stan środowiska województwa podlaskiego

Stan środowisko woj. podlaskiego

Województwo podlaskie położone jest w północno-wschodniej części Polski. Ogólna powierzchnia województwa to 20187 km² (6,5% powierzchni kraju), a liczba ludności to 1181,5 tys. (3,1% ludności kraju). W Białymstoku – stolicy województwa – mieszka 297,5 tys. osób. Województwo sąsiaduje z trzema województwami: mazowieckim na długości 357,9 km, warmińsko-mazurskim – 224,4 km i lubelskim – 4,0 km. Na wschodzie i północy granica województwa jest granicą państwową: od północy z Litwą na długości 104,3 km i od wschodu z Białorusią – 245,9 km. Granica z Białorusią jest jednocześnie zewnętrzną granicę Unii Europejskiej. Według podziału fizycznogeograficznego województwo położone jest na terenie Niziny Podlaskiej, polskiej części Pojezierza Litewskiego oraz Niziny Mazowieckiej, zróżnicowanych pod względem budowy geologicznej, ukształtowania terenu i środowiska przyrodniczego. Najwyższym wzniesieniem w województwie jest Góra Rowelska koło Wiżajn – 298 m n.p.m oraz Krzemieniucha koło Jeleniewa – 289 m n.p.m. Rozciągłość województwa z południa na północ wynosi 236 km, a ze wschodu na zachód 161 km (OŚiL, 2021)
Sieć rzeczną stanowią głównie rozległe doliny rzek: Narwi, Biebrzy i Bugu. Ważnym elementem sieci hydrograficznej województwa są również jeziora, w tym najgłębsze jezioro w Polsce – Hańcza (108,5 m głębokości). W strukturze powierzchni geodezyjnej województwa użytki rolne stanowią 60,4% powierzchni, grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione 31,6%, grunty pod wodami powierzchniowymi 1,4%, grunty zabudowane i zurbanizowane 3,8% i pozostałe grunty 2,8%. Warto zapamiętać, że statystycznie na 1 mieszkańca Polski przypada 0,81 ha powierzchni kraju, z tego 0,49 ha użytków rolnych, 0,25 ha lasów, 0,02 ha gruntów pod wodami, oraz 0,05 ha terenów zabudowanych i zurbanizowanych. Parki narodowe zajmują 315.139 ha co oznacza, że na 1 mieszkańca Polski przypada 82 m², czyli 9m x 9m.

Klimat województwa podlaskiego

Województwo podlaskie leży w strefie klimatu umiarkowanego przejściowego z zaznaczającymi się wpływami kontynentalnym i jest jednym z najchłodniejszych regionów w Polsce. W okresie ostatnich 25 lat (1995-2019) wyliczono, że średnia temperatura powietrza wynosiła na stacji w Białymstoku 7,6°C, a w Suwałkach 7,2°C. Niższe średnie temperatury powietrza zanotowano tylko na obszarach górskich, tj. na Śnieżce (2,3°C) oraz w Zakopanem (7,1°C). Natomiast w wybitnie ciepłym i suchym roku 2020 r. średnia roczna temperatura powietrza odnotowana w stacji meteorologicznej w Białymstoku wyniosła już 9,2°C, natomiast w Suwałkach 8,9°C. Na podstawie danych z lat 1995-2019 wynika, że województwie najcieplejszym miesiącem jest lipiec, ze średnią miesięczną temperaturą przekraczającą 18°C, natomiast najchłodniejszym miesiącem jest styczeń, z temperaturą średnią wyższą niż -4°C. Wskazuje to, że całe województwo podlaskie można zaliczyć do zasięgu klimatu umiarkowanego z ciepłymi zimami. Ważnym elementem klimatu są opady. W omawianym okresie 25 lat wyliczona średnia suma opadu rocznego dla województwa podlaskiego wyniosła 608 mm, wykazując zmiany w poszczególnych latach od 502 do 786 mm. Najwięcej opadów odnotowano na obszarze Puszczy Białowieskiej wraz z doliną Nurczyka. Najmniejsze sumy opadów rocznych wystąpiły w Kotlinie Biebrzańskiej i przylegającej do niej Wysoczyźnie Kolneńskiej. Biorąc pod uwagę poszczególne miesiące omawianych lat, największa ilość opadów atmosferycznych (średnia z 38 stacji pomiarowych w woj. podlaskim) wystąpiła w lipcu 88,2 mm (maksymalny opad dobowy 111,6 mm), a najmniejsza w lutym 33,8 mm.

