Administracja rządowa w ochronie środowiska

Struktura administracyjna ochrony środowiska w Polsce

Podział organów administracji w Polsce jest bardzo skomplikowany. Podzielić je można według wielu kryteriów na:
– na administrację centralną i terenową
– na administrację rządową i samorządową
– na administrację ogólną i specjalną

Podziały te wzajemnie się przenikają. Administracja centralna to tylko administracja rządowa. Natomiast administracja terenowa to zarówno organy administracji rządowej jak i samorządowej działające na trzech szczeblach podziału terytorialnego: wojewódzkim, powiatowym oraz gminnym. Wszystkie organy samorządowe mają charakter organów ogólnych (tzn. wykonują zadania z różnych dziedzin). W skład administracji rządowej wchodzi zarówno administracja ogólna jak i specjalna (tzn. wyspecjalizowana w wykonywaniu pewnych tylko zadań).

Podział administracji specjalnej albo uzgodniony jest z ogólnym podziałem administracyjnym kraju, albo wynika z charakteru zadań pełnionych przez te organy administracji, w tym np. z podziałem geograficznym lub ekologicznym.

Obecnie administracja ochrony środowiska funkcjonuje na czterech poziomach ogólnego podziału administracyjnego kraju:

– centralnym – na tym szczeblu funkcjonuje tylko administracja rządowa, kluczowym organem jest tutaj minister klimatu i środowiska (urząd administracji rządowej utworzony 6 października 2020 przez przekształcenie dotychczasowego Ministerstwa Klimatu (działy klimat i energia) oraz włączenie w całości kompetencji Ministerstwa Środowiska),
– wojewódzkim – organem administracji rządowej ogólnej jest wojewoda, a administracji rządowej – sejmik województwa (organ stanowiący) oraz zarząd województwa (organ wykonawczy) i marszałek województwa,
– powiatowym – administracja o właściwościach ogólnych to na tym szczeblu tylko administracja samorządowa, której organami są Rada Powiatu (organ stanowiący), Zarząd Powiatu (organ wykonawczy) i Starosta,
– gminnym – na tym poziomie funkcjonuje tylko administracja samorządowa, której organami są: Rada Gminy lud Rada Miejska(organ stanowiący) oraz jako organ wykonawczy – Wójt Gminy, Burmistrz lub Prezydent miasta.

Zgodnie z art. 376 ustawy Prawo ochrony środowiska organami ochrony środowiska, z zastrzeżeniem art. 377, są:
wójt, burmistrz lub prezydent miasta;
starosta; 2a) sejmik województwa; 2b) marszałek województwa;
wojewoda;
minister właściwy do spraw klimatu;
Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska;
regionalny dyrektor ochrony środowiska.
Art. 377. Organy Inspekcji Ochrony Środowiska działające na podstawie przepisów ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska wykonują zadania w zakresie ochrony środowiska, jeżeli ustawa tak stanowi. Kompetencje tych organów określają art. 378-385.

Organy ochrony środowiska i ochrony przyrody w Polsce (kolejność wg. ustaw)

Organy ochrony środowiska
Organy ochrony przyrody
Minister właściwy ds. klimatu
Minister właściwy ds. środowiska
GDOŚ
1a) GDOŚ
Wojewoda
2) Wojewoda
RDOŚ
2a) RDOŚ
2b) Marszałek Województwa
2b) Marszałek Województwa
2a) Sejmik Województwa
2c) dyrektor parku narodowego
Starosta
Starosta
Wójt, Burmistrz, Prezydent Miasta
Wójt, Burmistrz, Prezydent Miasta

Artykuł 386 ustawy Prawo ochrony środowiska wymienia następujące instytucje ochrony środowiska:
Państwowa Rada Ochrony Środowiska;
komisje do spraw ocen oddziaływania na środowisko;
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

Państwowa Rada Ochrony Środowiska, jest organem doradczym i opiniodawczym ministra właściwego do spraw klimatu. Do zakresu działania Rady należy opracowywanie dla ministra właściwego do spraw klimatu opinii w sprawach ochrony środowiska, a także przedstawianie propozycji i wniosków zmierzających do tworzenia warunków zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska oraz do zachowania lub poprawy jego stanu.

