: 2005
Cel ochrony: Zachowanie, ze względów naukowych i dydaktycznych, naturalnego jeziora mezotroficznego, otaczającego je torfowiska oraz występujących na tym terenie rzadkich i chronionych gatunków roślin i zwierząt.
Opis: typ rezerwatu: biocenotyczny i fizjocenotyczny
Gmina, do której należy obiekt: Gródek
Rezerwat KANISTAN
Powierzchnia (ha): 134,06
Rok utworzenia: 1984
Cel ochrony:
Zachowanie zwartego, naturalnego kompleksu olsów w Puszczy Kurpiowskiej.
Opis: Typ rezerwatu: leśny.
Gmina, do której należy obiekt: Zbójna
Rezerwat KARCZMISKO
Rezerwat leśny chroniący naturalny, dobrze zachowany fragment Puszczy Knyszyńskiej. Obejmuje bór mieszany sosnowo-świerkowy z ponad 150-letnimi drzewami oraz rzadkimi gatunkami roślin np. lilia złotogłów, arnika górska.
Powierzchnia (ha): 20,45
Rok utworzenia: 1972
Cel ochrony:
Zachowanie w naturalnym stanie zbiorowisk leśnych typu boru mieszanego sosnowo – świerkowego charakterystycznego dla Puszczy Knyszyńskiej.
Opis:
Typ rezerwatu: leśny.
Położony jest w północno – zachodniej częsci Puszczy Knyszyńskiej, na terenie Obrębu Knyszyn Nadleśnictwa Dojlidy, w odległości 2 km od wsi Przewalanka i 4 km na północ od wsi Rybnik. Obejmuje zachodnią część oddziałów 120 i 144. Dojazd autobusem PKS z Białegostoku do przystanku Kopisk na trasie Białystok – Augustów – 0,5 km na południe od rezerwatu.
Celem rezerwatu jest zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy Knyszyńskiej o naturalnym charakterze.
Teren rezerwatu jest lekko sfalowany , wzniesiony średnio 150 n.p.m. Około 80 % powierzchni rezerwatu zajmują gleby brunatno bielicowane, wytworzone z piasków słabo gliniastych drobnoziarnistych z domieszką żwiru. W północnej części na około 20 % powierzchni występują gleby brunatne wyługowane wytworzone z piasków słabogliniastych drobnoziarnistych. W środkowej części rezerwatu w zagłębieniu zajmującym około 0,2 ha jest gleba glejowa wytworzona z piasków gliniastych pylastych. Na terenie całego rezerwatu występuje trzcinnikowo-świerkowy bór mieszany Calamagrostito-Piceetum. W drzewostanie głównym gatunkiem jest sosna. Liczny jest też świerk. Niewielką domieszkę stanowią: brzoza brodawkowata , osika i rzadko dąb szypułkowy. Sosna w oddziale 120 osiąga wiek 180 lat i znaczne wymiary: średnica pnia 71 cm, wysokość 31 m i masę drewna ponad 5 m3. W odziale 144 wiek wiek sosny wynosi 150 lat, a maksymalne wymiary jak w oddziale 120. W warstwie krzewów występują: jarzębina, leszczyna, kruszyna, rzadziej wierzba iwa. W warstwie runa głównymi składnikami są: trzcinnik leśny Calamagrostis arundinacea, szczawik zajęczy Oxaliks acetosella, borówka czarna Vaccinium myrtillus, dość licznie wastępuje też konwalijka dwulistna Majanthemum bifolium, malina kamionka Rebus saxatilis, malina właściwa R. ideus, konwalia majowa Convalia maialis, siódmaczak lesny Trientalis europaea i inne. Spotyka się tu też gatunki podlegające ochronie prawnej: Tajęża jednostrona Goodyera reoens, lilia złotogłów Lilium martagon, arnika górska Arnica montana, wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, orlik pospolity Aguilegia vulgaris oraz widłaki: jałowcowaty Lycopodium annotium i goździsty L. clavatum. W warstwie mchów występują głównie rokitnik pospolity Entodon schreberi i merzyk pokrewny Mnium affine.
Gmina, do której należy obiekt: Czarna Białostocka
Rezerwat KOZI RYNEK
Rezerwat leśny chroniący dobrze zachowane, naturalne łęgi, bory i grądy południowego fragmentu Puszczy Augustowskiej. Znajduje się w nim miejsce pamięci walk narodowo-wyzwoleńczych z XIX w.
Powierzchnia (ha): 147,13
Rok utworzenia: 1959
Cel ochrony:
Zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych typów zbiorowisk leśnych, grądowych i łęgowych, charakterystycznych dla Puszczy Augustowskiej
Opis:
Typ rezerwatu: leśny. Teren rezerwatu jest płaski i na znacznej powierzchni zabagniony. Dominują lasy łęgowe jesionowo – olszowe z domieszką świerka, a niekiedy lipy (w dolnych partiach lasu). Występują też grądy z dorodnym drzewostanem oraz dębowo-świerkowe bory mieszane wilgotne. Spotkać tu również można olsy i bory świerkowo-torfowcowe.
Z fauny oprócz pospolitych zwierząt można się natknąć na tak rzadkie jak wilk czy ryś.
W północnej części rezerwatu znajdują się mogiły powstańców z 1863 r.
Gmina, do której należy obiekt: Sztabin
Rezerwat KALINOWO
Rezerwat leśny. Chroni lasy grądowe i murawy kserotermiczne z rzadkimi gatunkami roślin. Miejsce o dużych walorach krajobrazowych – strome zbocza przełomowej doliny Narwi, gdzieniegdzie porozcinane wąwozami.
Powierzchnia (ha): 69,76
Rok utworzenia: 1972
Cel ochrony:
Zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych fragmentu lasu grądowego oraz innych zbiorowisk leśnych i murawowych w przełomowym odcinku rz. Narwi
Opis:
Typ rezerwatu: leśny. Teren rezerwatu jest silnie urozmaicony. Zbocze doliny Narwi wznosi się ok. 50 m nad poziom doliny. Liczne wąwozy. Dominują lasy liściaste – grądy lipowo-dębowe. Można też spotkać rzadki zespół roślinny świetlistej dąbrowy. Na południowych zboczach stoków występują murawy kserotermiczne z niewielkim udziałem krzewów. W niektórych miejscach odbywa wkraczanie lasu na murawy stąd potrzeba systematycznego wypasania lub wykaszania ekspansywnej roślinności.
W rezerwacie występuje 7 gatunków roślin podlegających ochronie ścisłej, m. in. lilia złotogłów, zawilec wielkokwiatowy, naparstnica zwyczajna, dzwonek boliński.
Gmina, do której należy obiekt: Piątnica
Rezerwat KORYCINY
Rezerwat leśny obejmujący kompleks liściastych lasów grabowo – dębowych na Wyżynie Drohiczyńskiej. Chroni naturalne grądy typowe i wilgotne z rzadkimi gatunkami roślin np. miodunką miękkowłosą, turówką leśną i fiołkiem przedziwnym.
Powierzchnia (ha): 87,72
Rok utworzenia: 1975
Cel ochrony: Zachowanie w naturalnym zbiorowisk leśnych grabowo – dębowych charakterystycznych dla Wyżyny Drohiczyńskiej.
Opis:
Typ rezerwatu: leśny.
Położony jest w gminie Grodzisk powiat Siemiatycze, w środkowej części głównego kompleksu Nadleśnictwa Rudka w odległości 2 km na północ od wsi Koryciny i 6 km na południe od wsi Rudka, leżącej na trasie Ciechanowiec – Bielsk Podlaski. Dojazd autobusem PKS do przystanku Małyszyn 1 km na południowy-zachód od rezerwatu. Rezerwat znajduje się w północno-zachodniej części Wysoczyzny Drohickiej na obszarze zdenudowanej moreny dennej zlodowacenia środkowo-polskiego.
Teren rezerwatu przedstawia się w postaci łagodnego wyniesienia wydłużonego ze wschodu na zachód i opadającego w kierunku północnym ku zatorfionej dolinie rzeczki Siennicy, a w południowym ku dolinie niewielkiego strumienia stanowiącego dopływ rzeczki Siennicy. Obie doliny są zmeliorowane, a zarówno Siennica, jak i strumień znajdujący się przy południowej granicy rezerwatu płyną wyprostowanymi, pogłębionymi rowami. W związku z tym w przyległych partiach rezerwatu stosunki wodne zostały zmienione. Teren rezerwatu jest równy, pochylony w kierunku północnym. Różnice wysokości są niewielkie i wynoszą od 140 do 147 m n.p.m. Zalegają tu gliny zwałowe o dość zróżnicowanym składzie mechanicznym; od piasków gliniastych lekkich do glin ciężkich.
Głównymi składnikami drzewostanu są dąb szypułkowy i grab. Domieszkę stanowią: brzoza brodawkowata, osika i świerk oraz sporadycznie kilka innych gatunków. Łącznie na terenie rezerwatu występuje 15 gatunków drzew i 11 gatunków krzewów. Spośród drzew szczególnie dużą ekspansywność przejawia grab. Również wyraźnie zwiększają swój udział: lipa i klon. Szczególnie charakterystyczna jest regeneracja lipy wytępionej tu przed laty w wyniku nadmiernego użytkowania jej łyka na wyrób sprzętów domowych, sznurów i obuwia. Natomiast w procesie regeneracji zbiorowisk roślinnych ustępują z drzewostanu sosna, brzoza brodawkowata i osika. Szczególną dorodnością odznaczają się dęby. W północnej i południowej części rezerwatu osiągają one średnicę 107 cm i wysokość 30 m. Ogółem na terenie rezerwatu jest 15 dębów o średnicy pnia ponad 100 cm. Grab osiąga średnicę ponad 70 cm przy wysokości 24 m i masę prawie 5,5 m3, brzoza-średnica ponad 75 cm, wysokość 31 m i masę ponad 6 m3, osika – średnicę 75 cm i wysokość 27, a masę 6,5 m3, sosna-średnicę 67 cm, wysokość 28 m, a masę 4,5 m3, świerk – średnicę 87 cm, wysokość 33 m i ponad 7 m3 masy.
Stopień zachowania lasów w różnych częściach rezerwatu jest inny. Mają one zupełnie naturalny charakter w części północnej i południowej, natomiast w części środkowej w wielu miejscach występują ślady użytkowania rolniczego. Miało to miejsce prawdopodobnie na przełomie XVIII i XIX wieku. Od dawna też w rezerwacie wypasa się bydło i wygrabia ściołę, co trwa jeszcze do dziś. Szczególnie silne zniekształcenia roślinności występują w części zachodniej, przy granicy z gruntami użytkowanymi rolniczo. Głównym typem zbiorowiska leśnego na terenie rezerwatu jest zespół grądu miodownikowego Melitti-Carpinetum. W środkowej jego części w miejscach użytkowanych niegdyś rolniczo, zbiorowiska wykazują pewne zniekształcenia przejawiające się głównie stosunkowo dużym udziałem w drzewostanie brzozy i osiki. W południowej i północnej części rezerwatu, w miejscach obniżonych wzdłuż cieków występuje zespół grądu Tilio-Carpinetum zróżnicowany na dwa podzespoły: typowy Tilio-Carpinetum typicum i wilgotny T. -C. stachyetosum. Zbiorowiska tego zespołu na całej powierzchni mają charakter zupełnie naturalny, choć często nieco zniekształcony trwającym wciąż wypasem bydła i wygrabianiem ścioły. Spośród gatunków podlegających ochronie na terenie rezerwatu występują: wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, gnieźnik leśny Neottia nidus-avis, podkolan biały Platanthera bifiolia, widłak goździsty Lycopodium clavatum, widłak jałowcowaty L. annotinum. Z innych rzadkich gatunków wymienić należy: miodunkę miękkowłosą Pulmonaria mollissima, gorysza sinego Peucedanum cervaria, fiołka przedziwnego Viola mirabilis, turówkę leśną Hierochloe australis.
Gmina, do której należy obiekt: Grodzisk
Rezerwat KOZŁOWE BORKI
Rezerwat leśny w Puszczy Białowieskiej chroniący bór świerkowo-torfowcowy – typ lasu typowy dla północnych regionów Europy. Występuje tu szczególnie bogata flora mszaków.
Powierzchnia (ha): 246,97
Rok utworzenia: 1995
Cel ochrony: Zachowanie w naturalnym stanie zbiorowisk leśnych z dużym udziałem boru świerkowo – torfowcowego o charakterze borealnym i bogatej florze mszaków.
Opis: Typ rezerwatu: leśny.
Gmina, do której należy obiekt: Białowieża
Rezerwat KOZŁOWY ŁUG
Rezerwat w Puszczy Knyszyńskiej chroniący dobrze zachowane torfowisko niskie wraz z borem mieszanym, olsem i łęgiem jesionowo- olszowym. Występują tu rzadkie gatunki roślin, a w miejscu źródliska – także mchów.
Powierzchnia (ha): 140,49
Rok utworzenia: 1997
Cel ochrony:
Zachowanie fragmentu Puszczy Knyszyńskiej z rozległym torfowiskiem odznaczającym się wysokim stopniem naturalności.
Opis:
Typ rezerwatu: leśny.
Położony jest w południowo-zachodniej części Puszczy Knyszyńskiej, 1 km na zachód od Supraśla, na południe od szosy Białystok-Supraśl, na terenie Obrębu i Nadleśnictwa Supraśl. Dojazd autobusem PKS do przystanku Krasne 200m na zachód od granicy rezerwatu.
Celem rezerwatu jest zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy Knyszyńskiej obejmującego typowo wykształcone zbiorowiska leśne, reprezentujące serię borów. Ukształtowanie powierzchni rezerwatu urozmaicają wyniesienia morenowe o dość łagodnych stokach. Różnice wysokości na terenie rezerwatu wynoszą 20m – od 130 do 150m n.p.m. Dominującym zbiorowiskiem leśnym jest bór mieszany z dorodnym drzewostanem sosnowym z domieszką świerka. W runie występuje licznie trzcinnik leśny Calamagrostis arundinacea oraz borówki: czarna Vaccinium myrtillus i brusznica V. vitis-idaea, pszeniec zwyczajny Melamphyrum pratense, kosmatka owłosiona Luzula pilosa, przetacznik ożankowy Veronica chamaedrys, fiołek psi Viola canina, szczawnik zajęczy Oxalis acetosella, turzyca palczasta Carex digitata i in. W warstwie mchów głównymi gatunkami są rakietnik pospolity Entodon schreberi, gajnik lśniący Hylocomium splendens i merzyk pokrewny Mnium affine. Spotyka się tu też podlegające ochronie wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum i tajęża jednostronna Goodyera repens. Miejscami wśród boru mieszanego niewielkie powierzchnie zajmuje ols w mozaice z łęgiem jesionowo-olszowym z młodym drzewostanem olszowym. Wykształcił się on w miejscu dawnych łąk turzycowych. W południowej części rezerwatu występuje też źródlisko dające początek strumieniowi. Występuje tu charakterystyczna roślinność z bardzo bujnie rozwiniętym ostrożeniem warzywnym i rzeżuchą gorzką Cardamine amara.
Gmina, do której należy obiekt: Sokółka
Rezerwat KRZEMIENNE GÓRY
Rezerwat leśny zawierający typowe dla Puszczy Knyszyńskiej zbiorowiska leśne. Tworzą one tu bardzo interesujący szereg ekologiczny od oligotroficznego boru brusznicowego przez bory mieszane, lasy mieszane do eutroficznego lasu świeżego – grądu.
Powierzchnia (ha): 79,27
Rok utworzenia: 1988
Cel ochrony:
Zachowanie w naturalnym stanie typowych dla Puszczy Knyszyńskiej zbiorowisk leśnych występujących na wale kemowym.
Opis:
Typ rezerwatu: leśny.
Położony jest w środkowej części Puszczy Knyszyńskiej, w Obrębie i Nadleśnictwie Supraśl. Celem rezerwatu jest ochrona stosunkowo dobrze zachowanego fragmentu Puszczy występującego na wale kemowym. Teren rezerwatu charakteryzuje się bardzo urozmaiconą rzeźbą. Występują tu wyniesienia o stromych stokach i wysokości względnej przekraczającej 30 m. Różnice wysokości na terenie rezerwatu wynoszą 45 m – od 135 do 180 m n.p.m. Bogata rzeźba powoduje duże zróżnicowanie i urozmaicenie szaty roślinnej.
W południowej części rezerwatu i miejscami w części środkowej występuje trzcinnikowo – sosnowy bór mieszany Calamagristo – Pinetum. Odznacza się on dorodnym sosnowym drzewostanem z domieszką brzozy i świerka oraz bardzo bogatym runem z licznymi rzadkimi gatunkami, jak głowienka wielokwiatowa Prunella grandiflora, ciemiężyk białokwiatowy Vincetoxicum officinale, miodunka wąskolistna Pulmonaria angustifolia, naparstnica zwyczajna Digitalis grandiflora, lebiodka pospolita Origanum vulgare, oman wierzbolistny Inula salicina, sasanka łąkowa Pulsatilla pratensis. Duże powierzchnie zajmuje też trzcinnikowo-świerkowo bór mieszany Calamagristio-Piceetum odznaczający się dorodnym drzewostanem sosnowo-świerkowym z bujnym podszytem złożonym głównie ze świerka. Wśród boru mieszanego niewielkie powierzchnie zajmuje też bór brusznicowy z drzewostanem sosnowym i runem złożonym z borówki brusznicy, borówki czarnej i dobrze wykształconą warstwą mszystą. W północnej części rezerwatu dominuje leszczynowo-świerkowy las mieszany Corylo-Piceetum z drzewostanem złożonym w górnej warstwie z dorodnej sosny i świerka, z domieszką brzozy, osiki i dębu. W dolnej warstwie drzew występuje grab, lipa i podrost świerka. W warstwie krzewów dominuje leszczyna.
Oprócz wielu roślin rzadkich występuje też szereg gatunków podlegających ochronie prawnej. Są to: wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum, widłak cyprysowaty Diphasium tristachyum, sasanka łąkowa Pulsatilla pratensis, sasanka otwarta P. patens, orlik pospolity Aquilegia vulgaris, tajęża jednostronna Goodyera repens, podkolan biały Platanthera bifolia. stanowiące główne składniki jej szaty roślinnej.
Gmina, do której należy obiekt: Supraśl
Rezerwat KUKLE
Rezerwat torfowiskowo-leśny. Obejmuje pięciokilometrowy odcinek rzeki Marychy wraz z jej doliną, dwie przyległe do niej zatorfione doliny z dwoma jez. dystroficznymi oraz zalesione wyniesienia wokół doliny. Silnie urozmaicona rzeźba terenu.
Powierzchnia (ha): 343,24
Rok utworzenia: 1984
Cel ochrony:
Zachowanie swoistych cech krajobrazu oraz naturalnych ekosystemów leśnych bagiennych i wodnych.
Opis: Typ rezerwatu: krajobrazowy.
Na brzegach rzeki występują szuwary trzcinowe i turzycowiska. Na torfowiskach wysokich i przejściowych rosną rzadkie gatunki roślin np. rosiczka okrągłolistna, bagnica torfowa, przygiełka biała. Wokół jeziorek dystroficznych występuje bór bagienny a w zatorfionych dolinkach las mieszany torfowcowy i miejscami ols torfowcowy lub łęg jesionowo-olszowy. Wyniesienia mineralne otaczające dolinę porasta bór brusznicowy i trzcinnikowo-świerkowe bory mieszane.
Z roślin chronionych warto wymienić występujące tu: sasankę otwartą, pomocnika baldaszkowego i tajężę jednostronną.
Rzeka Marycha i dolina jest ostoją wielu zwierząt wodnych i ziemno – wodnych takich jak np. bobry czy wydry.