Powierzchnia i użytki

Powierzchnia województwa podlaskiego wynosi 2018,7 tys. ha co stanowi 6,5% powierzchni kraju. Użytki rolne stanowią 60,2% ogólnej jego powierzchni (1215,6 tys. ha). Grunty leśne łącznie z zadrzewionymi i zakrzewionymi zajmowały 31,7% powierzchni ogólnej województwa (639,4 tys. ha), grunty zabudowane i zurbanizowane – 3,9% (78,6 tys. ha), grunty pod wodami – 1,4% (28,0 tys. ha), nieużytki – 2,7% (53,7 tys. ha) oraz tereny różne – 0,1% (1,5 tys. ha).
Wśród użytków rolnych znacznie większy udział niż w kraju stanowią tzw. trwałe użytki zielone: łąki i pastwiska. Ich udział wynosi prawie 1/3 powierzchni użytków rolnych (32,4%), podczas gdy w kraju ok. 1/5, czyli (20,3%). Dość duży odsetek powierzchni województwa stanowią nieużytki. Ich udział wynosi 2,7% powierzchni (53,7 tys. ha) podczas gdy w kraju tylko 1,5% (459,8 tys. ha).
W woj. podlaskim 2020 r. na cele nierolnicze i nieleśne wyłączono ogółem 176 ha gruntów (169 ha gruntów rolnych i 7 ha gruntów leśnych), tj. o 40 ha (o 18,5%) mniej niż w roku poprzednim. Pod budowę osiedli mieszkaniowych przeznaczono 47,7% wyłączonych gruntów, na tereny przemysłowe – 37,5%, pod użytki kopalne – 5,1%, a pod drogi i szlaki komunikacyjne – 4,5%. W końcu 2020 r. powierzchnia gruntów zdewastowanych i zdegradowanych wymagających rekultywacji i zagospodarowania wynosiła 2.742 ha. Większość spośród nich (96,9%) to grunty zdewastowane, które utraciły całkowicie wartości użytkowe. Grunty, których wartość użytkowa zmalała m.in. w wyniku zmian środowiska oraz działalności przemysłowej (grunty zdegradowane) zajmowały 3,1% powierzchni gruntów wymagających rekultywacji. W odniesieniu do stanu w końcu 2019 r. powierzchnia gruntów wymagających rekultywacji zmniejszyła się o 18 ha. W 2020 r. zrekultywowano 5,4% gruntów wymagających rekultywacji i zagospodarowania oraz zagospodarowano 3,2% takich gruntów.
Jednym z najważniejszych czynników ograniczających produkcję roślinną jest zakwaszenie gleb. Przyczyniają się do niego zarówno warunki klimatyczno-glebowe, jak i działalność człowieka. Województwo podlaskie jest na drugim miejscu pod względem udziału gleb o odczynie kwaśnym i bardzo kwaśnym. W latach 2017-2020 ten udział wynosił 62% gleb o najwyższym stopniu zakwaszenia (najwięcej w województwie podkarpackim 66%, najmniej w województwie opolskim 20%).