Krajowa Komisja do spraw ocen oddziaływania na środowisko została utworzona w 1990 r., na mocy protokołu podstolika ekologicznego Okrągłego Stołu. Początkowo była organem, zajmującym się wyrażaniem opinii m.in. o wnioskach dotyczących lokalizacji nowych inwestycji wymagających uzgodnienia z Ministerstwem Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, ocenach oddziaływania na środowisko obiektów już istniejących (na wniosek ministra) oraz opracowaniach teoretycznych z tego zakresu. Krajową Komisję do spraw Ocen Oddziaływania na Środowisko tworzą przedstawiciele środowisk akademickich, instytutów badawczych związanych z ochroną środowiska, a także eksperci z urzędów państwowych oraz organizacji ekologicznych. Zadania i zasady funkcjonowania Krajowej Komisji do spraw Ocen Oddziaływania na Środowisko oraz regionalnych komisji określa Dział VII, Rozdział 4 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (ustawa ooś). Zgodnie z art. 132 ust. 3 ustawy ooś do zadań Krajowej Komisji należy w szczególności:
– wydawanie opinii w sprawach przedłożonych przez Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w związku z jego uprawnieniami wynikającymi z ustawy;
– monitorowanie funkcjonowania systemu ocen oddziaływania na środowisko oraz przedstawianie opinii i wniosków, w tym dotyczących rozwoju metodologii i programów szkoleniowych w zakresie ocen oddziaływania na środowisko;
– wydawanie opinii w sprawach projektów aktów prawnych dotyczących systemu ocen oddziaływania na środowisko;
– współpraca z regionalnymi komisjami do spraw ocen oddziaływania na środowisko.

Do finansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej powołany jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Przychodami Narodowego Funduszu i wojewódzkich funduszy są głównie wpływy z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieniężnych, wpływy z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieniężnych pobieranych na podstawie ustawy oraz przepisów szczególnych oraz m.in. środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, niepodlegające zwrotowi, inne niż środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej.

Zadania i kompetencje wybranych ministrów

Zadania związane z ochroną środowiska, a w szczególności wykorzystaniem zasobów środowiska, nie przynależą wyłącznie do kompetencji ministra klimatu i środowiska lecz również innych ministrów funkcjonujących w naszym kraju. Kompetencje te zapisane są w art. 378 – 385 ustawy Prawo ochrony Środowiska, oraz innych głównych ustawach składających się na system prawa ochrony środowiska, a w szczególności w ustawach: Prawo wodne, Prawo geologiczne i górnicze.

1. Minister właściwy ds. gospodarki wodnej

Zgodnie z ustawą z dnia 20.07.2017 r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 1566, t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 2233, 2368) składa Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej, co dwa lata informację o gospodarowaniu wodami oraz powołuje i odwołuje członków Krajowej Rady Gospodarki Wodnej.

2. Minister właściwy ds. gospodarki morskiej

Zgodnie z ustawą z dnia 20.07.2017 r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 1566, t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 2233, 2368):
– wykonuje prawa właścicielskie Skarbu Państwa w stosunku do wód morza terytorialnego oraz morskich wód wewnętrznych wraz z wodami Zatoki Gdańskiej,
– zawiera umowę oddania w użytkowanie gruntu pokrytego wodami stanowiącymi własność Skarbu Państwa, w stosunku do których wykonuje prawa właścicielskie.

3. Minister właściwy ds. rozwoju wsi

Na podstawie przepisów ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 1995, Nr 16 poz 78, t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1326):
– ustala w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw środowiska, po zasięgnięciu opinii właściwych komisji sejmowych, regulamin funkcjonowania Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych,
– dysponuje środkami funduszu centralnego w ramach Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych,
– sprawuje kontrolę stosowania przepisów tej ustawy.