Gmina, do której należy obiekt: Sejny
Rezerwat KRASNE
Rezerwat leśny obejmujący fragment Puszczy Knyszyńskiej z dobrze wykształconymi grupami różnych typów borów. W miejscach dawnych turzycowisk rosną olsy i łęgi. W rezerwacie znajduje się również ciekawe źródlisko, z którego wypływa strumień.
Powierzchnia (ha): 85,23
Rok utworzenia: 1990
Cel ochrony:
Zachowanie cennego fragmentu Puszczy Knyszyńskiej obejmującego dobrze wykształcone zbiorowiska leśne, głównie z grupy borów i borów mieszanych.
Opis: Typ rezerwatu: leśny
Położony jest w południowo-zachodniej części Puszczy Knyszyńskiej na terenie Obrębu i Nadleśnictwa Supraśl. Celem rezerwatu jest zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy Knyszyńskiej obejmującego typowo wykształcone zbiorowiska leśne reprezentujące serię borów. Ukształtowanie powierzchni rezerwatu urozmaicają wyniesienia morenowe o dość łagodnych stokach. Różnice wysokości na terenie rezerwatu wynoszą 20m od 130 do 150m n.p.m. Dominującym zbiorowiskiem leśnym jest bór mieszany z dorodnym drzewostanem sosnowym z domieszką świerka. W runie występuje licznie trzcinnik leśny Calamagrostis arundinacea oraz borówki: czarna Vaccinium myrtillus i brusznica V. vitis-idaea, pszeniec zwyczajny Melamphyrum pratense, kosmatka owłosiona Luzula pilosa, przetacznik ożankowy Veronica chamaedrys, fiołek psi Viola canina, szczawnik zajęczy Oxalis acetosella, turzyca palczasta Carex digitata i in. W warstwie mchów głównymi gatunkami są rakietnik pospolity Entodon schreberi, gajnik lśniący Hylocomium splendens i merzyk pokrewny Mnium affine. Spotyka się tu też podlegające ochronie wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum i tajęża jednostronna. Goodyera repens. Miejscami wśród boru mieszanego niewielkie powierzchnie zajmuje ols w mozaice z łęgiem jesionowo-olszowym z młodym drzewostanem olszowym. Wykształcił się on w miejscu dawnych łąk turzycowych. W południowej części rezerwatu występuje też dość obficie źródlisko dające początek strumieniowi. Występuje tu charakterystyczna roślinność z bardzo bujnie rozwinięty ostrożeniem warzywnym i rzeżuchą gorzką Cardamine amara.
W pobliżu rezerwatu znajdują się stawy rybne, będące również ostoją dzikiego ptactwa.
Gmina, do której należy obiekt: Supraśl
Rezerwat KRZEMIANKA
Rezerwat leśno – archeologiczny. Chroni naturalny fragment Puszczy Knyszyńskiej o bogatej florze i licznych źródliskach. Położony jest wzdłuż zabagnionej doliny rz. Krzemianka. Nazwę swą zawdzięcza znajdującym się tu kopalniom krzemienia z epoki brązu.
Powierzchnia (ha): 230,63
Rok utworzenia: 1987
Cel ochrony:
Zachowanie w naturalnym stanie łęgów olszowo – jesionowych w dolinie rz. Krzemianki z licznymi źródliskami oraz kopalnią krzemienia.
Opis: Typ rezerwatu: leśno-archeologiczny.
Położony jest w zachodniej części Puszczy Knyszyńskiej, w Obrębie Knyszyn Nadleśnictwa Dojlidy.
Celem rezerwatu jest zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy Knyszyńskiej charakteryzującego się dużym bogactwem szaty roślinnej o wysokim stopniu naturalności z zespołem obfitych źródlisk zasilających strumień o nazwie Krzemianka. Rezerwat obejmuje rozległą zabagnioną dolinę otoczoną od północy i południa wyniesieniami morenowymi wznoszącymi się do 38 m nad poziom doliny. Różnice wysokości na terenie rezerwatu wynoszą 38 m- od 132 m n.p.m. w części południowo-wschodniej do 170 m n.p.m. w części północno-zachodniej. Środkiem doliny płynie w kierunku wschodnim strumień Krzemianka z trzema dopływami prowadzącymi wody z obfitych źródeł bijących z podnóży wyniesień morenowych. Jednym z głównych zespołów na terenie rezerwatu jest łęg jesionowo-olszowy Circaeo-Alnetum. Zajmuje duże powierzchnie w środkowej i południowej części rezerwatu. Odznacza się on drzewostanem złożonym z olszy i świerka z niewielką domieszką brzozy brodawkowatej, rzadziej brzozy omszonej i bujnie rozwiniętym runem, w którym dominuje pokrzywa zwyczajna Urtica dioica, niecierpek pospolity Impatiens noli-tangare, gwiazdnica gajowa Stellaria nemorum , śledziennica skrętolistna Chrysosplenium alternifolium. W warstwie mchów głównymi gatunkami są merzyki :Mnium elatum i M.undulatum. W zespole tym spotyka się niektóre rzadkie składniki flory naczyniowej, jak czartawa pośrednia intermedia Circaea, jaskier kaszubski Ranunculus cassubicus i podlegający ochronie kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine. Na obrzeżach zatorfionej doliny strumienia, w miejscach ze stagnującą wodą występuje zespół olsu Carici elongatae-Alnetum . Odznacza się on charakterystyczną kępkowo-dolinkową strukturą. Drzewostan tworzy tu olsza z domieszką świerka, rzadziej brzozy brodawkowatej i omszonej. Warstwa ziół, ze względu na silne podtopienie, odznacza się stosunkowo niskim stopniem pokrycia. Gatunkowo bogata jest tu warstwa mchów, chociaż zajmuje ona niewielki procent powierzchni ograniczając się głównie do obrzeży kęp.
Gmina, do której należy obiekt: Czarna B., Dobrzyniewo
Rezerwat KULIKÓWKA
Rezerwat florystyczny położony w dolinie rzeczki Kulikówka, na zachodnim obrzeżu Puszczy Knyszyńskiej. Chroni las łęgowy wzdłuż cieku ze stanowiskiem rzadkiej paproci pióropusznika strusiego, dorastającego tu do 1,5 m wysokości.
Powierzchnia (ha): 9,98
Rok utworzenia: 1987
Cel ochrony:
Zachowanie fragmentu doliny strumienia Kulikówka w Puszczy Knyszyńskiej ze stanowiskiem pióropusznika strusiego.
Opis:
Typ rezerwatu: florystyczny.
Położony jest na zachodnim obrzeżu Puszczy Knyszyńskiej, na terenie Nadleśnictwa Dojlidy, w obrębie Katrynka, przy szosie wiodącej z Białegostoku do Grajewa, w odległości 6 km na południowy wschód od Knyszyna. Dojazd autobusem PKS do przystanku Kozińce, 2 km na południowy wschód od rezerwatu lub do przystanku Chraboły około 1,5 km na północny-zachód od rezerwatu.
Celem rezerwatu jest ochrona fragmentu doliny strumienia Kulikówka z bogatym stanowiskiem rzadkiej paproci – pióropusznika strusiego Metteucia struthiopteris, rosnącej w warunkach naturalnego lasu łęgowego. Pióropusznik strusi występuje licznie w łęgu gwiazdnicowo-olszowym Stellario-Alnetum nad brzegami strumienia płynącego naturalnym korytem z licznymi zakolami. Szczególnie rozległe zwarte płaty tworzy pióropusznik strusi, w zakolach strumienia osiągając wysokość do 1,5 m. Łęg gwiazdnicowo-olszowy odznacza się dość zwartym drzewostanem złożonym z olszy czarnej z niewielką domieszką świerka. Miejscami na samym brzegu strumienia spotyka się też wierzbę kruchą Salix fragilis i lipę drobnolistną Tilia cordata. Warstwa krzewów rozwinięta jest dość słabo. Jej głównym składnikiem jest leszczyna Corylus avellana z niewielką domieszką czeremchy zwyczajnej Padus avium, trzmieliny zwyczajnej Evonymus europaea i porzeczki czerwonej Ribes spicatum. W warstwie ziół dominuje pióropusznik strusi. Towarzyszą mu występujące w większych ilośćiach: podagrycznik pospolity Aeogopodium podagraria, kokorycz pełna Corydalis solida, gwiazdnica gajowa Stellaria nemorum, pokrzywa zwyczajna Urtica dioica i kilka innych. Warstwa mchów nie wykształca się wcale. W miejscach, gdzie pióropusznik strusi nie występuje, warstwa ziół ma mniejszy stopień pokrycia, a jej głównymi składnikami są: podagrycznik pospolity, gwiazdnica gajowa i pokrzywa zwyczajna. Łęg gwiazdnicowo- olszowy w typowy sposób wykształca się przy brzegu strumienia i w jego zakolach. Występuje w glebach aluwialnych wytworzonych z piasku nanoszonego przez wody strumienia. Nanoszenie piasku odbywa się głównie w okresie wiosennych roztopów. Zdarza się jednak, że w okresie lata po ulewnych deszczach strumień wychodzi z brzegów pokrywając warstwą piasku przyległy teren. Przy przeciętnych warunkach pogodowych poziom wody w strumieniu znajduje się około 50-70 cm poniżej powierzchni gleby w łęgu gwiazdnicowo-olszowym. W związku z bezpośrednim sąsiedztwem strumienia, gleba w łęgu gwiazdnicowo-olszowym odznacza się dobrym drenażem oddziaływającym korzystnie na jej własności fizyczne. Na przystrumieniowych aluwiach, nieco bardziej wyniesionych w stosunku do poziomu wody w strumieniu, zbiorowisko roślinne wykazuje nawiązanie do grądu. Wyraża się to głównie zmniejszonym udziałem gatunków łęgowych charakterystycznych dla rzędu Alno-Padion.
Na obrzeżach doliny strumienia za strefą łęgu gwiazdnicowo-olszowego występuje miejscami łęg jesionowo-olszowy Circaeo-Alnetum. Odznacza się on znacznie większym bogactwem florystycznym i obecnością gatunków olsowych oraz dość dużym udziałem gatunków bagiennych. Występuje on na glebie mułowo-błotnej mokrej, a w okresie wiosny i po obfitych deszczach nawet podtopionej. Duża wilgotność gleby wynika z pewnego oddalenia od strumienia i izolacji od jego drenującego oddziaływania.
W środkowej części rezerwatu, przy południowym brzegu doliny strumienia występuje źródlisko. W bezpośrednim sąsiedztwie źródliska występuje łęg jesionowo-olszowy otoczony fragmentami grądu Tilio-Carpinetum. W strefie kontaktu łęgu jesionowo-olszowego z grądem występuje bogate stanowisko widłaka wrońca Huperzia selago i widłaka jałowcowego Lycopadium annotinum. Tu rośnie też wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum. We wschodniej części rezerwatu występuje łąka użytkowana jako pastwisko. W samym strumieniu rosną: moczarka kanadyjska Elodea canadensis, przetacznik bobownik Veronica anagallis rzęśl długoszyjkowa Callitriche cophocarapa. Ponadto z gatunków rzadkich należy wymienić: kokorycz pełną Corydalis solida, czartawę pośrednią Circaea intermedia oraz derenia świdwę Cornus sanguinea i drobną niepozorną paproć cienkozarodniową nasięźrzał pospolity Ophioglossum vulgatum.
Gmina, do której należy obiekt:
Dobrzyniewo Kościelne
Rezerwat KURIAŃSKIE BAGNO
Rezerwat leśno-torfowiskowy w południowo-wschodniej części Puszczy Augustowskiej. Chroni lasy o wysokim stopniu naturalności, rzadko spotykane zbiorowiska leśne z wieloma gatunkami chronionych roślin i zwierząt. Jedna z głównych ostoi głuszca w Puszczy.
Powierzchnia (ha): 1713,62
Rok utworzenia: 1985
Cel ochrony:
Zachowanie obszaru o unikalnej geomorfologii, naturalnych, rzadko spotykanych zbiorowisk leśnych oraz stanowisk wielu rzadkich i chronionych roślin i zwierząt.
Opis: Typ rezerwatu: leśno-torfowiskowy.
W północnej części występują wysokie wniesienia wydmowe porośnięte borem sosnowym brusznicowym. Spotyka się tu chronione gatunki sasanek, goździków i widłaki. Południową część rezerwatu zajmują torfowiska leśne. Znajduje się tam największe w Puszczy torfowisko wysokie ze skarłowaciałym, drzewostanem sosnowym. Na obrzeżach torfowiska rośnie bardziej dorodny bór bagienny.
W rezerwacie spotyka się też duże powierzchnie lasu mieszanego torfowcowego z drzewostanem świerkowo-brzozowo-olszowym. Inny typ lasu zajmujący spore powierzchnie to sosnowo-brzozowy las bagienny, o kępiastej strukturze dna.
W części południowej i wschodniej występuje ols torfowcowy, a w części północnej rezerwatu – bór trzęślicowy. Ciekawe są też naturalne łąki śródleśne znajdujące się w części północnej rezerwatu.
Kuriańskie Bagno to ostoja wilków, łosi i wielu rzadkich ptaków leśnych m. in. głuszców – gatunku wymierającego w kraju. Rezerwat to jedna z ostatnich ostoi tych pięknych kuraków w Polsce.
Gmina, do której należy obiekt: Sztabin
Rezerwat LAS CIELICZAŃSKI
Obejmuje teren Puszczy Knyszyńskiej w części Nadleśnictw Dojlidy i Żednia.
Powierzchnia (ha): 370,58
Rok utworzenia: 1990
Cel ochrony:
Zachowanie fragmentu Puszczy Knyszyńskiej z licznymi, cennymi zbiorowiskami leśnymi o charakterze naturalnym reprezentowanymi głównie przez grądy z rzadkim wiązem górskim, bory mieszane i olsy.
Opis: Typ rezerwatu: leśny
Gmina, do której należy obiekt: Gródek, Supraśl
Rezerwat ŁAWSKI LAS I
Zachowanie fragmentów olsu i łęgu jesionowo – olszowego w okolicach Grajewa.
Powierzchnia (ha): 109,35
Rok utworzenia: 1998
Cel ochrony: Zachowanie fragmentów olsu i łęgu jesionowo – olszowego
Opis:
Typ rezerwatu: leśny
Teren na dużej powierzchni jest zabagniony. Dominuje łęg jesionowo-olszowy. Ponadto występuje tu ols porzeczkowy, grąd i bór mieszany. Większość drzewostanów jest dobrze zachowana, o dużym stopniu naturalności szaty roślinnej. Rezerwat stanowi też ostoję dla wielu rzadkich gatunków ptaków, których w całym Kompleksie Ławskich Lasów (I i II) stwierdzono aż 129 gatunków!
Gmina, do której należy obiekt: Wąsosz
Rezerwat ŁAWSKI LAS II
Zachowanie fragmentów olsu i łęgu jesionowo – olszowego wchodzących w skład lasów Obrębu Grajewo Nadleśnictwa Rajgród.
Powierzchnia (ha): 74,91
Rok utworzenia: 1998
Cel ochrony:
Zachowanie fragmentów olsu i łęgu jesionowo – olszowego.
Opis: Typ rezerwatu: leśny
Od północy graniczy ze stawami rybnymi. W części południowo-zachodniej przez rezerwat przepływa strumień. Dominuje tu łęg jesionowo-olszowy (80% powierzchni rez.). Inne typy lasó to: ols porzeczkowy i las grądowy z drzewostanem grabowym, z domieszką brzozy brodawkowatej. Rezerwat, podobnie jak pobliski rezerwat Ławski Las I, jest ostoją licznych ptaków.
Gmina, do której należy obiekt: Wąsosz
Rezerwat ŁEMPIS
Powierzchnia (ha): 132,34
Rok utworzenia: 1983
Cel ochrony:
Zachowanie naturalnych ekosystemów leśnych, wodnych i torfowiskowych z rzadkimi i chronionymi gatunkami roślin i zwierząt Puszczy Augustowskiej.
Opis:
Typ rezerwatu: leśny
Występuje tu ciekawa roślinność wodna – na obrzeżach jezior: grzybienie białe, rdestnica przeszyta i pływająca oraz kłoć wiechowata, a także torfowiskowa: żurawina błotna, rosiczka okrągłolistna, wełnianka pochwowata. Występują tu bory bagienne, sosnowo-brzozowy las bagienny, ols torfowcowy, trzcinnikow-świerkowy las mieszany i bór sosnowy. W tym ostatnim spotkać można rzadkie: arnikę górską, widłaka spłaszczonego, głowienkę wielkokwiatową i mącznicę lekarską.
To również ostoja ptaków wodno-błotnych i większość ssaków Puszczy Augustowskiej, np. łosia, jelenia, dzika.
Gmina, do której należy obiekt: Sejny
Rezerwat LAS ZWIERZYNIECKI
Zachowanie fragmentu lasu z dominującym zbiorowiskiem gradowym, a w obniżeniach – łęgowym. Rezerwat położony jest w Białymstoku.
Powierzchnia (ha): 33,86
Rok utworzenia: 1996
Cel ochrony:
Zachowanie fragmentu lasu z dominującym zbiorowiskiem gradowym, a w obniżeniach łęgowym.
Opis: Typ rezerwatu: leśny
Gmina, do której należy obiekt: Białystok
Rezerwat LIPINY
Powierzchnia (ha): 56,34
Rok utworzenia: 1962
Cel ochrony:
Zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy Białowieskiej ze zbiorowiskiem grądu miodownikowego.
Opis:
Typ rezerwatu: leśny.
Położony jest w zachodniej części Puszczy Białowieskiej na terenie Obrębu i Nadleśnictwa Hajnówka.
Celem rezerwatu jest ochrona fragmentu Puszczy z udziałem dębu bezszypułkowego występującego na wschodniej granicy zasięgu. Teren rezerwatu jest równy, lekko pochylony w kierunku wschodnim, wzniesiony średnio 182 m m n.p.m. Różnica wysokości na terenie rezerwatu wynosi 6 m. Gleby należą do brunatnych wyługowanych, wytworzonych z piasków zwałowych na podłożu glin lekkich i silnie spiaszczonych. W rezerwacie występuje tylko jeden typ zbiorowiska leśnego – grąd miodownikowy Melitti-Carpinetum. Głównymi składnikami drzewostanu są świerk, dąb – szypułkowy i bezszypułkowy oraz grab. Niewielką pojedynczą domieszkę stanowią brzoza brodawkowata, sosna, osika i iwa. We wschodniej części rezerwatu miejscami dominuje świerk. Stare dęby osiągają średnicę pnia do 120 cm i wysokość 30 m, a najstarsze sosny – średnicę pnia 91 cm i wysokość 31 m. Sosna nie odnawia się wcale i sukcesywnie ustępuje z drzewostanu. Dużą ekspansywność przejawia grab. W południowej części rezerwatu miejscami staje się on głównym składnikiem drzewostanu. W warstwie krzewów występują głównie świerk, dąb bezszypułkowy i rzadziej dąb szypułkowy, grab, jarzębina i leszczyna. W dość bogatym runie występują głównie gatunki lasów liściastych: gajowiec żółty Galeobdolon luteum, prosownica rozpierzchła Milium effusum, turzyca palczasta Carex digitata, fiołek leśny Viola silvestris, sałatnik leśny Mycelismuralis, możylinek trójnerwowy Moehringia trinervia, groszek wiosenny Lathyrus vernus. Dość częste są też chronione wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum i lilia złotogłów Lilium martagon. Z innych gatunków chronionych spotyka się w rezerwacie gnieźnika leśnego Neottia nidus-avis oraz widłaki: goździstego Lycopodium clavatum i jałowcowatego L. annotinum.