Wody

Województwo podlaskie leży w całości w zlewisku Bałtyku w dorzeczu Wisły i Niemna. Główne rzeki Narew (468 km, w tym 295,2 km w woj. podlaskim) i Biebrza (183,6 km) płynące w rozległych bagiennych dolinach, Bug (639,4, w tym 92,7 km w woj. podlaskim) wcinający się do 60 m w otaczające go wysoczyzny oraz płynącą przez Puszczę Augustowską – Czarna Hańcza (133,3 km) i Puszczę Knyszyńską – Supraśl (103 km), tworzą niepowtarzalną wartość przyrodniczą i krajobrazową dla powołanych tu obszarów chronionych. W północnej części województwa ważnym elementem sieci hydrograficznej są jeziora i łączące jest bystre rzeki niosące czyste wody, mające często górski charakter, sprzyjający uprawianiu kajakarstwa. Do największych jezior należą: Wigry o powierzchni 2168 ha, Rajgrodzkie – 1510 ha (na terenie województwa podlaskiego – 987 ha), jezioro graniczne Gaładuś – 707 ha (na terytorium Polski – 545 ha), Sajno – 526 ha oraz Dręstwo – 508 ha.
Pisząc o wodzie warto dodać, że w części województwa na tzw. Nizinie Północnopodlaskiej odnotowano aż 27 miejsc kultu nazywanymi „świetnymi wodami”. Są to miejsca otoczone kultem religii chrześcijańskich dwóch wyznań: rzymskokatolickiego i prawosławnego. Wody te służą do picia i obmywania ciała, co ma na celu polepszenie stanu zdrowia.

Wykorzystanie wód

W 2020 r. pobór wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w województwie podlaskim wyniósł 100,8 hm3 (hektometr sześcienny = 1.000.000 m3). Najwięcej wody trafiło do sieci wodociągowej (64,5 hm3), następnie do napełniania i uzupełniania stawów rybnych (23,5 hm3) oraz 12,8 hm3 na cele produkcyjne. Najwięcej wody dostarczono przez wodociągi w powiecie białostockim (22,7 hm3), do napełnienia stawów w powiecie monieckim (12,7 hm3), a do celów produkcyjnych w powiecie wysokomazowieckim (2 hm3) i w powiecie grajewskim (1,3 hm3), zapewne do funkcjonujących w tych powiatach zakładów mleczarskich, jednych z największych w kraju. Zużycie wody z wodociągów na 1 osobę w gospodarstwach domowych w 2020 r. wynosiło 35,9 m3 i było o 2,0 m3 wyższe w porównaniu ze średnim zużyciem w kraju. W końcu 2020 r. w województwie podlaskim udział ludności korzystającej z sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w ogólnej liczbie ludności miast wynosił odpowiednio 96,8% i 91,9% (w Polsce w obu przypadkach był niższy i kształtował się na poziomie odpowiednio 96,7% i 90,6%). W 2020 r. w województwie podlaskim wytworzono 41,7 hm3 (tj. 1,9% w skali kraju) ścieków przemysłowych i komunalnych wymagających oczyszczania, z czego prawie 100% podlegało procesom oczyszczania. Udział ścieków oczyszczanych w oczyszczalniach z podwyższonym usuwaniem biogenów w ogólnej ilości ścieków oczyszczanych w województwie wyniósł 81,1%, ścieków oczyszczanych biologicznie – 18,1%, natomiast ścieków oczyszczanych w sposób mechaniczny – zaledwie 0,8%. W końcu 2020 r. udział ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków w ogólnej liczbie mieszkańców województwa wynosił 69,0% (w Polsce – 74,8%). W miastach z oczyszczalni korzystało 97,0% ludności, natomiast na wsi – 25,4%.
Niestety, ocena potencjału ekologicznego oraz stanu chemicznego naszych wód wskazała, że w 2019 stan jednolitych części wód w woj. podlaskim był zły. O ile stan/potencjał ekologiczny niektórych rzek był dobry np.: Nietupa, Słoja, Brzozówka, Łojewek, Netta oraz kilku mniejszych, o tyle stan chemiczny poniżej dobrego powodował, że ich stan zaklasyfikowano jako zły. Nieco lepiej w ocenie jakości wód wypadły jeziora. Na 53 klasyfikowane jeziora dobry stan odnotowano tylko w 6 jeziorach: Białe Augustowskie, Kalejty, Necko, Pierty, Sajno i Zelwa.