4. Minister właściwy ds. gospodarki

Na podstawie ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 163 poz. 981, t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1420, 1269):
– uzgadnia udzielenie koncesji na wydobywanie kopalin podstawowych;
– uzgadnia udzielenie koncesji na wydobywanie kopalin leczniczych;
– uzgadnia udzielenie koncesji na działalność w granicach obszarów morskich RP;
– w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych oraz ministrem właściwym do spraw środowiska, określa szczegółowe zasady:
– tworzenia i funkcjonowania funduszu,
– ustalania wysokości równowartości odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych zakładu górniczego w zależności od rodzaju i zakresu prowadzonej działalności,
– ustalania terminów przekazywania środków na fundusz,
– wykorzystania środków funduszu, kierując się metodą i wielkością prowadzonej działalności oraz jej szkodliwością dla środowiska, a także potrzebą skutecznego zabezpieczenia środków na likwidację zakładów górniczych;
– opiniuje zatwierdzenie projektu prac geologicznych w obszarach morskich RP;
– określa kwalifikacje ogólne i zawodowe wymagane od osób kierownictwa i dozoru ruchu w poszczególnych rodzajach zakładów górniczych oraz w działach ruchu tych zakładów,
– wykaz stanowisk w ruchu zakładu górniczego, innych niż wymienione w pkt 1, które mogą zajmować osoby o szczególnych kwalifikacjach zawodowych i warunkach zdrowotnych, oraz rodzaj tych kwalifikacji i warunków;
– w porozumieniu z ministrami właściwymi do: spraw pracy i spraw wewnętrznych określa, szczegółowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego związanego z ruchem w poszczególnych rodzajach zakładów górniczych, a także szczegółowe zasady oceniania i dokumentowania ryzyka zawodowego oraz stosowania niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających to ryzyko, w formie dokumentu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników zatrudnianych w ruchu zakładów górniczych;
– w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych, określa:
– szczegółowe zasady przechowywania i używania środków strzałowych w zakładach górniczych,
– szczegółowe zasady przechowywania i używania sprzętu strzałowego w zakładach górniczych – kierując się potrzebą zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego i bezpieczeństwa pracowników zatrudnionych przy przechowywaniu lub używaniu środków strzałowych i sprzętu strzałowego w poszczególnych rodzajach zakładów górniczych oraz przy wykonywaniu robót górniczych;
– określa organizację, szczegółowe zadania służb ratownictwa górniczego przedsiębiorcy oraz podmiotów zawodowo trudniących się ratownictwem górniczym;
– w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw środowiska, kierując się właściwościami odpadów oraz potrzebą zapewnienia właściwego postępowania z odpadami, określa kryteria oraz procedury dopuszczania odpadów na składowiska podziemne oraz rodzaje odpadów, które mogą być składowane w sposób nieselektywny na składowiskach podziemnych.

Zgodnie z ustawą z dnia 15 maja 2015 r. o substancjach zubożających warstwę ozonową oraz o niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 2065):
– przyjmuje zgłoszenie składane przez podmiot zamierzający prowadzić kurs początkowy oraz kurs uzupełniający w zakresie substancji kontrolowanych, a także zamierzający zaprzestać prowadzenia tych kursów,
– przyjmuje zgłoszenie o wydanych świadectwach kwalifikacji oraz o przedłużeniu ich ważności składane przez podmiot prowadzący kursy początkowe oraz kursy uzupełniające w zakresie substancji kontrolowanych,
– jest organem właściwym w sprawach dotyczących substancji kontrolowanych tetrachlorku węgla i wodorochlorofluorowęglowodorów (HCFC);-
– jest organem właściwym w zakresie czynności dotyczących wydawania pozwoleń przez władze państwa członkowskiego oraz opiniowania wniosków o pozwolenie wydawane przez organy Komisji Europejskiej;
– prowadzi ewidencję podmiotów, którym wydano pozwolenie na postępowanie z substancjami kontrolowanymi.

5. Minister właściwy ds. zdrowia

Posiada kompetencje dotyczące wydawania uzgodnień, na podstawie ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 163 poz. 981, t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1420, 1269), przed udzieleniem koncesji na wydobywanie kopalin leczniczych.