W ciągu ostatnich dwudziestu lat nastąpiły wyraźne zmiany w składzie zbiorowisk roślinnych rezerwatu. Znacznej redukcji uległy gatunki ciepłolubne, jak turzyca pagórkowata Carex montana, dzwonek brzoskwiniolistny Campanula persicifolia, jaskier wielokwiatowy Ranunculus polyanthemos, czyścica storzyszek Calamintha vulgaris, kokoryczka wonna Polygonatum odoratum. Zmniejszył się też udział gatunków borowych, jak borówka czarna, borówka brusznica, siódmaczek leśny, gruszyczka jednostronna. Zanikły prawie borowe mchy: rokietnik pospolity i gajnik lśniący. Zwiększył się natomiast udział niektórych gatunków grądowych, jak prosownica rozpierzchła, gajowiec żółty, gwiazdnica wielkokwiatowa. W ogóle zmniejszyło się bogactwo gatunkowe zbiorowisk roślinnych. Są to zmiany obserwowane na terenie całej Puszczy Białowieskiej oraz w innych lasach północno-wschodniej Polski.
Gmina, do której należy obiekt: Hajnówka
Rezerwat ŁOKIEĆ
Zachowanie w stanie naturalnym torfowisk niskich i wysokich wraz z otaczającymi zbiorowiskami leśnymi naturalnego pochodzenia, charakterystycznych dla Puszczy Kurpiowskiej.
Powierzchnia (ha): 139,76
Rok utworzenia: 1989
Cel ochrony:
Zachowanie w stanie naturalnym torfowisk niskich i wysokich wraz z otaczającymi zbiorowiskami leśnymi naturalnego pochodzenia, charakterystycznych dla Puszczy Kurpiowskiej.
Opis: Typ rezerwatu: leśny
Dominującym zbiorowiskiem leśnym jest bór trzęślicowy rosnący na wilgotnych glebach. Występuje w nim sosna z domieszką brzozy brodawkowej, brzozy omszonej i świerka. W runie dominują borówki czarne z domieszką innych gatunków tych krzewinek, a także trzęślicy modrej, turzycy pospolitej i mchów torfowców. W południowej części rezerwatu znajdują się wydmowe pagórki zajęte przez bór brusznicowy, głównie z drzewostanem sosnowym. W najniższych obniżeniach terenu, występują torfowiska a przy nich bory bagienne. Drzewostan w nich stanowi sosna niewielkich rozmiarów, która na siedliskach tych roślnie bardzo wolno. Spotyka się tu nawet 200 letnie drzewa. W runie obok borówek występuje powszechnie bagno zwyczajne.
Gmina, do której należy obiekt: Zbójna
Rezerwat MAŁY BOREK
Zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych typów boru sosnowego, właściwych dla Puszczy Augustowskiej.
Powierzchnia (ha): 90,49
Rok utworzenia: 1959
Cel ochrony: zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych typów boru sosnowego, właściwych dla Puszczy Augustowskiej
Opis: typ rezerwatu: leśny
Gmina, do której należy obiekt: Płaska
Rezerwat MICHNÓWKA
Zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy Białowieskiej obejmującego torfowisko wysokie oraz otaczające je lasy, reprezentujące szereg dobrze zachowanych zbiorowisk leśnych borowych i grądowych.
Powierzchnia (ha): 85,34
Rok utworzenia: 1979
Cel ochrony:
zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy Białowieskiej obejmującego torfowisko wysokie oraz otaczające je lasy reprezentujące szereg dobrze zachowanych zbiorowisk leśnych borowych i grądowych
Opis: typ rezerwatu: torfowiskowy
Położony jest w południowo-zachodniej części Puszczy, w Obrębie Starzyna w Nadleśnictwie Hajnówka. Celem rezerwatu jest zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy obejmującego torfowisko wysokie oraz otaczające lasy reprezentujące szereg dobrze zachowanych zbiorowisk leśnych charakterystycznych dla Puszczy Białowieskiej. Teren rezerwatu jest dość równy, wzniesiony średnio 154 m n.p.m. Jedynym urozmaiceniem rzeźby terenu jest paraboliczna wydma o wysokości względnej 1,5 m, otaczająca od południa, wschodu i północnego-wschodu torfowisko wysokie. Przez teren rezerwatu przepływa strumień o nazwie Perebel, będący prawym dopływem rzeki Leśnej. Płynie on szeroką, płaską, zatorfioną doliną. Gleby rezerwatu wykazują duże zróżnicowanie. Przeważają gleby glejowe wykształcone z utworów moreny dennej o składzie mechanicznym piasków gliniastych. Duże powierzchnie zajmują też gleby mułowo-błotne i torfowe. Jedynie na otaczającym torfowisko wyniesieniu wydmowym występują gleby słabo zbielicowane wykształcone z piasku luźnego. Większość gleb w rezerwacie odznacza się wysokim poziomem wody gruntowej. Jest to główny czynnik warunkujący przebieg procesów glebowych i troficzność gleby. Problemem o podstawowym znaczeniu dla zachowania trwałości warunków ekologicznych, a tym samym trwałości charakteru szaty roślinnej, jest zachowanie niezmienionych stosunków wodnych. W północnej części rezerwatu, w deflacyjnym zagłębieniu występuje zespół torfowiska wysokiego Ledo-Sphagnetum. Odznacza się on rzadkim i dość niskim (do 10 m) drzewostanem złożonym z sosny. W słabo rozwiniętej warstwie krzewów występuje pojedynczo sosna i sporadycznie świerk i brzoza omszona lub brodawkowata. Świerk rozwija się bardzo słabo i nigdy nie przechodzi do warstwy drzew. W runie dominują gatunki wybitnie oligotroficzne z dużym udziałem krzewinek: bagna zwyczajnego Ledum palustre, modrzewnicy zwyczajnej Andromeda polifolia, żurawiny błotnej Vaccinium oxycoccus oraz wełnianki pochwowatej Eriophorum vaginatum. W bardzo bujnie rozwiniętej warstwie mchów dominują torfowce, głównie torfowiec magellański Sphagnum magellanicum i torfowiec odgięty Sphagnum apiculatum. Zespół występuje na głębokim silnie podtopionym tor6e. Wokół torfowiska występują zbiorowiska borowe.
Na wyniesieniach wydmowych, na glebie wytworzonej z piasku luźnego, wykształca się zespół boru brusznicowego Vaccinio vitis-idaeae-Pinetum. Odznacza się on drzewostanem złożonym z sosny i świerka z niewielką domieszką brzozy brodawkowatej. Świerk jest tu zwykle niższy od sosny i tworzy niższą warstwę drzewostanu. W runie dominują borówki: czarna Vaccinium myrtillus i borówka brusznica Vaccinium vitis-idaea. W zespole tym występują również gatunki siedlisk suchych: kostrzewa owcza Festuca ovina, trzcinnik piaskowy Calamagrostis epigeios, turzyca wrzosowiskowa Carex ericetorum oraz porosty, głównie z rodzaju Cladonia. Są to gatunki dobrze wyróżniające w stosunku do fizjonomicznie podobnego boru czernicowego Vaccinio myrtilli-Pinetum zajmującego również gleby wykształcone z piasków luźnych, ale odznaczające się dużą wilgotnością i płytkim zaleganiem wody gruntowej. W drzewostanie tego zespołu obok dominujących sosny i świerka występuje zawsze znaczna domieszka brzozy brodawkowatej i często brzozy omszonej, a miejscami sporadycznie spotyka się również pojedynczą domieszkę osiki. W runie zdecydowanie dominuje borówka czarna Vaccinium myrtillus przy stałym i znacznym udziale trzęślicy modrej Molinia coerulea. W miejscach, gdzie gleba odznacza się nieco większą żyznością występuje paproć orlica Pteridium aquilinum. W warstwie mchów, obok dominującego rokietnika pospolitego Entodon schreberi, występuje płonnik strojny Polytrichum attenuatum oraz w niewielkich ilościach torfowce. Bór czernicowy występuje na dość dużej powierzchni w zachodniej części oddziału 572 A na zachód od torfowiska wysokiego. Na niewielkim wale wydmowym otaczającym torfowisko wysokie od strony południowej występują też małe fragmenty trzcinnikowo-świerkowego boru mieszanego świeżego Calamagrostio-Piceetum. W drzewostanie dominuje tu świerk. Niewielką domieszkę tworzy sosna, dąb, rzadziej osika. W runie obok gatunków borowych występują gatunki grądowe charakterystyczne dla lasów liściastych. W warstwie mchów przeważają gatunki borowe: rokietnik pospolity, gajnik lśniący Hylocomium splendens i widłoząb falisty Dicranum undulatum. W południowej części rezerwatu w miejscach płaskich występuje dębowo-świerkowy bór mieszany wilgotny Querco-Piceetum. Odznacza się on dorodnym drzewostanem złożonym ze świerka ze znaczną domieszką dębu, rzadziej osiki, brzozy brodawkowatej, a w niższej warstwie drzewostanu również słabo rozwijającego się graba. W runie i w warstwie mchów występują gatunki siedlisk wilgotnych: narecznica szerokolistna Dryopteris austriaca, tujowiec tamaryszkowaty Thużdium tamariscifolium, skoska zanokcicowata Plagiochila asplenioides i inne. Zespół ten zajmuje gleby wilgotne oglejone wykształcone z piasków luźnych lub słabogliniastych. We wschodniej części rezerwatu w miejscach nieznacznie wyniesionych występuje podzespół grądu trzcinnikowego Tilio-Carpinetum calamagrostietosum w mozaice z grądem typowym Tilio-Carpinetum typicum. W obu podzespołach drzewostan tworzy grab z dość dużą domieszką świerka przy niewielkim udziale innych gatunków, jak klon i dąb. Podzespół grądu trzcinnikowego jest najuboższym florystycznie podzespołem grądu. Zajmuje on ubogie gleby wykształcone z piasków słabogliniastych odznaczające się stosunkowo dużą wilgotnością. Podzespół Tilio-Carpinetum typicum zajmuje miejsca bardziej wyniesione i gleby odznaczające się lepszym drenażem i większą sprawnością, przy podobnym jak w grądzie trzcinnikowym składzie mechanicznym. W sąsiedztwie łęgów i olsów występuje grąd murszowy Tilio-Carpinetum circaeaetosum alpine. Odznacza się on wielogatunkowym drzewostanem złożonym głównie z graba z dużym udziałem świerka i jesionu, z domieszką olszy, rzadziej lipy, klonu i wiązu. W warstwie krzewów występują: leszczyna w towarzystwie kaliny, trzmieliny brodawkowatej i zwyczajnej, wawrzynka wilczełyko i podszytu gatunków tworzących drzewostan. Runo jest bogate pod względem liczby gatunków. Duży udział mają gatunki eutroficzne i higrofilne. Podzespół ten dobrze wyróżniają takie gatunki jak: czartawa drobna Circaea alpina, pępawa błotna Crepis paludosa, bodziszek cuchnący Geranium robertianum, tojeść pospolita Lysimachia vulgaris i storczyk plamisty Dactylorhi~a maculata. Grąd murszowy występuje w układzie mozaikowym z łęgiem jesionowo-olszowym tworząc płaty o wielkości od około 20 m2 do kilku arów poprzedzielane płaskimi dolinkami różnego kształtu i różnej wielkości, zajętymi przez roślinność łęgową. Charakterystyczną cechą tego mozaikowego układu jest to, że drzewa i krzewy występują tylko w miejscach wyniesionych zajętych przez grąd murszowy. Ich korzenie tworzą szkielet tych wyniesień. Natomiast w łęgowych dolinkach występuje tylko roślinność zielna oraz bardzo nieliczne mchy. Grąd murszowy występuje tylko w dobrze zachowanych naturalnych lasach. Szczególnie dobrze wykształcony jest on w Puszczy Białowieskiej i w Puszczy Augustowskiej. W rezerwacie Michnówka grąd murszowy występuje na dużych powierzchniach w południowej części oddziałów 572 A, 572 C oraz w oddziale 572 B. Płaską, zatorfioną dolinę rzeczki Perebel zajmują zbiorowiska łęgowe reprezentujące zespół łęgu jesionowo-olszowego Circaeo-Alnetum. Drzewostan tworzy tu olsza i jesion z niewielką pojedynczą domieszką świerka. W dolnej warstwie drzew występuje niewielka domieszka graba, lipy, rzadziej klonu, brzozy czy dębu. Warstwa krzewów rozwija się słabo. W bujnie rozwiniętym runie dominują pokrzywa zwyczajna Urtica dioica, wiązówka błotna Filipendula ulmaria, jaskier rozłogowy Ranunculus repens, wietlica samicza Athyrium filix femina, rzeżucha gorzka Cardamine amara przy znacznym udziale szeregu innych gatunków o charakterze higrofilnym. Silnie podtopione obniżenia ze stagnującą wodą zajmuje zespół olsu Carici elongatae-Alnetum. W obrębie zatorfionej doliny rzeczki Perebel w granicach rezerwatu występują dwie niewielkie łączki, przed utworzeniem rezerwatu użytkowane jako łąki kośne. Występują tu zbiorowiska turzycowe: turzycy pęcherzykowej Caricetum vesicariae, turzycy błotnej C. acutiformis i turzycy pospolitej C. Fuscae.
Gmina, do której należy obiekt: Hajnówka
Rezerwat MIĘDZYRZECZE
Zachowanie fragmentu Puszczy Knyszyńskiej odznaczającego się urozmaiconą rzeźbę terenu oraz występowaniem licznych źródlisk.
Powierzchnia (ha): 250,80
Rok utworzenia: 1990
Cel ochrony:
Zachowanie fragmentu Puszczy Knyszyńskiej odznaczającego się urozmaiconą rzeźbą terenu oraz występowaniem licznych źródlisk.
Opis:
typ rezerwatu: leśny
Położony w północno-wschodniej części Puszczy Knyszyńskiej w obrębie Sokółka Nadleśnictwa Supraśl, na północ od miejscowości Międzyrzecze. Celem rezerwatu jest zachowanie w naturalnym stanie Fragmentu Puszczy Knyszyńskiej odznaczającego się typowo dla Puszczy wykształconymi zbiorowiskami leśnymi i obecnością rzadkich składników flory, wśród których jest wiele gatunków podlegających ochronie prawnej. Teren rezerwatu odznacza się urozmaiconą rzeźbą. występują tu liczne wyniesienia o stromych stokach i znacznych wysokościach względnych. Różnice wysokości bezwzględnych wynoszą 30 m (od 137 do 167 m n.p.m.). W zachodniej części rezerwatu występuje zatorfiona dolina, dnem której płynie wartki strumień Kowszówka zasilany różnymi źródliskami. Głownym typem lasu na terenie rezerwatu jest bór mieszany Calamagrostio-Piceetum z drzewostanem złożonym z sosny z dużym udziałem świerka. Świerk występuje też bardzo licznie w podroście i podszycie wykazując wyraźną ekspansję charakterystyczną ogólnie dla tego typu lasu. w warstwie krzewów nieliczną domieszkę stanowi leszczyna oraz dąb i jarzębina, rzadziej wiciokrzew, suchodrzew i trzmielina brodawkowata. W runie złożonym głównie z borówki czarnej występuje dość licznie trzcinnik leśny Calamagrostis arundinacea, konwalia dwulistna Majanthemum bifolium i inne oraz gatunki ciepłolubne jak kończyna długokłosa Trifolium rubens dzwonek brzoskwiniolistny Campanula persicifolia, kokoryczka wonna Polygonatum odoratum oraz gatunki chronione: tajęża jednostronna Goodyera repens, arnika górska Arnica montana, lilia złotogłów Lilium martagon. W kilku miejcach , na niedużych powierzchniach (oddział 165, 184), na siedlisku boru mieszanego występują młodniki brzozowe powstałe z samosiewu na miejscu zrębów zupełnych z licznym podszytem świerkowym z domieszką dębu. W południowo-wschodniej części rezerwatu, na wyniesieniach, na kilkuarowych powierzchniach występuje trzcinnikowo- sosnowy kserotermiczny bór mieszanyCalamagrostio Pinetum z licznymi gatunkami ciepłolubnymi w runie, jak pięciornik biały Potentilla alba, lepnica zwisła Silene nutans, traganek duński Astragalus danicus, kończyna długokłosa Trifolium rubens, naparstnica zwyczajna Digitalis grandiflora. Głównie w tym zespole leśnym rośnie sasanka otwarta Pulsatilla patens. Na stokach wyniesień wśród boru mieszanego występuje w wielu miejscach bór sosnowy Vacinnio vitis-idaeae-Pinetum z dominacją w runie borówki czarnej i borówki brusznicy. W obniżeniach między wyniesieniami i w sąsiedztwie doliny strumienia Kowszówka występuje leszczynowo świerkowy las mieszany Corylo0Piceetum, odznaczający się obecnością dębu w drzewostanie oraz graba i rzadko lipy w podroście, a w warstwie krzewów bujnie rozwija się leszczyna. W dośc bogatym runie spotyka się gatunki chronione, jak wawrzynek wilczełyko daphne mezereum, lilia złotogłów Lilium martagon i orlik pospolity Aguilegiavulgaris. Elementem bardzo wzbogacającym szatę roślinną rezerwatu jest dolina strumienia Kowszówka. Nad samym brzegiem strumieniem występuje łęg jesionowo-olszowy Circaeo Alnetum. Rosną tu m.in. obecnie dość rzadkie składniki naszej flory jak parzydło leśne Aruncus silvester rutewka orlikolistna Thalictrum aquilegiifolium, szczyr trwały Mercurialis perennis, kokoryczka wielokwiatowa Polygonatum multiflorum, szakłak pospolity Rhamnus cathartica, perz psi Agropyron caninum oraz gatunki chronione: wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, storczyk plamisty Dactylorhiza maculata, kruszczyk szreokolistny Epipactis helleborine, widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum, widłak wroniec Huperzia selago. W dolinie strumienia Kowszówka w wielu miejscach występują źródliska z typowo wykształconymi zbiorowiskami roślinności źródliskowej. W strumieniu odznaczającym się wartkim nurtem znajdują się głazy porośnięte mszakami, wśród których jest szereg gatunków rzadkich. Miejscami dno strumienia pokrywają kamienie tworzące bruk porośnięty mchami wodnymi. cennym uzupełnieniem roślinności leśnej rezerwatu jest też torfiasta łąka przylegająca do północno-zachodniego naroża oddziału 166. Rośnie tu wiele interesujących roślin, które w miarę postępu prac melioracyjnych zanikają, stając się coraz rzadszymi składnikami naszej flory. Przetrwać więc mogą tylko w rezerwatach.
Gmina, do której należy obiekt: Szudziałowo
Rezerwat NIETUPA
Zachowanie ostoi bobrów w zatorfionej dolinie rz. Nietupa.
Powierzchnia (ha): 273,73
Rok utworzenia: 1996
Cel ochrony: zachowanie ostoi bobrów w zatorfionej dolinie rz. Nietupa
Opis: typ rezerwatu: faunistyczny
Gmina, do której należy obiekt: Krynki
Rezerwat NIEZNANOWO
Zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy Białowieskiej z dobrze zachowanymi zbiorowiskami leśnymi grądowymi i bagiennymi oraz typu boru mieszanego.
Powierzchnia (ha): 27,73
Rok utworzenia: 1974
Cel ochrony:
Zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy Białowieskiej z dobrze zachowanymi zbiorowiskami leśnymi grądowymi i bagiennymi oraz typu boru mieszanego.
Opis:
Typ rezerwatu: leśny.