Powietrze

W ostatnich latach największą uwagę zwraca się na zanieczyszczanie powietrza, które staje się jednym z głównych zagrożeń zdrowia człowieka, ocieplenia klimatu, zanieczyszczenia gleby i wody oraz negatywnego wpływu na przyrodę oraz ekosystemy. Głównymi zanieczyszczeniami gazowymi emitowanymi do powietrza są: dwutlenek siarki (SO2 ), tlenki azotu (NOx ), tlenek węgla (CO), amoniak (NH3 ) oraz niemetanowe lotne związki organiczne (NMLZO). Z danych opublikowanych przez GUS „Ochrona środowiska 2021” wynika, że „wartości całkowitej emisji głównych zanieczyszczeń powietrza w 2019 r. wykazywały tendencję spadkową w stosunku do 2000 r., przy jednoczesnym niewielkim spadku emisji w stosunku do roku 2018. W okresie 2000-2019 zmniejszyła się emisja: dwutlenku siarki o 68%, tlenku węgla o 38%, tlenków azotu o 23%, pyłów o 20%, amoniaku o 12% oraz niemetanowych lotnych związków organicznych o 9%. Całkowita emisja dwutlenku węgla utrzymywała się na podobnym poziomie (wzrost o 1% w stosunku do 2000 r.).
Głównym źródłem emisji zanieczyszczeń powietrza pochodzenia antropogenicznego w 2019 r. były, podobnie jak w latach ubiegłych, źródła stacjonarne, w tym procesy spalania paliw w sektorze produkcji i transformacji energii oraz w przemyśle i małych źródłach spalania (głównie gospodarstwach domowych) oraz transport. Emisja dwutlenku siarki pochodziła w 2019 r. głównie z energetycznego spalania paliw (węgla) w źródłach stacjonarnych – były one odpowiedzialne za 96% całkowitej emisji SO2 . Około 2% krajowej emisji dwutlenku siarki pochodziło z procesów przemysłowych i związanych było z rafinacją ropy naftowej, produkcją koksu i kwasu siarkowego. W stosunku do 2018 r. emisja SO2 zmniejszyła się o ok. 14%. Największym źródłem emisji tlenków azotu w 2019 r. było spalanie paliw w sektorze transportu drogowego, odpowiadające za 41% całkowitej emisji tego zanieczyszczenia w Polsce, jak również w innych sektorach (m.in. emisja z sektora komunalno-bytowego), z których pochodziło 17% emisji oraz w przemyśle energetycznym – odpowiedzialnym za 20% całkowitej emisji NO2. Tlenek węgla w 2019 r. pochodził głównie z procesów spalania paliw w kategorii inne sektory, do których należą małe źródła spalania takie jak gospodarstwa domowe, instytucje, handel, usługi itp. Były one łącznie odpowiedzialne za 61% całkowitej emisji krajowej CO. Innym znaczącym źródłem emisji tlenku węgla w 2019 r. był transport, z którym związane było 25% emisji całkowitej. W stosunku do 2018 r. emisja CO zmniejszyła się o ok. 10%”.