6. Minister właściwy ds. administracji publicznej

Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze
(Dz. U. Nr 163 poz. 981, t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1420, 1269) określa:
– szczegółowe wymagania dotyczące części i treści planu ruchu zakładu górniczego, ze wskazaniem szczególnych wymagań dotyczących podziemnych zakładów górniczych, odkrywkowych zakładów górniczych i zakładów górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi,
– szczegółowe wymagania dotyczące części i treści planu ruchu sporządzanego w formie uproszczonej,
– szczegółowe wymagania dotyczące części i treści planu ruchu likwidowanego zakładu górniczego,
– szczegółowe wymagania dotyczące części i treści planu ruchu zakładu prowadzącego bezzbiornikowe magazynowanie substancji w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych, prowadzącego składowanie odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych, wykonującego roboty geologiczne, z uwzględnieniem specyfiki prowadzenia tych prac na obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej, okresy, na jakie mają być sporządzane plany ruchu, tryb sporządzania planu ruchu i jego zmiany oraz tryb i terminy przedkładania planu ruchu (zmiany planu ruchu) do zatwierdzenia określając szczegółowe przedsięwzięcia niezbędne w celu zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego, bezpieczeństwa pożarowego, bezpieczeństwa higieny pracy pracowników zakładu górniczego, prawidłowej i racjonalnej gospodarki złożem, ochrony środowiska wraz z obiektami budowlanymi i zapobiegania szkodom i ich naprawiania.

Zadania i uprawnienia Inspekcji Ochrony Środowiska

W obecnym kształcie organizacyjnym Inspekcja Ochrony Środowiska powstała na mocy ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 77 poz. 335, t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1070).

Z dniem 1 stycznia 1999 r., wraz z wejściem w życie reformy administracyjnej kraju, Inspekcja Ochrony Środowiska włączona została w skład służb, inspekcji i straży, zespolonych z Wojewodą.

Zakres kompetencji organów Inspekcji Ochrony Środowiska regulowany jest przez przepisy szczegółowe szeregu ustaw, z których najważniejsze to:

– ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska,
– ustawa z dnia 14.12.2012 r. o odpadach,
– ustawa z dnia 20.07.2017 r. Prawo wodne,
– ustawa z dnia 13.062013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi,
– ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej,
– ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu,
– ustawa z dnia 22 czerwca 2001 r. o mikroorganizmach i organizmach genetycznie zmodyfikowanych,
– ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności,
– ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o substancjach zubożających warstwę ozonową,
– ustawa z dnia 30 lipca 2004 r. o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów,
– ustawa z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji,
– ustawa z dnia 11 września 2015 o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym.

Najważniejsze zadania Inspekcji zawarte w art. 2 ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska to:
kontrola przestrzegania przepisów o ochronie środowiska i racjonalnym użytkowaniu zasobów przyrody,
kontrola przestrzegania decyzji ustalających warunki korzystania ze środowiska oraz zakresy, częstotliwości i sposobu prowadzenia pomiarów wielkości emisji,
udział w postępowaniu dotyczącym lokalizacji inwestycji,
udział w przekazywaniu do użytku obiektów lub instalacji realizowanych jako przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko,
kontrola eksploatacji instalacji i urządzeń chroniących środowisko przed zanieczyszczeniem,
podejmowanie decyzji wstrzymujących działalność prowadzoną z naruszeniem wymagań związanych z ochroną środowiska lub naruszeniem warunków korzystania ze środowiska,
współdziałanie w zakresie ochrony środowiska z innymi organami kontrolnymi, organami ścigania i wymiaru sprawiedliwości oraz organami administracji państwowej i rządowej, samorządu terytorialnego i obrony cywilnej, a także organizacjami społecznymi i opiekunami społecznymi,
organizowanie i koordynowanie państwowego monitoringu środowiska, prowadzenie badań jakości środowiska, obserwacji i oceny jego stanu oraz zachodzących w nim zmian, opracowywanie i wdrażanie metod analityczno-badawczych i kontrolno-pomiarowych,
inicjowanie działań tworzących warunki zapobiegania poważnym awariom oraz usuwania ich skutków i przywracania środowiska do stanu właściwego,
kontrola przestrzegania przepisów o opakowaniach i odpadach opakowaniowych,
kontrola przestrzegania przepisów o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej,
kontrola przestrzegania przepisów i uzyskanych na ich podstawie zezwoleń, z wyłączeniem kontroli laboratoryjnej, w zakresie postępowania z organizmami genetycznie zmodyfikowanymi,
kontrola wyrobów wprowadzonych do obrotu, podlegających ocenie zgodności, w zakresie spełniania przez nie zasadniczych wymagań dotyczących ochrony środowiska, określonych w przepisach odrębnych.
weryfikacja rocznych raportów, o których mowa w ustawie o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych,
wykonywanie zadań określonych w ustawie o międzynarodowym obrocie odpadami,
kontrola przestrzegania przepisów ustawy o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji
kontrola przestrzegania przepisów ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym,
wykonywanie zadań związanych ze zbieraniem danych do Europejskiego Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń oraz prowadzeniem Krajowego Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń (od 19 sierpnia 2007 r.).
Zadania Inspekcji Ochrony Środowiska wykonują:
– Główny Inspektor Ochrony Środowiska,
– Wojewoda przy pomocy wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska jako kierownika wojewódzkiej inspekcji ochrony środowiska, wchodzącej w skład zespolonej administracji wojewódzkiej.