Położony jest w zachodniej części Puszczy Białowieskiej w obrębie Leśna w Nadleśnictwie Hajnówka. Celem rezerwatu jest zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy Białowieskiej z kilkoma dobrze zachowanymi zbiorowiskami leśnymi z dużym udziałem dorodnych dębów, z których wiele ma wymiary drzew pomnikowych. Teren rezerwatu jest plaski, wzniesiony średnio 156 m n.p.m. Różnica wysokości na terenie całego rezerwatu nic przekracza 2 m. W wielu miejscach występują zabagnienia. W marcu 1983 roku huraganowe wiatry spowodowały wywrócenie i wyłamanie wielu drzew. Miejscami powstały dość duże gniazda, które zostały uprzątnięte i sztucznie zalesione, głównie dębem. Jedno z takich gniazd jest widoczne w północno-zachodniej części rezerwatu. Większość powierzchni rezerwatu zajmuje mozaikowy układ grądu murszowego Tilio-Carpinetum circeatosum i łęgu jesionowo-olszowego Circueo Alnetum. Oba zespoly tworzą układ przestaennie nierozdzielny. Miejscami powierzchniowo przewala łęg, w innych natomiast znacznie większą powierzchnię (70 – 80 %) zajmuje zespół grądu. Grąd murszowy ma drzewostan złożony z graba, dębu i świerka z domieszką olszy, jesionu, lipy, rzadziej klonu. Liczne dęby osiągają tu wymiary drzew pomnikowych. W warstwie krzewów występuje głównie leszczyna oraz nielicznie trzmielina zwyczajna Evonymus europaea, jarzębina Sorbus oucuparia, wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum oraz podszyt gatunków wchodzących w skład drzewostanu. W dość bogatym runie obok gatunków grądowych, jak gwiazdnica wielkokwiatowa Stellaria holostea, podagrycznik Aegopodium podagraria, prasownica rozpierzchła Milium effusum, marzanka wonna Asperula odorata, jaskier kosmaty Ranunculus lunuginosus, gajowiec żółty Galeobdolon luteum, przylaszczka pospolita Hepatica nobilis i inne, występują gatunki łęgowe: skrzyp leśny Equisetum silvaticum, czartawa drobna Circaea alpina oraz rośliny borowe, jak gruszyczka jednostronna Pirola secunda, borówka czarna Vuccinium myrtillus, rzadziej inne. Łęg jesionowo-olszowy odznacza się drzewostanem złożonym z olszy czarnej z domieszką jesionu i świerka. W runie występuje m. in. turzyca odległokłosa Carex remota, śledziennica skrętolistna Chrysosplenium alternifolium, niecierpek pospolity lmpatiens noli-tangere, jaskier kaszubski Ranunculus cassubicus, kostrzewa olbrzymia Festuca gigantea, liczne gatunki grądowe oraz nielicznie występujące niektóre gatunki olsowe: psianka słodkogórz Solanum dulcamara, karbieniec pospolity Lykopus europaeus, turzyca długokłosa Carex elongata. Ł.ęg jesionowo-olszowy zajmuje dużą powierzchnię w północno-wschodniej części rezerwatu. W środkowej, południowej i południowo-wschodniej części rezerwatu niewielkie podtopione zagłębienia zajmuje ols Carici elongatae-Alnetum o charakterystycznej kępiastej strukturze. Drzewa – olsza oraz stanowiące niewielką domieszkę – świerk i jesion występują na kępach, na których rośnie też większość roślin runa. W pod- topionych dolinkach występują rośliny bagienne: kosaciec żółty Iris pseudoacnrus, manna jadalna Glyceria fluitans, tojeść bukietowa Lysimachia thyrsiflora, jaskier wielki Ranun- culus lingua, wierzbownica błotna Epilobium palustre, kropidło wodne Oenanthe aquatica i inne oraz niektóre rośliny wodne, jak okrężnica bagienna Hottonia palustris i rzęsa drobna Lemna minor. W południowo-wschodniej części rezerwatu na powierzchni ok. 1 ha występuje grąd żyzny Tilio-Carpinerum stachyetosum z dużym udziałem czosnku niedźwiedziego Allium ursinum. Wiosną w okresie kwitnienia tworzy on na dnie lasu zielony kobierzec gęsto przetykany bielą kwiatów. Wraz z czosnkiem niedźwiedzim występują licznie zdrojówka rutewkowata Isopyrum thalictroides, zawilec żółty Anemnne ranuneuloides, kokorycz pełna Corydalis .solida, złoć żółta Gagea lutea i inne. W południowo-zachodniej części rezerwatu występuje dębowo-świerkowy bór mieszany wilgotny Querco-Piceetum z drzewostanem złożonym ze świerka z domieszką dorodnych dębów i brzozy brodawkowatej i omszonej. Runo jest tu bardzo ubogie złożone z borówki czarnej, siódmaczka leśnego, konwalijki dwulistnej, trzcinnika leśnego i kilku innych. W warstwie mchów pokrywającej około 20 % powierzchni głównymi składnikami są płonnik strojny Polytrichum attenuatum, widłoząb miotłowy Dicranum scoparium, tujowiec tamaryszkowy Thuidium tamariscifolium i nielicznie występujących kilka innych.
Gmina, do której należy obiekt: Hajnówka
Rezerwat OLSZANKA MYŚLISZCZE
Zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy Białowieskiej ze specyficznymi środowiskami występowania reliktowej fauny motyli odznaczającej się dużym bogactwem gatunków i występowaniem form endemicznych.
Powierzchnia (ha): 278,32
Rok utworzenia: 1995
Cel ochrony:
Zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy Białowieskiej ze specyficznymi środowiskami występowania reliktowej fauny motyli odznaczającej się dużym bogactwem gatunków i występowaniem form endemicznych.
Opis: Typ rezerwatu: faunistyczny.
Gmina, do której należy obiekt: Hajnówka
Rezerwat OSTOJA BOBRÓW – MARYCHA
Ochrona ostoi bobrów w dolinie rzeki Marycha.
Powierzchnia (ha): 56,13
Rok utworzenia: 1960
Cel ochrony: Ochrona ostoi bobrów.
Opis: typ rezerwatu: faunistyczny
Gmina, do której należy obiekt: Krasnopol
Rezerwat PERKUĆ
Ochrona boru świerkowo – sosnowego, typowego dla Puszczy Augustowskiej o charakterze pierwotnym.
Powierzchnia (ha): 209,82
Rok utworzenia: 1970
Cel ochrony: Ochrona boru świerkowo – sosnowego, typowego dla Puszczy Augustowskiej o charakterze pierwotnym.
Opis: Typ rezerwatu: leśny.
Gmina, do której należy obiekt: Płaska
Rezerwat PODCERKWA
Zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy Białowieskiej ze specyficznymi środowiskami występowania reliktowej fauny motyli, odznaczającej się dużym bogactwem gatunków i występowaniem form endemicznych.
Powierzchnia (ha): 228,12
Rok utworzenia: 1995
Cel ochrony:
Zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy Białowieskiej ze specyficznymi środowiskami występowania reliktowej fauny motyli, odznaczającej się dużym bogactwem gatunków i występowaniem form endemicznych.
Opis: Typ rezerwatu: faunistyczny.
Gmina, do której należy obiekt: Białowieża
Rezerwat PODOLANY
Zachowanie w naturalnym stanie typowych dla Puszczy Białowieskiej zbiorowisk leśnych grądowych, odznaczających sią dużym udziałem dorodnych pomnikowych dębów.
Powierzchnia (ha): 15,10
Rok utworzenia: 1995
Cel ochrony:
Zachowanie w naturalnym stanie typowych dla Puszczy Białowieskiej zbiorowisk leśnych grądowych odznaczających się dużym udziałem dorodnych pomnikowych dębów.
Opis:
Typ rezerwatu: leśny.
Położony jest w centralnej części Puszczy Białowieskiej, przy południowej granicy Polany Białowieskiej w Obrębie i Nadleśnictwie Białowieża. Teren rezerwatu jest płaski, lekko nachylony w kierunku południowym, wzniesiony średnio 162 m n.p.m. Różnice wysokości na terenie rezerwatu wynoszą 4 m (od 161,1 m n.p.m. w części południowo-zachodniej do 165,0 m n.p.m. w części północnej). W środkowej i południowej części rezerwatu występują nieznaczne bezodpływowe obniżenia z wodą utrzymującą się przez większą część roku. Na terenie rezerwatu dominują gleby glejowe i murszowo-glejowe o składzie mechanicznym piasków gliniastych i glin, z płytko leżącym poziomem wody gruntowej. Głównymi gatunkami lasotwórczymi w rezerwacie są: dąb, grab, świerk i olsza. W północnej części rezerwatu występuje też jesion. Niewielką domieszkę stanowią natomiast klon, brzoza brodawkowata, rzadziej wiąz górski (brzost) i wiąz pospolity. Dęby są bardzo dorodne. Wiele z nich osiąga wymiary drzew pomnikowych. Na stosunkowo niewielkiej powierzchni rezerwatu występuje 46 dębów o średnicy pnia na wysokości 130 em powyżej 100 cm i 36 dębów o średnicy pnia powyżej 80 cm. Ich wysokość dochodzi do 30 m. Dorodne są również olsze i jesiony. Najgrubsze z nich osiągają średnicę 100 cm. Dęby są w różnym wieku. Obok starych około 350 letnich występują dość liczne egzemplarze ok. 100-200-letnie. Zupełnie młodych dębów jest niewiele, chociaż dębowe naloty występują na terenie całego rezerwatu. Prawie cały rezerwat zajmuje zespół grądu. Odznacza się on zwartym drzewostanem złożonym z graba z dużym udziałem świerka i dębu. Niewielką domieszkę stanowi klon, rzadziej jesion i olsza. W dolnej warstwie drzew spotyka się miejscami wiąz górski (brzost). Warstwa krzewów wykształca się dość słabo. Głównymi jej składnikami są leszczyna i grab. Niewielką domieszkę stanowią jarzębina i jesion. Miejscami spotyka się też wawrzynek wilczełyko. W warstwie ziół występują m. in. starzec leśny Stachis .silvatica, kopytnik pospolity Asarum europaeurn, zdrojówka rutewkowata Isopyrum thalictroide.s, czartawa pośrednia Circaea intermedin, kłosownica leśna Braclzvpodium silvaticum, pępawa błotna Crepis paludosa, kuklik zwisły Geum rivale. W wielu miejscach spotyka się podlegający ochronie gatunkowej storczyk plamisty Dactylorhiza maculata. W środkowej i południowo-wschodniej części rezerwatu w trwale podtopionych, bezodpływowych obniżeniach występuje zespół olsu o charakterystycznej kępkowo-dolinkowej strukturze lasu.
Gmina, do której należy obiekt: Białowieża
Rezerwat POGORZELCE
Powierzchnia (ha): 7,64
Rok utworzenia: 1974
Cel ochrony:
Zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy Białowieskiej ze zbiorowiskami leśnymi grądowymi, z dużym udziałem lipy drobnolistnej.
Opis: Typ rezerwatu: leśny.
Położony jest w środkowej części Puszczy Białowieskiej w Obrębie Zwierzyniec w Nadleśnictwie Białowieża. Celem rezerwatu jest zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy z dużym udziałem lipy drobnolistnej w drzewostanie. Las w granicach rezerwatu reprezentuje grąd żyzny Tilio-Carpinetum stachyeto.sum. Obecnie stare lipy tworzące górną warstwę drzew zaczynają obumierać. Ich miejsce zajmuje młode pokolenie lip. Obok lipy licznie występuje w drzewostanie grab oraz świerk, pojedynczo klon, rzadziej jesion i dąb. Warstwa krzewów rozwija się dość słabo. Jej głównym składnikiem jest leszczyna. W runie dominują gatunki żyznych siedlisk: gwiazdnica wielkokwiatowa Stellaria holostea, marzanka wonna Asperula odorata, jaskier kosmaty Ranunculus lanuginosus, kokoryczka wielokwiatowa Polygonatum multiflorum, gajowiec żółty Galeobdolon luteum, podagrycznik pospolity Aegopodium podagraria, turzyca leśna Carex silvatica, kopytnik pospolity Asarum europaeum, czartawa pośrednia Circaea intermedia oraz mniej licznie szczyr trwały Mercurialis perennis, piżmaczek wiosenny Adoxa moschatellina, czyściec leśny Stachys silvatica, miodunka ćma Pulmonaria obscura i wiele innych. Z gatunków prawnie chronionych występuje w wielu miejscach wawrzynek wilczełyko Daphne maereum oraz rzadko gnieźnik leśny Neottia nidus-avis. W zachodniej części rezerwatu niewielką powierzchnię zajmuje grąd wilgotny turzycowy Tilio-Carpinetum caricetosum remotae z turzycą odległokłosą Carex remota.
Gmina, do której należy obiekt: Białowieża
Rezerwat POMORZE
Ochrona najstarszego 200-letniego drzewostanu Puszczy Augustowskiej oraz pozostałości dawnego grodziska.
Powierzchnia (ha): 19,84
Rok utworzenia: 1984
Cel ochrony:
Zachowanie najstarszego drzewostanu Puszczy Augustowskiej oraz pozo-stałości dawnego grodziska. Sosny szacowane są na wiek 200 lat.
Opis: Typ rezerwatu: leśny.
Gmina, do której należy obiekt: Giby
Rezerwat RABINÓWKA
Powierzchnia [ha]: 658,5700
Rok utworzenia: 2005
Cel ochrony: Zachowanie ze względów przyrodniczych, naukowych i dydaktycznych ostoi rzadkich i chronionych gatunków awifauny lęgowej, a w szczególności populacji cietrzewia na terenie Niecki Gródecko-Michałowskiej.
Opis: typ rezerwatu: faunistyczny
Gmina, do której należy obiekt: Gródek
Rezerwat RUDA
Powierzchnia [ha]: 3,3800
Rok utworzenia: 2007
Cel ochrony: Zachowanie wilgotnych łąk oraz lasu łęgowego, położonych na terenie doliny Rospudy wraz z ich typową florą i fauną.
Opis: typ rezerwatu: florystyczny, roślin zielnych i krzewinek
Gmina, do której należy obiekt: Bakałarzewo
Rezerwat RUTKA
Jeden z trzech rezerwatów przyrody w Suwalskim Parku Krajobrazowym, w którym ochronie podlegają polodowcowy krajobraz z rozległym głazowiskiem.
Powierzchnia [ha]: 49,0600
Rok utworzenia: 2001
Cel ochrony: Zachowanie w stanie naturalnym unikalnego bruku polodowcowego, jeziora Linówek wraz z przyległym torfowiskiem przejściowym, stanowiących istotną wartość ze względów przyrodniczych, naukowych i dydaktycznych.
Opis: Teren rezerwatu to unikatowy przykład tzw. bruku lodowcowego. Ze względu na działanie procesów erozyjnych oraz działalność człowieka (wypas bydła) większość polodowcowych głazów widoczna jest na powierzchni gruntu. Materiał skalny głazów to gnejsy i granity.
Gmina, do której należy obiekt: Jeleniewo
Rezerwat PRZEWŁOKA
Zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy Białowieskiej ze specyficznymi środowiskami występowania reliktowej fauny motyli, odznaczającej się dużym bogactwem gatunków i występowaniem form endemicznych.
Powierzchnia (ha): 78,38
Rok utworzenia: 1995
Cel ochrony:
Zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy Białowieskiej ze specyficznymi środowiskami występowania reliktowej fauny motyli, odznaczającej się dużym bogactwem gatunków i występowaniem form endemicznych.
Opis: typ rezerwatu: faunistyczny
Gmina, do której należy obiekt: Hajnówka
Rezerwat RYCERSKI KIERZ
Powierzchnia (ha): 42,44
Rok utworzenia: 1989
Cel ochrony:
Zachowanie ginących zbiorowisk grądu czyśćcowego oraz fragmentu dąbrowy świetlistej.
Opis: Typ rezerwatu: leśny.
Gmina, do której należy obiekt: Łomża
Rezerwat SIEMIANÓWKA
Powierzchnia (ha): 224,54
Rok utworzenia: 1995
Cel ochrony:
Zachowanie fragmentu Puszczy Białowieskiej odznaczającego się bogactwem szaty roślinnej z dominującymi zbiorowiskami leśnymi bagiennymi, występującymi na obrzeżu górnej Narwi, w sąsiedztwie zb. Siemianówka.
Opis:
Typ rezerwatu: leśny.
Położony jest w północno-wschodniej części Puszczy Białowieskiej na terenie obrębu i nadleśnictwa Browsk. Celem rezerwatu jest zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy odznaczającego się bogactwem szaty roślinnej, występującego na obrzeżu rozległej, zatorfionej doliny Górnej Narwi, w sąsiedztwie zbiornika wodnego Siemianówka. Położenie w bezpośrednim sąsiedztwie nowo zbudowanego zbiornika retencyjnego pozwoli na pełnienie przez rezerwat funkcji monitoringu ekologicznego, informującego o kierunku i charakterze zmian zachodzących w przyrodzie Puszczy Białowieskiej w wyniku spiętrzenia wód w zbiorniku Siemianówka. Teren rezerwatu jest dość płaski, na znacznej powierzchni zabagniony, wzniesiony 147 m n.p.m. W południowej części rezerwatu, występuje słabo zaznaczone wyniesienie w postaci wąskiego wału, biegnące w kierunku wschód – zachód. Największą powierzchnię (około 60 %) zajmuje zespół olsu Carici elongatae-Alnetum o charakterystycznej kępkowo-dolinkowej strukturze. Odznacza się on wysokim stopniem naturalności. Drzewostan tworzy olsza czarna z domieszką świerka i brzozy omszonej, rzadziej sosny. W warstwie krzewów pokrywającej 20-30 % powierzchni dominuje kruszyna. Niewielką domieszkę stanowi jarzębina, porzeczka czarna, porzeczka czerwona, wierzba szara i uszata oraz podszyt i podrost gatunków tworzących drzewostan. W warstwie ziół dominują gatunki bagienne, zajmujące podtopione dolinki: turzyca błotna Carex acutifórmis, narecznica błotna Dryopteris thelypteris, trzcina pospolita Phragmites communis, przytulią błotna Galium palustre i wiele innych. Na kępkach występują gatunki oligotroficzne, jak borówka czarna Vaccinium myrtillus, gruszyczka jednostronna Pirola secunda oraz mchy. Zespół olsu wykształca się na glebach torfowych silnie podtopionych, z wodą utrzymującą się na powierzchni gleby przez wiele miesięcy. Z olsami sąsiaduje zwykle zespół łęgu jesionowo-olszowego Circaeo-Alnetum. Szczególnie dużą powierzchnię zajmuje on w oddziale 8D. Drzewostan składa się głównie z olszy czarnej ze znaczną domieszką jesionu. Niewielką domieszkę stanowią świerk, brzoza omszona i grab. W warstwie krzewów występują głównie leszczyna i podrost jesionu. W bujnie rozwiniętej warstwie ziół głównymi składnikami są pokrzywa zwyczajna Urtica dioica, niecierpek pospolity Impatiens noli-tangere, gwiazdnica gajowa Stellaria nemorum, wietlica samicza Athyrium filix femina, gajowiec żółty Galeobdolon luteum, turzyca odłegłokłosa Carex remota, rzeżucha gorzka Cardamine amara, śledziennica skrętolistna Chrysosplenium alternifolium i inne. W warstwie mchów występuje głównie merzyk Mnium elatum i merzyk fałdowany M. undulatum. Łęg jesionowo-olszowy zajmuje silnie wilgotne gleby torfowo-mułowe. W sąsiedztwie olsów występuje też w wielu miejscach bór świerkowy torfowcowy Sphagno girgensohnii- Piceetum. Odznacza się on drzewostanem świerkowym z niewielką domieszką sosny i olszy czarnej. W słabo rozwiniętej warstwie ziół występują głównie borówka czarna, widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum, szczawik zajęczy Oxalis acetosella, rzadziej inne. Warstwa mchów, pokrywająca 60-90 % powierzchni złożona jest głównie z torfowców. W kilku miejscach w zatorfionych obniżeniach niewielkie powierzchnie zajmuje bór bagienny (łochyniowy) Vaccinio uliginosi-Pinetum z dość rzadkim drzewostanem sosnowym. W warstwie krzewów występuje słabo rosnący świerk oraz brzoza omszona i brodawkowata. W runie dominują krzewinki: borówka bagienna Vaccinium uliginosum, borówka czarna, bagno zwyczajne Ledum palustre, modrzewnica zwyczajna Andromeda polifolia oraz wełnianka pochowowata Eriophorum vaginatum. W warstwie mchów pokrywającej 80-90 % powierzchni dominują torfowce. W sąsiedztwie boru bagiennego występuje bór sosnowy wilgotny, zwany borem czernicowym lub trzęślicowym Vaccinio myrtilli-Pinetum, z dorodnym drzewostanem sosnowym z domieszką świerka, rzadziej brzozy brodawkowatej lub omszonej. W warstwie krzewów występuje dość licznie podszytowy świerk oraz kruszyna, rzadziej brzoza omszona i jarzębina. W runie dominuje bujnie rozwinięta borówka czarna i trzęślica modra Molinia coerulea. W bujnie rozwiniętej warstwie mszystej głównymi gatunkami są rokietnik pospolity Entodon schreberi, gajnik lśniący Hlocomium splendens, widłoząb falisty Dicranum undulatum. Zespół ten wykształca się w miejscach płaskich na glebie mineralnej z płytko leżącym poziomem wody gruntowej. Miejsca wyniesione zajmuje bór sosnowy brusznicowy Vaceinio vitis-idaeae-Pinetum. Drzewostan o dość małym zwarciu złożony jest z sosny z niewielką domieszką świerka, rzadziej brzozy brodawkowatej. W warstwie krzewów występuje głównie świerk. Niewielką domieszkę stanowią: jarzębina, brzoza brodawkowata, leszczyna i jałowiec. W runie głównymi składnikami są borówki: czarna i brusznica oraz pszeniec zwyczajny, kostrzewa owcza, rzadziej inne. Warstwę mchów, pokrywającą 30-40 % powierzchni tworzą głównie rokietnik pospolity i widłoząb falisty. Flora rezerwatu liczy ponad 200 gatunków roślin naczyniowych, wśród których jest kilka podlegających ochronie. Są to widłak jałowcowaty, widłak goździsty Lycopodium clavatum, brzoza niska Betula humilis, listera sercowata Listera cordata, tajęża jednostronna Goodyera nepens. Bardzo bogata jest też flora mszaków zawierająca w swym składzie kilka rzadkich gatunków.