Gazy cieplarniane, określane także jako gazy szklarniowe, to składniki atmosfery ziemskiej, które dzięki swoim właściwościom fizykochemicznym mają zdolność zatrzymywania energii słonecznej w obrębie atmosfery ziemskiej, przyczyniając się do globalnego ocieplenia klimatu. Do gazów cieplarnianych zalicza się m.in.: dwutlenek węgla (CO2 ), metan (CH4 ), podtlenek azotu (N2 O) oraz gazy przemysłowe: fluorowęglowodory (HFCs), perfluorowęglowodory (PFCs), sześciofluorek siarki (SF6 ) oraz trójfluorek azotu (NF3 ). Gazy cieplarniane pozostają w atmosferze przez okres od kilku do tysięcy lat. Wywierają wpływ na klimat na całym świecie, niezależnie od tego, gdzie zostały wyemitowane. Nie wszystkie kraje Unii Europejskiej odnotowały w 2019 r. oczekiwany spadek emisji gazów cieplarnianych w stosunku do roku bazowego (1990). Podczas gdy średnio w krajach UE-28 spadek emisji szacuje się na 74% w stosunku do roku bazowego, w kilku krajach europejskich nastąpił wzrost emisji gazów cieplarnianych pomiędzy rokiem bazowym (1990) a 2019 r. Największy nastąpił na Cyprze (wzrost o 57%). Wzrost emisji w stosunku do roku bazowego odnotowano również w Irlandii (14%), Hiszpanii i Portugalii (po 13%) oraz Austrii (4%). Największe spadki emisji gazów cieplarnianych w tym okresie odnotowano w Estonii (64%), Rumunii i Litwie (po ok. 57%) oraz na Łotwie (56%).
Jeżeli chodzi o emisję dwutlenku węgla w Polsce w 2019 r. to całkowita emisja wyniosła 319,5 mln ton. Na przestrzeni lat emisja CO2 sukcesywnie zmniejszała się i w stosunku do roku bazowego (1988) zmalała o ok. 32%. Głównym antropogenicznym źródłem emisji dwutlenku węgla są procesy spalania paliw, z których w 2019 r. pochodziło 97% całkowitej emisji CO2 . W kategorii tej największy udział stanowiło – podobnie jak w poprzednich latach – spalanie paliw w: przemyśle energetycznym (51%), transporcie (22%) oraz przemyśle wytwórczym i budownictwie (11%). Emisja dwutlenku węgla w 2019 r. pochodziła ponadto z procesów przemysłowych i użytkowania produktów (głównie z produkcji cementu) – udział tej kategorii w całkowitej emisji CO2 wyniósł, podobnie jak w roku ubiegłym, ok. 6%. Największą całkowitą emisję dwutlenku węgla w 2019 r. odnotowano w województwach: mazowieckim (19% krajowej emisji tego gazu) oraz łódzkim i śląskim (po ok. 14%). Najmniejsza emisja CO2 charakteryzowała województwa: podlaskie (ok. 1%) oraz warmińsko-mazurskie i lubuskie (po ok. 2% krajowej emisji dwutlenku węgla).
W końcu 2020 r. na terenie województwa podlaskiego działało 75 zakładów szczególnie uciążliwych dla czystości powietrza (w Polsce – 1856). Emisja zanieczyszczeń pyłowych wyniosła 0,5 tys. t (2,2% emisji krajowej), natomiast emisja zanieczyszczeń gazowych (bez dwutlenku węgla) osiągnęła poziom 7,1 tys. t (0,6% emisji krajowej). Urządzenia do redukcji zanieczyszczeń pyłowych posiadało 38 zakładów, a tylko 12 zakładów było wyposażonych w urządzenia do redukcji zanieczyszczeń gazowych. W urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń powietrza w 2020 r. zatrzymano 46,0 tys. t (98,9%) pyłów i 3,2 tys. t (30,9%) gazów (bez dwutlenku węgla) wyemitowanych przez zakłady szczególnie uciążliwe dla czystości powietrza.