Gmina, do której należy obiekt: Narewka
Rezerwat STARE BIELE
Powierzchnia (ha): 256,20
Rok utworzenia: 1987
Cel ochrony:
Zachowaniem w naturalnym stanie fragmentu Puszczy Knyszyńskiej z dobrze zachowanymi zbiorowiskami leśnymi i bagiennymi.
Opis:
Typ rezerwatu: torfowiskowy.
Położony jest we wschodniej części Puszczy Knyszyńskiej na terenie Nadleśnictwa Waliły w Obrębie Sokółka, 2 km na wschód od wsi Sokołda . Dojazd autobusem PKS z Białegostoku do przystanku Kopna Góra 1,5 km na zachód rezerwatu. Celem rezerwatu jest zachowanie w naturalnym stanie cennego fragmentu Puszczy Knyszyńskiej obejmującego dobrze wykształcone zbiorowiska leśne i bagienne o wysokim stopniu naturalności, z szeregiem roślin rzadkich i prawnie chronionych. Teren rezerwatu jest lekko sfalowany, wzniesiony średnio 145 m n.p.m. Różnice wysokości wynoszą niewiele ponad 5 m. Większą część powierzchni rezerwatu zajmują gleby torfowe . Największą powierzchnię zajmuje ols Carici elongate-Alnetum , zróżnicowany na trzy warianty: typowy, mszysty i brzozowy. Wariant mszysty odznacza się dużym bogactwem mszaków. Występuje w nim szereg gatunków rzadkich i kilka reliktowych. Duże powierzchnie zajmuje też bór mieszany torfowcowy. Występuje on na glebie torfowej i odznacza się obecnością gatunków borealnych. Jest to jeden z bardziej interesujących zespołów leśnych znajdujących się w Puszczy Knyszyńskiej przy południowo-zachodniej granicy swojego geograficznego zasięgu. W kontakcie z tym zespołem występuje na niewielkich powierzchniach bór świerkowy torfowcowy Sphagno girgensohnii-Piceetum. Odznacza się on bardzo bujnie rozwiniętą warstwa mchów , złożoną głównie z torfowców. Na obrzeżach olsów od strony gruntów mineralnych występuje grąd murszowy reprezentujący podzespół Tilio-Carpinetum circaeaetosum, a na mineralnych wyniesieniach, znajdujących się w wielu miejscach wśród olsów, występuje podzespół grądu czyśćcowego Tilio-Carpinetum stachyetosum. Miejscami na wilgotnych piaszczystych glebach mineralnych spotyka się na niewielkich powierzchniach wilgotny bór czernicowy Vaccinio myrtilli-Pinetum. W oddziałach 259 i 271 na wyniesieniach występuje sosnowo-świerkowy bór mieszany Calamagrostio-Piceetum oraz bór brusznicowy Vaccinio vitis-idaeae-Pinetum oraz leszczynowo-świerkowy las mieszany Corylo-piceetum z dorodnym drzewostanem świerkowym i bogatym podszytem złożonym głównie z leszczyny i świerka oraz domieszki jarzębiny , kruszyny, trzmieliny brodawkowatej. W oddziale 246 dość dużą powierzchnię zajmuje bór bagienny (łochyniowy) Vaccinio uliginosi-pinetum występujący na terenie Puszczy Knyszyńskiej rzadko. W oddziale 246 i 258 wśród olsów duże powierzchnie zajmują bezleśne torfowiska niskie z interesującą roślinnością reprezentujące kilka turzycowych zespołów roślinnych. W granicach rezerwatu występuje szereg roślin podlegających ochronie gatunkowej: widłak jałowcowy Lycopodium annotinum, widłak wroniec Huperzia selago, wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine, kruszczyk błotny E. palustris, storczyk krwisty Dactylorhiza incarnata, gnieźnik leśny Neottia nidus-avis, lilia złotogłów Lilium martagon, rosiczka okrągłolistna Drosera rotundifolia, sasanka otwarta Pulsatilla patens oraz wiele gatunków rzadkich, jak turzyca życicowa Carex loliocea , turzyca nitkowata C.lasiocarpa, turzyca dwupienna C.dioica , turzyca bagienna C. limosa , jeżogłówka najmniejsza Sparganium minimum, czarcikęsik Kluka Succisella infexa, traganek duński Astragalus danicus, koniczyna łubinowata Trifolium lupinaster i inne. Rezerwat stanowi ostoję żubrów, których jest w Puszczy Knyszyńskiej ok.150 sztuk. Spotkać tu można też jelenia, łosia, dzika, lisa, jenota, a nawet rysia i wilka.
Gmina, do której należy obiekt: Szudziałowo
Rezerwat SITKI
Powierzchnia (ha): 35,24
Rok utworzenia: 1979
Cel ochrony:
Zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy Białowieskiej z dobrze wykształconymi zbiorowiskami borów.
Opis:
Typ rezerwatu: leśny.
Położony jest w południowo-zachodniej części Puszczy Białowieskiej w Obrębie Starzyna Nadleśnictwa Hajnówka. Celem rezerwatu jest zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy z występującymi tu kilkoma dobrze wykształconymi zbiorowiskami borów. Rezerwat obejmuje fragment borów występujących w obrębie jednego z większych na terenie Puszczy zgrupowań wyniesień wydmowych. Wyniesienia wydmowe występujące na terenie rezerwatu osiągają miejscami wysokość względną przekraczającą 6 m. Maksymalna różnica wysokości wynosi tu 12 m (od 157 m n.p.m. w narożu północno-wschodnim do 169,1 m n.p.m. w części środkowej). Na terenie rezerwatu występuje pewne zniekształcenie spowodowane gospodarką leśną przed jego utworzeniem. Wyrazem tego są występujące w wielu miejscach młodniki powstałe na powierzchni zrębów gniazdowych i zupełnych. Pojawiły się też gatunki obce naturalnej florze Puszczy, jak np. żarnowiec miotlasty Sarothamnus scoparius czy wilczomlecz sosnka Euphorbia cyparissias. Głównymi szlakami wnikania gatunków synantropijnych do rezerwatu są drogi: Szczególnie istotną rolę odgrywa tu droga przechodząca przez środek rezerwatu stanowiąca linię oddziałową. Na tej drodze w granicach rezerwatu występują m. in. szczaw polny Rumex acetosella, rdest ptasi Polygonum aviculare, sporek polny Spergula arvensis, komosa biała Chenopodium album, gwiazdnica pospolita Stellaria media, czerwiec roczny Scleranthus annuus i szereg innych. Flora rezerwatu odznacza się dość znacznym bogactwem i obecnością szeregu rzadkich gatunków, wśród których jest 13 podlegających ochronie prawnej. Cechą wyróżniającą rezerwat Sitki w stosunku do innych obiektów chronionych na terenie Puszczy Białowieskiej jest duże bogactwo roślin kserotermicznych. Na szczególną uwagę zasługuje stosunkowo licznie występująca kukuczka kapturkowata Neottianthe cucullata. Na niektórych stanowiskach w 1981 r. występowało do 30 egzemplarzy, w większości kwitnących. Gatunki kserotermiczne i bardziej światłożądne ulegają zanikowi. Prowadzi to do zmiany fitosocjologicznego charakteru zbiorowisk leśnych. Jest to zjawisko obserwowane na terenie całej Puszczy. W rezerwacie Sitki występuje cała seria borów od najbardziej suchego i oligotroficznego boru brusznicowego, poprzez bór czernicowy do trzcinnikowo-sosnowego boru mieszanego z jednej i trzcinnikowo-świerkowego boru mieszanego z drugiej strony. Jednym z głównych zespołów leśnych na terenie rezerwatu jest zespół boru sosnowego brusznicowego Vaccinio vitis-idaeae-Pinetum. Zajmuje on wyniesienia wydmowe. Drzewostan tworzy sosna o luźnym zwarciu, osiągająca wysokość 26-28 m. Niewielką pojedynczą domieszkę stanowi brzoza brodawkowata, a w dolnej warstwie drzew również świerk. W runie obok borówki brusznicy występuje kilka rzadkich gatunków, jak sasanka otwarta Pulsatilla patens, goździk piaskowy Dianthus arenarius, łyszczek baldachogronowy Gypsophila fastigiata, przetacznik kłosowy Veronica spicata, pięciornik piaskowy Potentilla arenaria, mącznica lekarska Arctostaphylos uva-ursi. Są to gatunki spotykane na terenie Puszczy Białowieskiej bardzo rzadko. Bór brusznicowy występuje na glebach rdzawych bielicowych wykształconych z piasków luźnych. W północno-wschodniej części rezerwatu na niewielkiej powierzchni występuje bór czernicowy (trzęślicowy). Gleba ma tu charakter glejo-bielicowej (gleba bielicowa oglejona). W miejscach płaskich pomiędzy wyniesieniami wydmowymi i na południowych stokach wydm na dużych powierzchniach występuje trzcinnikowo-sosnowy bór mieszany Calamagrostio-Pinetum. Zajmuje on gleby rdzawe wytworzone z drobnoziarnistego piasku luźnego. Zespół ten odznacza się dużym bogactwem florystycznym i obecnością wielu gatunków ciepłolubnych i rzadkich. W warstwie ziół dużą rolę odgrywają trawy, nadając zbiorowiskom charakterystyczną fizjonomię. Licznie reprezentowane są gatunki rzadkie, jak głowienka wielkokwiatowa Prunella grandora, naparstnica zwyczajna Digitalis grandiflora, pszczelnik wąskolistny Dracocephalum ruyschiana, arnika górska Arnica montana, kukuczka kapturkowata Neottianthe cucullata i pięciornik turyngijski Potentilla thuringiaca. Ten ostatni występuje w rezerwacie Sitki na jedynym stanowisku w Puszczy i zarazem na jednym z trzech znanych w Polsce. W północno-zachodniej i południowej części rezerwatu na powierzchni kilku hektarów występuje trzcinnikowo-świerkowy bór mieszany Calamagrostio-Piceetum. W drzewostanie dominuje tu świerk, sosna natomiast stanowi domieszkę, a niekiedy sosny brak jest zupełnie. W warstwie ziół gatunki ciepłolubne występują sporadycznie. W północno-wschodnim narożu na niewielkiej powierzchni występuje grąd miodownikowy Melitti-Carpinetum. Jest to postać regeneracyjna po zrębie zupełnym. Zbiorowisko jest jednak wykształcone zupełnie typowo.
Gmina, do której należy obiekt: Hajnówka
Rezerwat SOKÓLE
Powierzchnia (ha): 44,69
Rok utworzenia: 1990
Cel ochrony:
Zachowanie naturalnych zbiorowisk leśnych o typowych dla Wysoczyzny Drohickiej drzewostanach mieszanych, stanowiących ostatnie fragmenty dawnej Puszczy Nurzeckiej.
Opis:
Typ rezerwatu: leśny.
Położony w północna-zachodniej części Obrębu i Nadleśnictwa Nurzec. Celem rezerwatu jest zachowanie w naturalnym stanie fragmentu lasu charakterystycznego dla południowo-wschodniej części Wysoczyzny Drohickiej. Teren rezerwatu jest płaski, wzniesiony średnio 185 m n.p.m., lekko nachylony w kierunku południowo-zachodnim. Różnice wysokości wynoszą około 3 m. Rezerwat obejmuje niewielki fragment zachowanego starodrzewu dębowego w wieku 130 – 140 lat z niewielką pojedynczą domieszką brzozy brodawkowatej oraz sosny, sporadycznie natomiast lipy drobnolistnej. W dolnej warstwie drzewostanu dominuje grab. Drzewostan bardzo zwarty, silnie ocienia dno lasu powodując słaby rozwój warstwy krzewów i ziół. Jedynie wczesną wiosną, przed rozwojem liści na drzewach runo rozwija się dość bujnie złożone z zawilca gajowego Anemone nemorosa, miejscami z niewielką domieszką zdrojówki rutewkowatej Isopyrum thalictroides. Na przełomie maja i czerwca zawilec i zdrojówka kończąc wegetację zanikają, a runo o znacznie mniejszym zwarciu tworzą gwiazdnica wielkokwiatowa Stellaria holostea, gajowiec żółty Galeobaclon luteum, przylaszczka pospolita Hepatica nobilis, fiołek leśny Viola silvestris, szczawik zajęczy Oxalis ace tosella, rzadziej marzanka wonna Asperula odorata, kopytnik pospolity Asarurn europaeam, turzyca orzęsiona Carex pilosa, przytulia Schulteza Galium schultesii. W słabo rozwiniętej warstwie krzewów występuje głównie leszczyna z niewielką domieszką młodych grabów, rzadziej trzmieliny brodawkowatej. Częstym składnikiem warstwy krzewów jest podlegający prawnej ochronie wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum. Zbiorowisko roślinne na terenie rezerwatu jest dość jednorodne, reprezentuje zespół grądu Tilio-Carpinetum.
Gmina, do której należy obiekt: Nurzec Stacja
Rezerwat STARA DĘBINA
Zachowanie w Puszczy Knyszyńskiej starodrzewiu dębowego z udziałem potężnych dębów bezszypułkowych i sosen zwyczajnych.
Powierzchnia (ha): 33,54
Rok utworzenia: 1988
Cel ochrony:
Zachowanie w Puszczy Knyszyńskiej starodrzewiu dębowego z udziałem dębu bezszypułkowego
Opis:
Typ rezerwatu: leśny.
Położony jest w północnej części Puszczy Knyszyńskiej na terenie Nadleśnictwa Supraśl w obrębie Sokółki. Celem rezerwatu jest ochrona starodrzewu dębowego z udziałem dębu bezszypułkowego, występującego tu na północnej granicy swojego zasięgu. Teren rezerwatu jest równy, płaski, wzniesiony 195 m n.p.m. Dąb bezszypułkowy jest tu głównym składnikiem drzewostanu obok dębu szypułkowego. Najbardziej dorodne egzemplarze osiągają w wieku 120 -130 lat pierśnicę 60 cm i wysokość 32 m. Oprócz obu gatunków dębu w drzewostanie występuje świerk, grab, rzadziej lipa, sporadycznie klon, brzoza brodawkowata, wiąz górski (brzost) i osika. Oba dęby wykazują dohre odnowienie naturalne występując licznie w podszycie i tworząc bogate naloty. Występują też stare dorodne świerki o pierśnicach dochodzących do 96 em i wysokości 32 m oraz bardzo stare, pomnikowe sosny. Najgrubsza z nich ma pierśnicę 129 cm, a wysokość 27 m i należy do najgrubszych sosen w kraju. Oprócz niej występuje kilka innych bardzo okazałych o pierśnicach: 100, 99, 96, 92 cm i wysokościach dochodzących do 31 m. W warstwie krzewów dominuje leszczyna, a w niewielkiej domieszce występują: wiciokrzew suchodrzew, trzmielina brodawkowata i kruszyna. Las reprezentuje zespół grądu miodownikowego. Odznacza się on obecnością w runie gatunków ciepłolubnych, a wśród nich kilku charakterystycznych dla świetlistej dąbrowy jak miodownik melisowaty Melittis melissophyllum, turzyca pagórkowa, kokoryczka wonna Polygonatum odoratum oraz 5 gatunków podlegających ochronie prawnej: wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, lilia złotogłów Lilium martagon, groszek wschodniokarpacki Latlrrrus laevigatus orlik pospolity Aguilcgia vulgari.o i widłak jałowcowaty Lycopodium annotirtum. Obok osobliwości, jaką stanowi dąb bezszypułkowy, drzewostan rezerwatu jest jednym z bardzo już niewielu zachowanych fragmentów starodrzewu dębowego.
Gmina, do której należy obiekt: Szudziałowo
Rezerwat STARZYNA
Zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy Białowieskiej z dobrze wykształconymi borami mieszanymi, odznaczającymi się bogatą florą oraz stanowiącymi ostoję głuszca.
Powierzchnia (ha): 370,08
Rok utworzenia: 1979
Cel ochrony:
Zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy Białowieskiej z dobrze wykształconymi zespołami leśnymi typu boru mieszanego, odznaczającymi się bogatą florą oraz stanowiącymi ostoję głuszca.
Opis:
Typ rezerwatu: leśny.
Położony jest w południowo-zachodniej części Puszczy Białowieskiej przy granicy Państwa, w obrębie Starzyna w Nadleśnictwie Hajnówka. Celem rezerwatu jest zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy z dobrze wykształconymi kilkoma zespołami leśnymi odznaczającymi się bogatą florą i stanowiącymi ostoję głuszca. Teren rezerwatu wzniesiony średnio 170 m n.p.m. jest lekko sfalowany, z dwoma wąskimi długimi wyniesieniami osiągającymi około 2 m wysokości względnej. Wschodnią część rezerwatu zajmuje zespół trzcinnikowo-świerkowego boru miesza nego Calamagrostio-Piceetum. Odznacza się on dorodnym drzewostanem sosnowo-świerkowym z niewielką pojedynczą domieszką brzozy brodawkowatej. W niższej warstwie drzew spotyka się pojedyncze dęby i graby. Warstwa krzewów rozwija się na ogół słabo i składa się głównie z podszytów gatunków budujących drzewostan. Runo jest dość bogate. Obok gatunków borowych występują w nim gatunki ciepłolubne: kokoryczka wonna Polygonatum odoratum, dzwonek brzoskwiniolistny Campanula persicifólia, turzyca pagórkowa Carex montana. Spotyka się tu też gatunki chronione: tajężę jednostronną Goodyera repens, lilię złotogłów Lilium martagon, widłaka jałowcowatego Lycopodium annotinum i orlika pospolitego Aquilegia vulgaris. W warstwie mchów dominują gatunki borowe: rokietnik pospolity Entodon schreberi i gajnik Iśniący Hylocomium splendens. Zespół ten występuje na dobrze przepuszczalnych glebach wytworzonych z piasków słabogliniastych. W północno-wschodniej części oddziału 698 A i w północnej części oddziału 729 C występuje sosnowo-dębowy bór mieszany Pino-Quercetum. Odznacza się on drzewostanem złożonym z dębu i sosny. W młodnikach powstałych z samosiewu w miejscach zrębów zupełnych dominuje dąb, sosna natomiast stanowi tylko niewielką domieszkę lub może nie występować wcale. Niewielką, ale stałą domieszkę w drzewostanie stanowi brzoza brodawkowata i świerk, rzadziej grab. Warstwa krzewów rozwija się słabo. Składa się na nią podszyt gatunków budujących drzewostan. W runie dominują gatunki borowe przy dużym udziale mezooligotroficznych gatunków towarzyszących. Zespół Pino-Quercetum w Puszczy Białowieskiej występuje na północno-wschodniej granicy zasięgu. Jest to bowiem środkowopolski typ boru mieszanego, mający obecnie na terenie Puszczy charakter reliktowy. Jego siedliska bowiem zajmuje omawiany wyżej ekspansywny, borealny zespół trzcinnikowo-świerkowego boru mieszanego Calamagrostio – Piceetum. W zachodniej części rezerwatu dominuje grąd miodownikowy Melitti-Carpinetum. Charakteryzuje się on dorodnym drzewostanem złożonym w górnej warstwie z dębu i świerka często z domieszką brzozy brodawkowatej i sosny, a w dolnej warstwie drzew zawsze występuje grab. W obrębie zespołu wyróżniają się dwie postacie: jedna z dużym udziałem graba w drzewostanie, a z niewielką domieszką świerka i druga ze świerkiem panującym w drzewostanie. Zespół ten wykazuje na terenie rezerwatu całą skalę zmienności od form nawiązujących do grądu typowego Tilio-Carpinetum typicum, poprzez postacie odchylone do świetlistej dąbrowy do form zbliżonych do trzcinnikowo-świerkowego boru mieszanego Calamagrostio-Piceetum. W bogatym florystycznie runie zawsze występuje obok gatunków grądowych grupa gatunków ciepłolubnych, jak miodownik melisowaty Melittis melissophyllum, kokoryczka wonna, turzyca pagórkowa, dzwonek brzoskwiniolistny i inne. Rosną też w niewielkich ilościach gatunki borowe: borówka czarna Vaccinium myrtillus, siódmaczek leśny Trientalis europaea, rokietnik pospolity, rzadziej inne. Występuje tu też kilka gatunków chronionych: wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, lilia złotogłów, buławnik czerwony Cephalanthera rubra, podkolan biały Platanthera bifolia, podkolan zielonawy P. chlorantha. Zespół grądu miodownikowego występuje na glebie mezotroficznej dobrze przepuszczalnej i wytworzonej z piasku gliniastego lub gliny lekkiej.W zachodniej części rezerwatu występuje świetlista dąbrowa Potentillo albae-Quercetum. Drzewostan tworzy dąb z domieszką brzozy brodawkowatej, rzadziej sosny, świerka i graba. Jest to najbogatszy florystycznie zespół, odznaczający się przy tym obecnością wielu rzadkich gatunków, jak gorysz siny Peucedanum cervaria, dziurawiec skąpolistny Hypericum montanum, leniec bezpodkwiatowy Thesium ebracteatum, głowienka wiełkokwiatowa Prunella grandiflora, pępawa różyczkolistna Crepis praemorsa oraz chronionych wawrzynek wilczełyko, gnieźnik leśny Neottia nidus-avis, lilia złotogłów, podkolan zielonawy, podkolan biały, buławnik ezerwony, pełnik europejski Trollius europaeus. Świetlista dąbrowa występuje na glebie płowej zbrunatniałej wytworzonej z piasku gliniastego lekkiego podścielonego często gliną lekką. W środkowej części rezerwatu, głównie w oddziale 699 występują bory: bór brusznicowy Vaccinio vitis-idaeae-Pinetum i bór ezernicowy Vaccinio myrtilli-Pinetum. Bór brusznicowy występuje niewielkimi płatami w sąsiedztwie boru czernicowego, zajmując miejsca nieco wyniesione. Ma on drzewostan złożony z sosny z niewielką domieszką brzozy brodawkowatej. W dolnej warstwie drzew dość znaczną domieszkę tworzy świerk. W runie obok borówek stanowiących główny składnik tej warstwy występuje szereg gatunków siedlisk suchych. Bór czernicowy Vaccinio myrtilli-Pinetum ma w drzewostanie obok sosny zawsze znaczną domieszkę świerka. Często świerk jest elementem współbudującym drzewostan. W runie rozwiniętym znacznie bujniej niż w zespole boru brusznicowego dominuje borówka czarna Vaccinium myrtillus. Inne nieliczne gatunki występują w niewielkich ilościach. W warstwie mchów głównymi składnikami są rokietnik pospolity, gajnik lśniący Hylocomium splendens i widłoząb falisty Dicranum undulatum. Zespół ten występuje w miejscach obniżonych na glebie wilgotnej wykształconej z piasku luźnego z blisko powierzchni leżącym poziomem wody gruntowej. W północno-zachodnim narożu oddziału 698 A, w kilku miejscach w oddziale 699 występuje na niewielkich powierzchniach zespół dębowo-świerkowego boru mieszanego Querco-Piceetum. Odznacza się on dorodnym drzewostanem złożonym ze świerka i dębu z niewielką domieszką sosny. W runie obok gatunków borowych występuje grupa gatunków grądowych. Warstwa mchów rozwinięta jest słabo i składa się z gatunków głównie borowych. Zespół ten zajmuje miejsca obniżone i wilgotne, a gleby oglejone wykształcone z piasków słabogliniastych z płytko leżącym poziomem wody gruntowej. W środkowej części oddziału 699 występuje zatorfione obniżenie. Jego obrzeże zajmuje bór bagienny Vaccinio uliginosi-Pinetum z rzadkim~drzewostanem sosnowym z domieszką brzozy brodawkowatej i omszonej. W runie występuje borówka bagienna Vaccinium uliginosum i borówka czarna w towarzystwie gatunków wysokotorfowiskowych: wełnianki pochwowatej Eriophorum vaginatum i modrzewnicy zwyczajnej Andromeda polifolia. W warstwie mchów dominują torfowce. Zespół boru bagiennego występuje tu w postaci nietypowej. Brak tu bowiem bagna zwyczajnego Ledum palustre, a borówka bagienna występuje w niewielkich ilościach. We wschodniej części zatorfionego obniżenia występuje obumarły las brzozowo-sosnowy z bujnie rosnącą młodą brzozą. Środkową część zatorfionego obniżenia w oddziale 699 zajmuje torfowisko wysokie Sphagnetum medio-rubelli z rzadkim, niskim drzewostanem sosnowym z runem złożonym głównie z gatunków wysokotorfowiskowych . Tu rośnie też rosiczka okrągłolistna Drosera rotundifolia. Warstwa mchów tworząca zwarty kobierzec składa się głównie z torfowców. Rezerwat ten, podobnie jak rezerwat Głuszec stanowi ostoję głuszca. Spotkać tu też można żubry, jelenie, łosie, sarny, dziki, rzadziej też rysia i wilka. Dość bogata jest też ornitofauna. W stosunku do zagospodarowanych lasów Puszczy odznacza się ona większym udziałem dziuplaków, co wynika z obecności starych drzewostanów.
Gmina, do której należy obiekt: Hajnówka, Dubicze Cerkiewne
Rezerwat STARA RUDA
Zachowanie źródlisk rz. Rudawki i fragmentu borów torfowcowych.
Powierzchnia (ha): 76,12
Rok utworzenia: 1980
Cel ochrony:
Zachowanie źródlisk rz. Rudawki i fragmentu borów torfowcowych.
Opis:
Typ rezerwatu: krajobrazowy.
Flora
Łęg olszowy występuje głównie w części źródliskowej rezerwatu, rzadziej w części środkowej. W tej części spotyka się też zbiorowiska turzycy prosowej. Największą powierzchnię w rezerwacie zajmuje bór mieszany torfowcowy. Na drzewostan składa się świerk z domieszką brzozy omszonej i olszy. Wstępują też nieduże płaty boru świerkowego torfowcowego z drzewostanem świerkowym i niewielką tylko domieszką brzozy omszonej i olszy czarnej. Na stokach wyniesień wokół doliny rośnie trzcinnikowo-świerkowy bór mieszany z dorodnym drzewostanem sosnowo-świerkowym i domieszką brzozy brodawkowatej, zaś na wierzchowinie wzniesień – bory sosnowe z przewagą młodych drzew ze sztucznego odnowienia zrębów.
W runie występują:
gatunki borowe: borówka czarna, borówka brusznica, gruszyczka jednostronna
gatunków lasów liściastych: gajowiec żółty, gwiazdnica gajowa, prosownica rozpierzchła
Warstwa mchów jest bogata i dobrze wykształcona. Tworzy się na głębokich (2–4 m) torfach, w miejscach, gdzie jego powierzchnia jest wyniesiona 15–30 cm nad poziom wody gruntowej. W zespole występują gatunki chronione: wawrzynek wilczełyko, widłak jałowcowaty, wroniec widlasty, listera jajowata i listera sercowata (bardzo rzadka w północno-wschodniej Polsce).
Fauna
W rezerwacie spotyka się m.in. takie gatunki ptaków jak zimorodek oraz bielik. Występują też duże ssaki: sarny, jelenie, dziki, lisy, jenoty i inne.
Gmina, do której należy obiekt: Augustów
Rezerwat STARODRZEW SZYNDZIELSKI
Zachowanie fragmentu Puszczy Knyszyńskiej obejmującego starodrzew typu ciepłolubnego lasu sosnowo – świerkowo – dębowego, charakterystycznego dla północnej części Puszczy.
Powierzchnia (ha): 79,74
Rok utworzenia: 1990
Cel ochrony:
Zachowanie fragmentu Puszczy Knyszyńskiej obejmującego starodrzewu typu ciepłolubnego lasu sosnowo – świerkowo – dębowego, charakterystycznego dla północnej części Puszczy.
Opis:
Typ rezerwatu: leśny
Położony na północno-wschodnim obrzeżu Puszczy Knyszyńskiej , w obrębie Kumiałka Nadleśnictwa Czarna Białostocka. Dojazd autobusem PKS do miejscowości Szyndziel 2km na północny-wschód od rezerwatu. Celem rezerwatu jest zachowanie ciepłolubnego lasu sosnowo-dębowego, charakterystycznego dla północnej części Puszczy Knyszyńskiej, odznaczającym się wysokim stopniem naturalności i występowaniem szeregu rzadkich i chronionych roślin. Ukształtowanie powierzchni jest urozmaicone. Występują tu wyniesienia morenowe o wysokości względnej do 14 m, z leżącym wśród nich nieckowatym zagłębieniem. Jedno z nich , leżące w południowej części rezerwatu wypełnione jest torfem. Różnice wysokości na terenie rezerwatu wynoszą 16 m, od 169 do 185 m n.p.m. Prawie całą powierzchnię rezerwatu zajmuje zespół grądu miodownikowego Melitti Carpinetum . W drzewostanie dominuje dąb szypułkowy w wieku 100-110 lat z dużym udziałem świerka i sosny. W dolnej warstwie drzew występuje grab. Niewielką domieszkę osika i brzoza brodawkowata. W warstwie krzewów występuje licznie leszczyna, grab świerk i jarzębina. Miejscami dość liczny jest też wiciokrzew suchodrzew. Niewielką domieszkę stanowią kruszyna i trzmielina brodawkowata. Dość bogate runo tworzą głównie przylaszczka pospolita Hepatica nobilis, gajowiec żółty Galeobdlon luteum , szczawik zajęczy Oxalis acetosella, turzyca palczasta Carex digitata, malina kamionka Rubus saxatilis. Rosną tu również podlegające ochronie gatunkowej wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum i lilia złotogłów Lilium martagon. Zatorfione obniżenie na południowym obrzeżu rezerwatu zajmuje bór bagienny vaccino uliginosi-Pinetum z luźnym drzewostanem złożonym z sosny z niewielką domieszką brzozy omszonej. Krzewinkowe runo tworzą głównie borówki: bagienna Vacinium uliginosum i czarna V. myrtillus oraz bagno zwyczajne Ledum palustre. Występują tu też gatunki wysokotorfowiskowe: wełnianka pochwowa Eriophorum vaginatum, żurawina błotna Vaccinium oxycoccus i modrzewnica zwyczajna Andromeda polifolia. Bujnie rozwinięta warstwa mchów złożona jest głównie z torfowców. Na obrzeżach zatorfionego obniżenia zajętego przez bór bagienny występuje bór mieszany wilgotny Querco-Piceetum. Drzewostan tworzy tu świerk i sosna z domieszką osiki i brzozy brodawkowatej. W dolnej warstwie drzew występuje dąb. Warstwę krzewów tworzą głównie leszczyna i jarzębina. Głównymi gatunkami warstwy runa są szczawik zajęczy, borówka czarna, konwalijka dwulistna Majanthemum bifolium, narecznica krótkoostna Dryopteris carthusiana. Występują tu też podlegające ochronie gatunkowej tajęża jednostronna Goodyera repens i widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum.
Gmina, do której należy obiekt: Janów
Rezerwat STAROŻYN
Powierzchnia (ha): 298,43
Rok utworzenia: 1960
Cel ochrony:
Zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych grądu niskiego,lasu mieszanego i olsu w Puszczy Augustowskiej.
Opis:
Typ rezerwatu: leśny.
Gmina, do której należy obiekt: Płaska
Rezerwat SZCZEKOTOWO
Powierzchnia (ha): 36,67
Rok utworzenia: 1979
Cel ochrony: Zachowanie w naturalnym stanie rzeki Łutowni Puszczy Białowieskiej wraz ze skupieniami kurhanów.
Opis: Typ rezerwatu: leśny.
Położony w zachodniej części Puszczy Białowieskiej na terenie Obrębu i Nadleśnictwa Hajnówka. Celem rezerwatu jest ochrona fragmentu Puszczy z największym skupieniem kurhanów z okresu wczesnego średniowiecza oraz pozostałości po smolarniach i węglar-niach z XVIII wieku. Rezerwat obejmuje fragment doliny rzeczki Łutowni z występującymi nad jej brzegami turzycowymi łąkami i przylegający do doliny las, z licznymi różnej wielkości kurhanami. Północno-wschodnią część rezerwatu zajmuje las mieszany reprezentujący zespół grądu miodownikowego Melitti-Carpinetum. Drzewostan tworzy tu grab i dąb, z domieszką świerka i dorodnej sosny. W podszycie występuje leszczyna, trzmielina brodawkowata i gatunki wchodzące w skład drzewostanu: grab, świerk, lipa. W runie spotyka się gatunki chronione: wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum i gnieźnik leśny Neottia nidus-avis. Środkową część rezerwatu zajmują lasy liściaste reprezentujące zespół grądu Tilio-Carpinetum. Duże powierzchnie w zachodniej części rezerwatu zajmują młodniki brzozowe i brzozowo-osikowe powstałe w miejscu zrębów zupełnych. W sąsiedztwie rzeczki Łutowni występują lasy łęgowe reprezentujące zespół Circaeo-Alnetum z fragmentami olsu typowego Carici elongatae-Alnetum. Nad brzegami rzeczki Łutowni występują zatorfione turzycowe łąki i o półnaturalnym charakterze. W wielu miejscach opanowywane są one przez olszę i brzozę omszoną. Głównym przedmiotem ochrony jest największe w Puszczy Białowieskiej skupienie wczesnośredniowiecznych kurhanów słowiańskich będących świadectwem osadnictwa na tym terenie. W granicach rezerwatu występuje łącznie 130 kurhanów o średnicy od 3 do 20 m i wysokości od 0,7 do 2 m. Wszystkie one decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków zostały wpisane do rejestru zabytków województwa białostockiego. Kurhany są porośnięte lasem. Na wielu z nich rosną drzewa w wieku 150-200 lat. Nad rzeką Łutownią, w południowej części rezerwatu występują pozostałości po węglarniach założonych w XVIII w. i użytkowanych przez mieszkańców istniejącej tu niegdyś osady o nazwie Szczekotowo, zamieszkałej przez sprowadzonych z północnego Mazowsza budników (węglarzy, smolarzy i potażników). Zabytki te mają duże znaczenie dla poznania dziejów zasiedlania Puszczy Białowieskiej, jak i całego dawnego pogranicza polsko-litewsko-ruskiego. W południowo-wschodniej części rezerwatu występują porośnięte lasem ślady zagonów polnych dawnej wsi Szczekotowo.
Gmina, do której należy obiekt: Hajnówka
Rezerwat SZELĄGÓWKA
Powierzchnia (ha): 62,04
Rok utworzenia: 1995
Cel ochrony:
Zachowanie w naturalnym stanie borów sosnowych występujących na rozległym polu wydmowym w widłach rzek Biebrzy i Narwi.
Opis: Typ rezerwatu: leśny.
Rezerwat położony w gminie Tykocin na terenie Nadleśnictwa Trzcianne. Celem rezerwatu jest zachowanie borów sosnowych o naturalnym charakterze występujących na rozległym polu wydmowym, reprezentujących całą serię zbiorowisk leśnych charakterystycznych dla tego obszaru. Rezerwat obejmuje niewielki fragment rozległego kompleksu leśnego występującego na obszarze wydmowym w widłach rzek Biebrzy i Narwi. Teren rezerwatu odznacza się urozmaiconą rzeźbą, powodującą duże zróżnicowanie warunków ekologicznych i różnorodność szaty roślinnej. Występują tu wały wydmowe osiągające ponad 5 metrów wysokości względnej oraz podmokłe i miejscami zatorfione misy deflacyjne. Różnice wysokości na terenie rezerwatu wynoszą ponad 10 m. W wielu miejscach spotyka się tu na pewnej głębokości tzw. gleby pogrzebane, stanowiące dużą wartość naukową dla badań zmian klimatu w ciągu ostatnich 10 tysięcy lat. Na wyniesieniach wydmowych występuje bór brusznicowy Vaccinio vitis-idaeae-Pinetum z drzewostanem sosnowym o dość małym zwarciu. W warstwie krzewów występują: jałowiec, brzoza brodawkowata, podrost sosny, rzadziej dąb. W runie głównymi składnikami są borówki: czarna Vaccinium myrtillus, borówka brusznica V. vitis-idaea, wrzos Calluna vulgaris, pszeniec zwyczajny Melampyruin pratense, kostrzewa owcza Festuca ovina, rzadziej inne. W warstwie mchów dominują rokietnik pospolity Entodon schreberi i widłoząb falisty Dicranum undulatum. Na południowych skłonach wydm w wielu miejscach w runie występują rośliny kserotermiczne, jak goździk piaskowy Dianthus arenarius, bodziszek krwisty Geranium sanguineum, traganek piaskowy Astragalus arenarius, sasanka łąkowa Pulsatilla pratensis i zbiorowisko upodabnia się do zespołu boru trzcinnikowo-sosnowego Calamagrostio-Pinetum. Na północnych stokach wydm miejscami występuje specyficzna postać boru z dominacją w runie widłaka jałowcowatego Lycopodium annotinum. Miejsca płaskie między wydmami zajmuje bór czernicowy Vaccinio myrtylli Pinetum z dominującą w runie borówką czarną z dużym udziałem trzęślicy modrej Molinia coerulea. Miejscami występuje też nielicznie bagno zwyczajne Ledum palustre i borówka bagienna Vaccinium uliginosum, a w warstwie mchów obok licznie występujących rokietnika pospolitego i gajnika lśniącego Hyloconium splendens spotyka się niewielkie kępki torfowca ostrolistnego Sphagnum nemoreum. Na północno-wschodnim i południowym obrzeżu rezerwatu poza strefą wydm występuje sosnowo- dębowy bór mieszany Pino-Quercetum. W drzewostanie złożonym głównie z sosny niewielką domieszkę stanowi dąb szypułkowy, a w warstwie krzewów rośnie dość licznie leszczyna Corylus avellana i trzmielina brodawkowata Evonymus verrucosa z niewielką domieszką brzozy brodawkowatej, jałowca pospolitego, jarzębiny. W runie obok borówki czarnej rosną dość licznie pszeniec zwyczajny, konwalia majowa Convallaria maialis, poziomka pospolita Fragaria vesca, orlica pospolita Pteridium aguilinum, rzadziej inne. W warstwie mchów głównymi gatunkami są rokietnik pospolity, gajnik lśniący oraz merzyk pokrewny Mnium affine. Zespół ten zajmuje gleby wytworzone z drobnoziarnistych piasków pochodzenia rzecznego. Wśród roślin naczyniowych rezerwatu spotyka się 10 gatunków podlegających ochronie prawnej. Są to: widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum, widłak goździsty L. clavatum, widłak spłaszczony Diphasium complanatum, sasanka łąkowa Pulsatilla pratensis, sasanka otwarta P. patens, sasanka Tekli P. teklae, goździk piaskowy Dianthus arenarius, pomocnik baldaszkowy Chimaphila umbellata, lilia złotogłów Lilium martagon, wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum. Jest też kilka innych rzadkich składników flory naczyniowej, jak łyszczec baldachogronowy Gypsophila fastigiata, lepnica drobnokwiatowa, strzęplica polska Koelearia poloniae.