Odpady

Nieodłączną cechą ludzkiej działalności jest wytwarzanie odpadów. Istotnym problemem dla społeczeństw jest ich odpowiednie zagospodarowanie. Prowadzone są działania, na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym, mające na celu ograniczanie wpływu (uciążliwości) odpadów na środowisko i zdrowie ludzi oraz jak najbardziej efektywne gospodarowanie zasobami. Uciążliwość odpadów dla środowiska przejawia się przede wszystkim zanieczyszczeniem wód i gleb, skażeniem powietrza, niszczeniem walorów estetycznych i krajobrazowych oraz wyłączeniem z użytkowania terenów rolnych i leśnych zajmowanych pod składowanie odpadów.
W 2020 r. wytworzono prawie 123 mln ton odpadów, z czego 10,7% stanowiły odpady komunalne (13,1 mln ton). Ilość wytworzonych odpadów (z wyłączeniem odpadów komunalnych) od 2000 r. kształtowała się w granicach 110-130 mln ton. W 2020 r. uległa ona spadkowi w stosunku do roku poprzedniego (4%) i wynosiła 109,5 mln ton. Ilość wytwarzanych corocznie odpadów utrzymuje się na zbliżonym poziomie. W roku 2020 w warunkach spowolnienia gospodarczego spowodowanego pandemią, obserwowanemu spadkowi PKB towarzyszyło zmniejszenie ilości wytworzonych odpadów w kraju.
W województwie podlaskim w 2020 roku było 51 zakładów wytwarzających odpady, które w ciągu roku wytworzyły 2363,1 tys. t odpadów (z wyłączeniem odpadów komunalnych), co w skali kraju stanowiło 2,2%. Głównym źródłem odpadów było budownictwo (1966,6 tys. t, tj. 83,2% ich ogólnej ilości). W omawianym roku 2139,5 tys. t (90,5% ogółu) odpadów wytworzono na obszarach wiejskich województwa podlaskiego, a w miastach – 223,6 tys. t (9,5%). W analizowanym roku w województwie podlaskim zebrano 338,9 tys. t odpadów komunalnych, co stanowiło 2,6% ogółu tego typu odpadów w Polsce. Ich zdecydowana większość (87,9%) została odebrana z gospodarstw domowych. W końcu 2020 r. na obszarze województwa funkcjonowało 11 czynnych składowisk przyjmujących odpady komunalne o łącznej powierzchni 55,9 ha. W tym samym czasie w Polsce funkcjonowało 271 takich obiektów zajmujących powierzchnię 1692,3 ha.

Lasy

Według stanu w końcu 2020 r., powierzchnia gruntów leśnych w województwie podlaskim wynosiła 634,8 tys. ha. Wskaźnik lesistości wynosił 31,0% i był wyższy od krajowego (29,6%). Grunty leśne były w 67,6% własnością publiczną, a lasy innej własności stanowiły 32,4% i w 97,4% były własnością osób fizycznych. W analizowanym roku w województwie podlaskim pozyskano 1980,1 tys. m3 drewna (bez pozyskania drewna z zadrzewień), w tym 95,8% stanowiła grubizna. W 2020 r. w województwie wyraźnie zmniejszyła się ilość prac wykonywanych na terenie zadrzewień. Nasadzono tylko 6,3 tys. szt. drzew (1,9% nasadzeń krajowych) oraz 4,5 tys. szt. krzewów (1,1% nasadzeń krajowych). Ponadto, pozyskano 35,0 tys. m³ drewna, z czego 77,7% stanowiła grubizna liściasta. Opierając się na danych wydawnictwa Urzędu Statystycznego w Białymstoku (2021) „Ochrona środowiska i leśnictwo w województwie podlaskim w 2020 roku” należy podkreślić, że w lasach będących w zarządzie Lasów Państwowych aż 26,4% powierzchni zalesionej stanowią lasy w wieku powyżej 81 lat. Z ogólnej powierzchni rezerwatów w województwie podlaskim wynoszącej 23.702,8 ha, aż 20.851 ha czyli 78% położonych jest na terenie Lasów Państwowych, natomiast lasy ochronne stanowiły 56,1% ogólnej powierzchni lasów będących w zarządzie Lasów Państwowych.