Gmina, do której należy obiekt: Tykocin
Rezerwat SURAŻKOWO
Powierzchnia (ha): 137,65
Rok utworzenia: 1988
Cel ochrony:
Zachowanie rozległego kompleksu torfowcowego na obrzeżu zatorfionej doliny rz. Sokołdy z naturalnym sosnowo – brzozowym lasem bagiennym.
Opis:
Typ rezerwatu: torfowiskowy.
Położony jest w środkowej części Puszczy Knyszyńskiej w Obrębie i Nadleśnictwie Supraśl. Celem rezerwatu jest zachowanie fragmentu Puszczy Knyszyńskiej odznaczającego się zróżnicowaniem siedliska , urozmaiconą szatą roślinną i dużym udziałem leśnych zbiorowisk torfowiskowych o wysokim stopniu naturalności. Rezerwat położony jest na obrzeżu zatorfionej doliny rzeki Sokołdy. W zachodniej i południowo-wschodniej części rezerwatu występują wyniesienia morenowe dochodzące do 12 m wysokości względnej. Wschodnia część rezerwatu jest płaska , zatorfiona. Różnice wysokości na terenie rezerwatu wynoszą 23m – od 130 m n.p.m. w części południowo-wschodniej do 152 m n.p.m. w części zachodniej. Wyniesienia morenowe zajmuje leszczynowo-świerkowy las mieszany Corylo-Piceetum. W drzewostanie dominuje sosna z niewielką domieszką brzozy brodawkowej, a w dolnej warstwie drzew występuje świerk i rzadziej dąb i grab .W warstwie krzewów głównymi gatunkami są leszczyna i świerk, a w domieszce rosną wiciokrzew suchodrzew, trzmielina brodawkowata, porzeczka alpejska, wawrzynek wilczełyko. W bogatej gatunkowo warstwie ziół obok licznej grupy gatunków grądowych występują również gatunki ciepłolubne: turzyca pagórkowa Carex montana, czyścica storzyszek Calamintha vulgaris, miodownik melisowaty Melittis melissophyllum oraz niektóre gatunki borowe. Na terenie rezerwatu zajmuje on stosunkowo niewielką powierzchnię i odznacza się młodym drzewostanem pochodzącym z odnowienia sztucznego. W zespole tym obserwuje się zaawansowany proces regeneracji przejawiający się w spontanicznym procesie zwiększania w składzie drzewostanu udziału gatunków liściastych – dębu, grabu i świerka, będących naturalnymi składnikami drzewostanu w tym zespole. Warstwa krzewów, ziół i mchów natomiast ma już zupełnie naturalny charakter. Dość dużą powierzchnię zajmuje grąd Tilio-Carpinetum zróżnicowany na trzy podzespoły. W miejscach wyniesionych występuje najczęściej grąd typowy. W górnej warstwie drzew dominuje tu świerk, czasem z dość dużym udziałem osiki. Niewielką domieszkę stanowi brzoza brodawkowata. W dolnej warstwie drzew rośnie licznie grab. Miejscami spotyka się też podrost dębu, lipy, klonu i wiązu. Miejscami na morenowych wyniesieniach spotyka się grąd czyśćcowy. Wyróżnia się on obecnością w drzewostanie jesionu, wykazującego dobre odnowienie naturalne oraz występowaniem żywca cebulkowatego Dentaria bulbifera i zdrojówki rutewkowatej Jsopyrum thalictroides w warstwie ziół. Na obrzeżach rozległego zatorfionego obniżenia zajmującego większą część rezerwatu występuje grąd murszowy. Odznacza się on wielogatunkowym drzewostanem złożonym z olszy, świerka, jesionu, grabu, rzadziej wiązu (brzostu), lipy, brzozy brodawkowatej. Za strefą grądu murszowego w obrębie zatorfionej doliny występuje łęg jesionowo-olszowy Circaeo-Alnetum. W drzewostanie dominuje tu dorodna olsza. W domieszce występuje świerk, rzadziej jesion, brzoza brodawkowata, brzoza omszona. Warstwa ziół jest rozwinięta bardzo bujnie. Głównymi jej składnikami są niecierpek pospolity Impatiens noli-tangere, pokrzywa zwyczajna Urtica dioica, gwiezdnica gajowa Stellaria nemorum, śledziennica skrętolistna Chrysosplenium alternifolium, gajowiec żółty Gabeobdolon luteum, a w warstwie mchów dominuje merzyk Mnium elatum. Łęg jesionowo-olszowy występuje również na kilkuarowym źródlisku znajdującym się w dolnej części stoku morenowego wyniesienia. Odznacza się on nieco większym bogactwem florystycznym i bardziej rozwiniętą warstwą mszystą. W rozległym obniżeniu zajmującym prawie całą wschodnią część rezerwatu na dużych powierzchniach występuje bór mieszany torfowcowy Betulo pubescentis -Piceeum. Odznacza się on drzewostanem złożonym ze świerka, olszy i brzozy omszonej często z domieszką sosny i brzozy brodawkowatej. Występuje tu charakterystyczna dla tego zespołu torfowiskowa forma świerka. Dobrze rozwinięta warstwa mchów odznacza się dużym bogactwem gatunkowym. Duży udział w budowie warstwy mchów mają torfowce. Zespół ten wykształca się na głębokich torfach z zahamowanym procesem torfotwórczym. Występuje w nim kilka gatunków rzadkich, jak turzyca życicowa Carex loliacea, turzyca dwupienna Cdioica oraz podlegające ochronie prawnej: widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum, widłak wroniec Huperzia selago, wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum,storczyk plamisty Dactylorhiza maculata, listera sercowata Listera cordata, listera jajowata L.ovata, kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine. Jest to zespół o borealnym charakterze, występujący dość rzadko na terenie północno-wschodniej Polski. Drzewostan niskiej bonitacji tworzą sosna i brzoza omszona. W dolnej warstwie drzew występuje świerk rosnący dość słabo. W warstwie ziół duży udział mają gatunki olsowe. Dobrze rozwinięta warstwa mchów oznacza się bardzo dużym bogactwem gatunkowym.
Gmina, do której należy obiekt: Supraśl
Rezerwat TABOŁY
Powierzchnia (ha): 302,44
Rok utworzenia: 1999
Cel ochrony:
Zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych fragmentu Puszczy Knyszyńskiej odznaczającego się występowaniem boru mechowiskowego oraz boru świerkowego torfowcowego.
Opis: Typ rezerwatu: leśny.
Gmina, do której należy obiekt: Czarna Białostocka
Rezerwat TOBOLINKA
Ochrona jeziora dystroficznego z pływającymi wyspami pła torfowców w Puszczy Augustowskiej.
Powierzchnia (ha): 4,62
Rok utworzenia: 1959
Cel ochrony: Zachowanie ze względów naukowo dydaktycznych jeziora dystroficznego z pływającymi wyspami pła torfowców.
Opis: typ rezerwatu: wodny
Gmina, do której należy obiekt: Giby
Rezerwat WIELKI DZIAŁ
Powierzchnia (ha): 174,58
Rok utworzenia: 1990
Cel ochrony: Zachowanie w stanie nienaruszonym największego w dolinie Narwi kompleksu lasów łęgowych naturalnego pochodzenia.
Opis: Typ rezerwatu: leśny.
Lasy w dolinach większych rzek w większości przypadków zostały już dawno wycięte. Rezerwat chroni jeden z ostatnich dobrze zachowanych lasów tego typu, którego przetrwanie uwarunkowane było brakiem wycinki, brakiem wypasu bydła i zachowaniem wysokiego poziomu wód gruntowych (brakiem melioracji).
Dominującym zbiorowiskiem leśnym jest tu łęg jesionowo-olszowy. Występują w nim m. in. takie gatunki jak: olsza. jesion, porzeczka czarna i czerwona, czeremcha, kalina, leszczyna, trzmielina zwyczajna, kruszyna jarzębina, chmiel, pokrzywa zwyczajna, niecierpek pospolity, kuklik zwisły, przytulia błotna, sitowie leśne, gwiazdnica gajowa, ziarnopłon wiosenny i śledziennica skrętolistna. Oprócz łęgów rośnie tu również ols porzeczkowy, o dobrze wykształconej strukturze kępkowej. Rezerwat jest siedliskiem rzadkich ssaków i ptaków np. bobrów i puchacza.
Gmina, do której należy obiekt: Łomża
Rezerwat WITANOWSZCZYZNA
Powierzchnia [ha]: 80,8000
Rok utworzenia: 2008
Cel ochrony: Zachowanie w stanie naturalnym ekosystemów leśnych lasów łęgowych i grądów, a w szczególności zachowanie stanowisk rzadko występujących na niżu gatunków górskich tj. parzydła leśnego Aruncus sylvestris, cebulicy dwulistnej Scilla bifolia oraz bodziszka żałobnego Geranium phaeum.
Opis: typ rezerwatu: fitocenotyczny
Gmina, do której należy obiekt: Mielnik, Nurzec Stacja
Rezerwat WIELKI LAS
Powierzchnia (ha): 129,33
Rok utworzenia: 1990
Cel ochrony: Zachowanie fragmentu Puszczy Knyszyńskiej obejmującego głównie liczne zbiorowiska leśne o charakterze borowym i wysokim stopniu naturalności.
Opis: Typ rezerwatu: leśny.
Celem rezerwatu jest zachowanie w naturalnym stanie fragmentu Puszczy Knyszyńskiej obejmującego dobrze zachowane, charakterystyczne dla Puszczy zbiorowiska leśne. Ukształtowanie powierzchni rezerwatu jest dość urozmaicone. W północnej i wschodniej części występują wyniesienia morenowe osiągające wysokość względną do 8 m. Część południowa jest tylko lekko sfalowana, z kilkoma zatorfionymi i zabagnionymi obniżeniami. Różnice wysokości na terenie rezerwatu wynoszą 14 m, od 138 m do 152 m n.p.m. Największą powierzchnię zajmuje bór mieszany Calamagrostio-Piceetum z dorodnym drzewostanem sosnowym ze znacznym udziałem świerka. W warstwie krzewów dominuje świerk. Domieszkę stanowi kruszyna, jarzębina, leszczyna, rzadziej dąb. W dość bogatym runie dominuje trzcinnik leśny Calamagrostis arundinacea. Licznie występują też turzyca palczasta Carex digitata, szczawik zajęczy Oxalis acetosella, malina właściwa Rubus idaeus, sałatnik leśny Mycelis muralis, rzadziej inne. Z gatunków rzadkich spotyka się tu tajężę jednostronną Goodyera repes, widłaka jałowcowatego Lycopodium annotinum, widłaka goździstego L. clavatum, gruszyczkę jednokwiatową Pirola uniflora. Dość dobrze rozwiniętą warstwę mchów tworzą głównie rokietnik pospolity Entodon schreberi, gajnik lśniący Hylocomium splendens i merzyk pokrewny Mnium affine. W środkowej części rezerwatu wśród boru mieszanego występuje w kilku miejscach bór brusznicowy z drzewostanem złożonym z sosny z niewielką domieszką świerka, który dominuje w warstwie krzewów. W runie głównymi są borówka czarna Vaccinium myrtillus i borówka brusznica V. vitis-idaea. W niewielkich ilościach występują też kosmatka owłosiona Luzula pilosa, kostrzewa owcza Festuca ovina, wrzos zwyczajny Calluna vulgaris, pszeniec zwyczajny Melampyrum pratense, rzadziej inne. Bujnie rozwiniętą warstwę mchów tworzą: rokietnik pospolity Entodon schreberi, gajnik lśniący Hylocomium splendens, widłoząb falisty Dicranum undulatum. Zatorfione obniżenia na południowym obrzeżu rezerwatu zajmuje ols z rzadkim drzewostanem złożonym z olszy z domieszką świerka i brzozy omszonej. W warstwie krzewów występuje licznie kruszyna oraz świerk i brzoza brodawkowa. Dość bogate runo tworzą głównie turzyca błotna Carex acutiformis, turzyca długokłosa C. elongata, psianka słodkogórz Solanum dulkamara, trzcinnik lancetowaty Calamagrostis canescens, wiązówka błotna Filipendula ulmaria, malina właściwa Rubus idaeus i inne. Spotyka się tu też podlegającego ochronie gatunkowej storczyka plamiastego Dactylorhiza maculata. Wśród olsu występują zbiorowiska krzewiastych wierzb złożone z wierzby szarej Salix cinerea, wierzby uszatej s. aurita i wierzby pięciopręcikowej S. pentandra. Warstwę ziół tworzą głównie gatunki torfowiskowe: siedmiopalecznik błotny Comarum palustre, bobrek trójlistny Menyanthes trifoliata, narecznica błotna Thelypteris palustris, turzyca błotna Carex acutiformis, turzyca zaostrzona C.gracilis i inne. Różne tu też podlegający ochronie gatunkowej kruszczyk błotny Epipactis palustris.
Gmina, do której należy obiekt: Knyszyn
Rezerwat WORONICZA
Powierzchnia (ha): 139,06
Cel ochrony: Zachowanie w naturalnym stanie doliny strumienia Woronicza ze strefą źródliskową i rozległym torfowiskiem niskim.
Opis: Typ rezerwatu: florystyczny.
Położony w północno- wschodniej części Puszczy Knyszyńskiej, w Obrębie Sokółka Nadleśnictwa Supraśl. Rezerwat obejmuje rozległe torfowisko niskie i całą dolinę strumienia o nazwie Woronicza porośniętą lasami łęgowymi i torfiastymi borami świerkowymi oraz fragmenty borów mieszanych i lasów mieszanych występujących na wyniesieniach morenowych, otaczających dolinę. Celem rezerwatu jest zachowanie w naturalnym stanie doliny strumienia stanowiącej charakterystyczny element przyrody Puszczy Knyszyńskiej wraz z serią zbiorowisk roślinnych występujących w dolinie i na morenowych wyniesieniach. Torfowisko, z którego strumień bierze początek, wykształciło się w obniżeniu wytopiskowym. W górnym biegu strumień jest zasilany też wodami wysiękowymi, wypływającymi u podnóży morenowych wyniesień. W zatorfionej dolinie strumienia największą powierzchnię zajmuje bór mieszany torfowcowy Betulo pubescentis-Piceteum. Miejscami występuje też bór świerkowy torfowcowy Sphagno girgensohnii- Piceetum. Oba zespoły reprezentują borealny typ roślinności i odznaczają się bardzo bogatą florą mszaków i licznymi gatunkami rzadkimi. W sąsiedztwie strumienia i w zatorfionych źródliskach znajdujących się w wielu miejscach u podnóży wyniesień występuje łęg jesionowo- olszowy Circaeo- Alnetum. W źródliskowej strefie strumienia znajdującej się w rozległej zatorfionej dolinie dominują zbiorowiska turzycowe. Otaczają je bory mieszane torfowcowe i olsy. W sąsiedztwie zatorfionej doliny na wilgotnej glebie mineralnej występuje bór świerkowy czernicowy Vaccinio myrtilli- Pinetum. Wyżej, na stokach wyniesień morenowych, na glebach wytworzonych z piasków słabogliniastych rośnie trzcinnikowo- świerkowy bór mieszany Calamagrostio- Piceetum. Natomiast na wyniesieniach i na stokach, na glebach wytworzonych z morenowych piasków gliniastych rośnie las mieszany z fragmentami grądu. Na terenie rezerwatu występuje szereg roślin podlegających ochronie gatunkowej. W zatorfionej dolinie rosną: widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum, widłak wroniec Huperzia selago, wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, tajęża jednostronna Goodyera repens, gnidosz królewski Pedicularis sceptrum- carolinum, kruszczyk błotny Epipactis palustris, widłak wronie Huperzia selago, kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine, rosiczka okrągłolistna Drosera rotundifolia, a w lasach występujących na morenach wyniesionych- naparstnica zwyczajna Digitalis grandiflora, lilia złotogłów Lilium martagon, arnika górska Arnica montana, sasanka otwarta Pulatilla patens, pomocnik baldaszkowaty Chimaphila umbellata, widłak gożdzisty Lycopodium clavatum. Jest to jedyny rezerwa t obejmujący całą zlewnię wraz z jego strefą źródliskową, co zapewnia możliwość trwałego zachowania niezmienionych stosunków wodnych decydujących o istnieniu zbiorowisk roślinnych występujących na glebach organicznych. Rezerwat utworzony w 1989 roku (Mon. pol. Nr 44, poz. 357 z 31 grudnia 1989 r.) Zajmuje powierzchnię 133,80 ha. Położony w północno- wschodniej części Puszczy Knyszyńskiej, w Obrębie Sokółka Nadleśnictwa Supraśl. Rezerwat obejmuje rozległe torfowisko niskie i całą dolinę strumienia o nazwie Woronicza porośniętą lasami łęgowymi i torfiastymi borami świerkowymi oraz fragmenty borów mieszanych i lasów mieszanych występujących na wyniesieniach morenowych, otaczających dolinę. Celem rezerwatu jest zachowanie w naturalnym stanie doliny strumienia stanowiącej charakterystyczny element przyrody Puszczy Knyszyńskiej wraz z serią zbiorowisk roślinnych występujących w dolinie i na morenowych wyniesieniach. Torfowisko, z którego strumień bierze początek, wykształciło się w obniżeniu wytopiskowym. W górnym biegu strumień jest zasilany też wodami wysiękowymi, wypływającymi u podnóży morenowych wyniesień. W zatorfionej dolinie strumienia największą powierzchnię zajmuje bór mieszany torfowcowy Betulo pubescentis-Piceteum. Miejscami występuje też bór świerkowy torfowcowy Sphagno girgensohnii- Piceetum. Oba zespoły reprezentują borealny typ roślinności i odznaczają się bardzo bogatą florą mszaków i licznymi gatunkami rzadkimi. W sąsiedztwie strumienia i w zatorfionych źródliskach znajdujących się w wielu miejscach u podnóży wyniesień występuje łęg jesionowo- olszowy Circaeo- Alnetum. W źródliskowej strefie strumienia znajdującej się w rozległej zatorfionej dolinie dominują zbiorowiska turzycowe. Otaczają je bory mieszane torfowcowe i olsy. W sąsiedztwie zatorfionej doliny na wilgotnej glebie mineralnej występuje bór świerkowy czernicowy Vaccinio myrtilli- Pinetum. Wyżej, na stokach wyniesień morenowych, na glebach wytworzonych z piasków słabogliniastych rośnie trzcinnikowo- świerkowy bór mieszany Calamagrostio- Piceetum. Natomiast na wyniesieniach i na stokach, na glebach wytworzonych z morenowych piasków gliniastych rośnie las mieszany z fragmentami grądu. Na terenie rezerwatu występuje szereg roślin podlegających ochronie gatunkowej. W zatorfionej dolinie rosną: widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum, widłak wroniec Huperzia selago, wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, tajęża jednostronna Goodyera repens, gnidosz królewski Pedicularis sceptrum- carolinum, kruszczyk błotny Epipactis palustris, widłak wronie Huperzia selago, kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine, rosiczka okrągłolistna Drosera rotundifolia, a w lasach występujących na morenach wyniesionych- naparstnica zwyczajna Digitalis grandiflora, lilia złotogłów Lilium martagon, arnika górska Arnica montana, sasanka otwarta Pulatilla patens, pomocnik baldaszkowaty Chimaphila umbellata, widłak goździsty Lycopodium clavatum. Jest to jedyny rezerwa t obejmujący całą zlewnię wraz z jego strefą źródliskową, co zapewnia możliwość trwałego zachowania niezmienionych stosunków wodnych decydujących o istnieniu zbiorowisk roślinnych występujących na glebach organicznych.
Gmina, do której należy obiekt: Szudziałowo
Rezerwat WYSOKIE BAGNO
Powierzchnia (ha): 77,92
Rok utworzenia: 1979
Cel ochrony: Zachowanie w naturalnym stanie rozległego torfowiska porośniętego borem świerkowym oraz fragmentu zatorfionej doliny rz. Narewki ze stanowiskiem bobrów.
Opis: Typ rezerwatu: torfowiskowy.
Położony jest w środkowej części Puszczy Białowieskiej przy granicy Państwa, na terenie Obrębu i Nadleśnictwa Białowieża. Celem rezerwatu jest zachowanie w naturalnym stanie boru świerkowego torfowcowego z rzadkimi i chronionymi gatunkami roślin w runie. Rezerwat obejmuje rozległe torfowisko porośnięte borem świerkowym oraz fragment zatorfionej doliny rzeki Narewki ze stanowiskiem bobrów gnieżdżących się na brzegach rzeki. Teren rezerwatu jest równy, lekko pochylony w kierunku południowym, wzniesiony średnio 155 m n.p.m. Miąższość torfu w centralnej części torfowiska wynosi ponad 3 m. Od północy przylega do rozległego wyniesienia morenowego, z którego wody wysiękowe zasilają torfowisko. Od południa rezerwat graniczy z rzeką Narewką, która płynie korytem sztucznie wykopanym w XVIII wieku na polecenie Antoniego TYZENHAUZA. Od wschodu natomiast przylega do utworzonego w 1971 r. w białoruskiej części Puszczy ścisłego rezerwatu przyrody zajmującego powierzchnię ponad 1500 ha. Na początku lat sześćdziesiątych w odległości około 50 m od południowego brzegu lasu zostały wykopane rowy odwadniające. Obecnie są one częściowo zarośnięte. Spowodowały one w pasie lasu szerokości około 40 m zanik mszaków i zmianę fitosocjologicznego charakteru zbiorowisk roślinnych. Zarośnięcie rowów odwadniających powinno pozwolić na zregenerowanie tych zmienionych odwodnieniem lasów. Przeważającą część rezerwatu zajmuje bór świerkowy torfowcowy reprezentujący podzespół Sphagno girgensohnii-Piceetum dryopteridetosum thelypteridis. Charakteryzuje się on drzewostanem złożonym ze świerka z domieszką brzozy omszonej i sosny, rzadziej olszy. W drzewostanie następuje zmniejszanie się udziału sosny, głównie na rzecz świerka. Sosna nie odnawia się wcale. W runie obok licznej grupy gatunków borowych, jak borówka czarna Yaccinium myrtillus, borówka brusznica V. vitis-idaea, siódmaczek leśny Trientalis europaea, widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum, gruszyczka jednostron- na Pirola secunda występują zawsze w niewielkich ilościach gatunki olsowe i nieliczne gatunki grądowe. Bardzo bogata jest warstwa mchów. Stanowi to jedną z bardziej charakterystycznych cech tego podzespołu. Bór świerkowy torfowcowy ma charakter borealny. Wyrazem tego jest m. in. panowanie świerka w drzewostanie i obecność w runie turzycy życicowej Carex loliacea i turzycy delikatnej C. tenella. Zbiorowiska tego podzespołu odznaczają się kępiastą strukturą. Drzewa rosną na niewielkich (20 – 30 cm) wyniesieniach utworzonych przez systemy korzeniowe. Między nimi występują podtopione dolinki, w których rosną m. in. gatunki olsowe i bagienne, jak knieć błotna Caltha palustris, wierzbownica błotna Epilobium palustre, turzyca błotna Carex acutiformis, wiechlina zwyczajna Poa trivialis i inne. Na kępach natomiast lokują się gatunki oligotroficzne – borowe. Podzespół ten jest uwarunkowany wysokim poziomem wody gruntowej. Obniżenie poziomu wody, nawet niewielkie, powoduje przyspieszenie procesu mineralizacji torfowej gleby, a tym samym jej eutrofizację i zmianę zbiorowiska roślinnego oraz zanik wielu jego składników, w tym szeregu gatunków rzadkich, zarówno spośród roślin naczyniowych, jak i mszaków. Na północnym obrzeżu torfowiska, stanowiącym równocześnie północne obrzeże rezerwatu występuje wąski pas olsu Carici elongatae-Alnetum. Tworzy on tu charakterystyczny okrajek odznaczający się silnym podtopieniem. Zespół olsu występuje też w środkowej części rezerwatu, w północno-zachodnim narożu oddziału 477 B. Również na północnym obrzeżu rezerwatu, ale bardziej od strony zewnętrznej torfowiska, w kontakcie z gruntami mineralnymi zajętymi przez lasy grądowe występuje łęg jesionowo-olszowy Circaeo-Alnetum. Niewielkie płaty tego zespołu występują również we wschodniej części rezerwatu. Zespół ten odznacza się drzewostanem olszowym z domieszką świerka, rzadziej z pojedynczą domieszką brzozy omszonej. Runo jest rozwinięte bujnie i składa się z roślin siedlisk eutroficznych. W dużej ilości występuje tu pokrzywa zwyczajna Urtica dioica, gwiazdnica gajowa Stellaria nemorum, śledziennica skrętolistna Chrysosplenium alternifolium i inne. Zawsze też jako domieszka występują gatunki olsowe, jak psianka słodkogórz Solanum dulcamara, karbieniec pospolity Lycopus europaeus, rzadziej inne. Zespół łęgu jesionowo-olszowego wykształca się również w miejscach, gdzie został wycięty zrębem zupełnym drzewostan boru świerkowego torfowcowego. We wschodniej części rezerwatu występuje niewielka mineralna wysepka stanowiąca siedlisko trzcinnikowo-świerkowego boru mieszanego Calamagrostio-Piceetum. Przed kilku laty (przed utworzeniem rezerwatu) został tu założony zrąb zupełny odnowiony następnie świerkiem. Wystąpił tu też bogaty nalot brzozy i olszy, a w glebie nastąpił wzrost wilgotności. Zbiorowisko uległo dużym zmianom, które być może zregeneruje po kilkudziesięciu latach. Południową część rezerwatu w sąsiedztwie rzeki Narewki zajmują łąki turzycowe o charakterze torfowisk niskich. Przed utworzeniem rezerwatu były one wykaszane. Obecnie zarastają intensywnie krzewistymi wierzbami, głównie wierzbą szarą Salix cinerea i brzozą omszoną. Następuje tu sukcesja prowadząca poprzez stadium lasu brzozowego do boru świerkowego o charakterze podobnym jak w centralnej części rezerwatu.
Gmina, do której należy obiekt: Białowieża
Rezerwat UROCZYSKO DZIERZBIA
Chroni typowo wykształcone zbiorowiska lasów łęgowych, olsów i grądów, w dolinie rzeki Dzierzbia wraz z dopływającymi do niej strumieniami.
Powierzchnia (ha): 71,89
Rok utworzenia: 2001
Cel ochrony: Zachowanie w stanie naturalnym typowo wykształconych zbiorowisk lasów łęgowych i olsów, stanowiących istotną wartość ze względów przyrodniczych, naukowych i dydaktycznych.
Opis: Typ rezerwatu: leśny.
Leży w zatorfionej dolinie rzeki Dzierzbia. Stoki doliny są miejscami bardzo strome, a u ich podnóży występuje wiele źródlisk zasilających rzekę. W sąsiedztwie strumieni rośnie łęg gwiazdnicowo – olszowy z drzewostanem olszowym i podszyciem z leszczyną, trzmieliną zwyczajną, wiciokrzewem i dereniem świdwą. Wśród ziół można tu spotkać m. in. gwiazdnicę gajową, gajowca żółtego, podagrycznika pospolitego i storczyka plamistego. Mimo młodego drzewostanu zbiorowisko to ma zupełnie naturalny charakter.
Na glebach mułowo-torfowych w południowej części rezerwatu występuje łęg jesiono-olszowy, zaś pokłady torfowe porasta ols porzeczkowy. Inne typy lasów spotykane w Uroczysku to grądy z dębem, grabem i lipą oraz wieloma rzadkimi roślinami np. lilią złotogłów, wawrzynkiem wilczełyko, turówką leśną i fiołkiem przedziwnym. W północno-wschodniej części rezerwatu występuje sosnowo-dębowy bór mieszany – zespół rzadki dla Wysoczyzny Kolneńskiej. Wschodnią część rezerwatu zajmuje miejscami dąbrowa świetlista z sosną, brzozą brodawkowatą i bogatą warstwą ziół z bardzo rzadkim goryszem sinym. Również bogata jest flora źródlisk znajdujących się na terenie Uroczyska. W sumie stwierdzono w rezerwacie ponad 200 gatunków roślin naczyniowych i 8 gatunków będących pod całkowitą ochroną np.: widłak wroniec, widłak spłaszczony, widłak jałowcowaty, pomocnik baldaszkowaty, storczyk plamisty, lilia złotogłów.
Gmina, do której należy obiekt: Stawiski
Rezerwat LASY NATURALNE PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ
Rezerwat leśny składający się z 19 fragmentów. Obejmuje najlepiej zachowane, typowe dla Puszczy Białowieskiej grądy, łęgi, olsy i bory oraz siedliska z dominacją starych drzewostanów. Występują tu prawie wszystkie typy zbiorowisk leśnych Puszczy.
Powierzchnia (ha): 8581,62
Rok utworzenia: 2003
Cel ochrony: Zachowanie w naturalnym stanie najlepiej zachowanych i typowych dla Puszczy Białowieskiej grądów, olsów i łęgów oraz najstarszych drzewostanów dębowych, jesionowych i olchowych, a także licznych gatunków rzadkich i chronionych roślin zielnych, grzybów i zwierząt.
Opis: Typ rezerwatu: leśny.
Składa się z 19 fragmentów różnej wielkości, położonych w 3 Nadleśnictwach: Browsk, Białowieża i Hajnówka. Obejmuje ok. 3000 ha lasów naturalnych, resztę stanowią starodrzewy gospodarcze o zubożałej bioróżnorodności.
Wśród lasów naturalnych największą powierzchnię w rezerwacie pokrywa grąd murszowy, następnie grąd czyśćcowy z pomnikowymi dębami. Występują też łęgi jesionowo-olszowe, olsy porzeczkowe, sosnowo-brzozowe lasy bagienne i bory bagienne.
Gmina, do której należy obiekt: Białowieża, Hajnówka, Narewka, Dubicze Cerkiewne
Rezerwat IM. PROF. W. SZAFERA
Fragment Puszczy Białowieskiej wzdłuż szosy Hajnówka – Białowieża. Stanowi przekrój większości zbiorowisk leśnych zachodniej części Puszczy.
Powierzchnia (ha): 1343,91
Rok utworzenia: 1969
Cel ochrony: Zachowanie naturalnych zbiorowisk leśnych grądowych i typu boru mieszanego.
Opis: Typ rezerwatu: leśny.
Celem rezerwatu jest zachowanie w naturalnym stanie lasów wzdłuż szosy Hajnówka – Białowieża. Rezerwat obejmuje pas lasu szerokości 700-1000 m i długości prawie 17 km wzdłuż szosy, przecinając całą zachodnią część Puszczy i dając dobry przegląd składu gatunkowego i struktury głównych typów zbiorowisk leśnych. W granicach rezerwatu występuje 17 zespołów leśnych oraz kilka nieleśnych. Stanowi on więc cenne uzupełnienie Białowieskiego Parku Narodowego, w którym brak jest niektórych typów zbiorowisk leśnych występujących na terenie Puszczy Białowieskiej. Dotyczy to głównie świetlistej dąbrowy Potentillo albae-Quercetum, nie występującej w Parku Narodowym i trzcinnikowo-sosnowego boru mieszanego Calumagrostio-Pinetum, który w Parku występuje fragmentarycznie na niewielkiej powierzchni. Na terenie rezerwatu są też zabytki archeologiczne – 37 niewielkich kurhanów pochodzących prawdopodobnie z X-XIII wieku. Zachodnia część rezerwatu od osady Zwierzyniec do Hajnówki ma powierzchnię lekko sfalowaną, a na znacznej przestrzeni prawie płaską. Większe urozmaicenie rzeźby występuje we wschodniej części rezerwatu. Są tu dwa wyniesienia stanowiące pozostałość moreny czołowej zlodowacenia środkowopolskiego. Jedno z nich położone jest w oddziałach 420, 421, 422 o wysokości 180 m n.p.m., drugie – zwane „Górą Batorego”, znajduje się w oddziale 449 i osiąga wysokość 183 m n.p.m. Jest to najwyższe wzniesienie rezerwatu. Od strony południowej wzgórza wznoszą się łagodnie i tylko od północy mają stoki bardziej strome. Różnice wysokości w granicach rezerwatu wynoszą około 20 m. Zdecydowaną większość powierzchni rezerwatu zajmują gleby świeże, z głęboko leżącym poziomem wody gruntowej. Jedynie w obniżeniach występuje okresowe podtopienie wodami roztopowymi i opadowymi. Tereny trwale podtopione leżą w kilku zabagnionych obniżeniach. Większe z nich występują w obniżeniach, którymi płyną strumienie: Krynica – dopływ Łutowni, przepływająca przez oddziały 420 A i 445 A oraz strumień stanowiący lewy dopływ rzeki Leśnej, przepływający przez oddziały 355 C, 356 A i 356 C. Szata roślinna rezerwatu jest stosunkowo dobrze zachowana. Na dużych powierzchniach las ma zupełnie naturalny, puszczański charakter. Miejscami występują jednak zniekształcenia zbiorowisk leśnych spowodowane użytkowaniem drzewostanu. Przede wszystkim na znacznych przestrzeniach zachodniej części rezerwatu występują młode drzewostany złożone głównie z brzozy brodawkowatej, powstałe w miejscach zrębów zupełnych wykonanych przed utworzeniem rezerwatu. Obecnie przedstawiają one różne stadia regeneracji prowadzącej do odtworzenia naturalnego składu gatunkowego i struktury. W większości wypadków zniekształcenia spowodowane zrębami dotyczą głównie drzewostanu. Znaczna powierzchnia rezerwatu i duże zróżnicowanie siedlisk, od suchych do podtopionych, i od oligotroficznych do bardzo żyznych, wpływa na duże bogactwo flory i rozmaitość jej ekologicznego charakteru. W jej składzie występuje wiele gatunków rzadkich, jak paprotka zwyczajna Polypodium vulgare, groszek skrzydlasty Lathyrus montanus, bodziszek żałobny Geranium phaeum, gorysz siny Peucedanum cervaria, okrzyn szerokolistny Laserpitium latifolium, świerząbek orzęsiony Chaerophyllum hirsutum, gruszyczka średnia Pirola media, bluszczyk kosmaty Glechoma hirsuta, pszczelnik wąskolistny Dracocephalum ruyschiana, głowienka wielkokwiatowa Prunella grandiflora, oman wierzbolistny Inula salicina, pępawa różyczkolistna Crepis praemorsa, złoć pochwolistna Gagea spathacea, kostrzewa leśna Festuca silvatica i inne oraz 26 podlegających ochronie prawnej. Niektóre z nich występują bardzo licznie. Lilia złotogłów Lilium martagon została zanotowana na 173 stanowiskach, a wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum na ponad 200 stanowiskach. Obok gatunków rodzimych, stanowiących główny człon flory rezerwatu, występuje też szereg gatunków synantropijnych, zajmujących siedliska antropogeniczne, jak drogi leśne, pobocza szosy itp. Również wśród drzew pojawiły się ostatnio gatunki obce Puszczy Białowieskiej, jak dąb czerwony Quercus rubra, jawor Acer pseudoplatanus, klon jesionolistny Acer negundo. Wkroczyły one do wnętrza Puszczy spontanicznie z obrzeży i z Polany Białowieskiej, gdzie były sadzone w parkach i przy osadach. Są to obecnie drzewa w wieku ok. 10 – 30 lat. W kilku miejscach pojawił się też bez koralowy Sambucus racemosa wykazujący tendencję do rozprzestrzeniania się. W części zachodniej rezerwatu przeważa grąd miodownikowy Melitti-Carpinetum z dębem szypułkowym z domieszką świerka, sosny, osiki i grabu w drzewostanie. W części środkowej, na południe od szosy występuje dąbrowa świetlista odznaczająca się dużym bogactwem florystycznym i obecnością szeregu interesujących i rzadkich gatunków, jak pełnik europejski Trollius europaeus, mieczyk dachówkowaty Gladiolus imbricatus, dziurawiec skąpolistny Hypericum montanum, naparstnica zwyczajna Digitalis grandiflora, kukuczka kapturkowata Neottianthe cucullata, pszczelnik wąskolistny, głowienka wielkokwiatowa i inne. We wschodniej części rezerwatu przeważają bory mieszane charakteryzujące się drzewostanem zbudowanym głównie ze świerka i sosny, z nieliczną domieszką dębu szypułkowego, brzozy brodawkowatej, rzadziej osiki. Od strony Białowieży, na przestrzeni niemal 2 km występują grądy Tilio-Carpinetum z przewagą graba w drzewostanie, z licznymi wiekowymi dębami, świerkami osiągającymi wysokość ponad 40 m, z domieszką lipy, klonu, rzadziej wiązu (brzostu). W bogatym runie wiosną dominuje zawilec gajowy Anemone nemorosa, licznie występują też zdrojówka rutewkowata Isopyrum thalictroides, kokorycz pełna Corydalis solida, złoć żółta Gagea lutea i ziarnopłon wiosenny Ficaria verna. Gatunki te szybko kończą wegetację i już w czerwcu ich miejsce zajmują gwiazdnica wielkokwiatowa Stellaria holostea, gajowiec żółty Galeobdolon luteum, marzanka wonna Asperula odorata i inne. W okolicy Góry Batorego dość duże powierzchnie zajmuje trzcinnikowo-świerkowy bór mieszany. Inne zespoły, jak bór brusznicowy Vaccinio vitis-idaeae-Pinetum, bór sosnowy czernicowy Vaccinio myrtilli-Pinetum, bór bagienny Vąccinio uliginosi-Pinetum, ols Carici – Alnetum, łęg jesionowo-olszowy Circaeo-Alnetum- zajmują stosunkowo niewielką powierzchnię. Huraganowe wiatry, jakie wystąpiły w marcu 1983 roku spowodowały wywalenie i wyłamanie wielu drzew. Miejscami powstały wieloarowe powierzchnie wiatrołomowe. Po ich uprzątnięciu powstały dość rozległe odlesione powierzchnie, które zostały obsadzone dębem lub świerkiem. Na terenie Rezerwatu Krajobrazowego spotkać można niemal wszystkie gatunki zwierząt występujące w Puszczy. Są tu żubry, wychodzące często na szosę oraz jelenie, sarny, dziki, lisy, jenoty. Spotkać też można łosia, zająca, łasicę, a nawet wilka i rysia. Żyją tu też drobne ssaki owadożerne i gryzonie. Podobnie jak w całej Puszczy bogata jest też ornitofauna.
Gmina, do której należy obiekt: Białowieża, Hajnówka