Obszary chronione

Województwo podlaskie wyróżnia się występowaniem dużych obszarów o wysokich walorach przyrodniczych, które w innych częściach Polski, czy Europy zostały zmienione i przekształcone przez człowieka. Są wśród nich m.in. trzy wielkie puszcze: Augustowska, Białowieska i Knyszyńska oraz doliny dużych rzek: Bugu, Narwi i Biebrzy, które są miejscem występowania wielu zagrożonych wyginięciem gatunków roślin i zwierząt oraz siedlisk przyrody, gdzie indziej rzadkich lub nie występujących wcale. Najbardziej charakterystycznym podlaskim zwierzęciem jest żubr, który stał się logotypem marki „województwo podlaskie”. Logotyp zaprojektowany przez profesora Leona Tarasewicza, urodzonego i zamieszkującego na Białostocczyźnie, składa się z wielu różnobarwnych kwadratów, tworząc nowoczesną kompozycję, nawiązującą do współczesnego obrazu komputerowego, a jednocześnie podkreślający historię, różnorodność religii, krajobrazów, sztuki ludowej oraz lokalnej społeczności województwa podlaskiego.
Zgodnie z danymi Urzędu Statystycznego w Białymstoku na koniec 2020 roku obszary prawnie chronione w województwie zajmowały 638,4 tys. ha, co stanowiło 31,6% jego powierzchni ogólnej. Wśród ustanowionych tu form ochrony przyrody są 4 parki narodowe o łącznej powierzchni 92.180 ha (4,6% powierzchni województwa), 93 rezerwaty przyrody o powierzchni 23.702,8 ha (1,2% powierzchni województwa), 3 parki krajobrazowe o łącznej powierzchni 86.566,1 ha (4,3% powierzchni województwa) oraz 13 obszarów chronionego krajobrazu o łącznej powierzchni 81.851 ha (21,7% powierzchni województwa). Województwo podlaskie zajmuje 1 miejsce w Polsce wśród pozostałych województw, biorąc pod uwagę obszar parków narodowych. Wszystkie 4 parki narodowe znajdujące się na terenie województwa zostały objęte ochroną o znaczeniu międzynarodowym. Białowieski Park Narodowy jest jedynym polskim obiektem przyrodniczym, wpisanym przez UNESCO na listę Światowego Dziedzictwa, natomiast pozostałe parki, tj. Biebrzański, Narwiański i Wigierski, znajdują się na światowej liście siedlisk Konwencji Ramsar, ze względu na obszary mokradłowe o znaczeniu międzynarodowym.
Ponadto na terenie województwa podlaskiego w końcu 2020 r. zanotowano prawie 2 tys. pomników przyrody, z czego aż 1,2 tys. znajdowało się na terenie powiatu hajnowskiego. Wśród form ochrony przyrody warto również wymienić obszary Natura 2000. W analizowanym okresie specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) zajmowały 26,9% powierzchni województwa, natomiast obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) – 28,7%. Świat zwierząt na terenie województwa podlaskiego także wyróżnia się znacznym bogactwem gatunków chronionych. Jak wyżej podkreślamy gatunkiem charakterystycznym jest żubr, którego liczebność w 2020 r. wynosiła 982 osobniki, co stanowiło 42,4% populacji tego gatunku w kraju. Inne gatunki chronione występujące na terenie województwa to m.in. ryś (45 szt.), wilk (245 szt.) oraz bóbr europejski (16650 szt.). Ochronie środowiska przyrodniczego i jego składników, w tym różnorodności biologicznej, służą także tereny zieleni. Celem ich tworzenia jest ponadto kształtowanie zdrowego otoczenia oraz poprawa warunków bytowych ludności. W końcu 2020 r. w miastach województwa podlaskiego można było korzystać z parków spacerowo-wypoczynkowych, zieleńców, zieleni ulicznej oraz terenów zieleni osiedlowej o łącznej powierzchni 1,6 tys. ha, co oznacza, że na 1 mieszkańca miast przypadało 22,4 m2 tych terenów.

Źródła: 1. Ochrona środowiska i leśnictwo w województwie podlaskim w 2020 r. Urząd Statystyczny w Białymstoku 2021. 2. „Klimat województwa podlaskiego w czasie globalnego ocieplenia”, Górniak A.,Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku 2021. 3. „Wody uznawane za święte na Nizinie Północnopodlaskiej w świetle analizy hydrochemicznej”, Jekaterynczuk-Rudczyk E. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2021). 4. „Ochrona Środowiska w Gospodarstwie Rolnym. Poradnik dla doradcy” Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie, Oddział w Poznaniu. Poznań 2014). 5. Ochrona środowiska 2021. GUS Warszawa, 2021.