Na podstawie ustaleń kontroli Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska może:
wydać zarządzenie pokontrolne,
wydać decyzję administracyjną, w tym decyzję o wymierzeniu administracyjnej kary pieniężnej,
zażądać przeprowadzenia postępowania służbowego wobec osób winnych uchybień,
wstrzymać w trakcie kontroli działalność powodującą naruszenie wymagań ochrony środowiska lub na wniosek podmiotu korzystającego ze środowiska wyznaczyć termin usunięcia naruszeń,
wstrzymać oddanie do użytku obiektu budowlanego, nie spełniającego wymagań ochrony środowiska,
wystąpić do właściwego organu z wnioskiem o wszczęcie postępowania administracyjnego,
skierować do organów ścigania lub do sądu zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia.
Ustawowe uprawnienia inspektora przeprowadzającego działania kontrolne to między innymi:
możliwość wstępu na teren nieruchomości lub obiektu, gdzie prowadzona jest działalność gospodarcza,
żądanie dokumentów i wyjaśnień,
pobieranie próbek i przeprowadzanie badań i pomiarów,
ocena sposobu eksploatacji instalacji lub urządzeń, w tym środków transportu,
nakładanie grzywien w formie mandatu karnego,
ocena stosowanych technologii i rozwiązań technicznych,
ocena sposobu wykonywania pomiarów emisji, ilości pobranej wody oraz odprowadzanych ścieków przez jednostkę prowadzącą pomiary, w tym poprawności sposobu pobierania i analizy próbek.
Zgodnie z ustawą – Prawo ochrony środowiska, wojewódzki inspektor ochrony środowiska wymierza, w drodze decyzji, administracyjne kary pieniężne za:
przekroczenie określonych w pozwoleniach ilości lub rodzaju gazów albo pyłów wprowadzanych do powietrza,
przekroczenie, określonych w pozwoleniach, ilości, stanu lub składu ścieków,
przekroczenie, określonych w pozwoleniach, ilości pobranej wody,
naruszenie warunków decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska odpadów albo decyzji określającej miejsce i sposób magazynowania odpadów, wymaganych przepisami ustawy o odpadach, co do rodzaju i sposobów składowania odpadów,
przekroczenie, określonych w pozwoleniach, poziomów hałasu, przekroczenie, określonych w decyzjach, poziomów hałasu.
Oprócz omówionych wyżej możliwości wymierzania kar w drodze decyzji administracyjnej, inspektor Inspekcji Ochrony Środowiska jest uprawniony do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego za cały szereg wykroczeń przeciwko środowisku i jego ochronie. Szczegółowy wykaz wykroczeń objętych uprawnieniami tej Inspekcji znajduje się w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 13 września 2002 r. w sprawie nadania inspektorom Inspekcji Ochrony Środowiska uprawnień do nakładania grzywny w drodze mandatu karnego (Dz. U. poz. 1253, z 2005 r. poz. 1156, z 2006 r. poz. 1328, z 2008 r. poz. 682, z 2010 r. poz. 997 oraz z 2015 r. poz. 556, z 2016 r. poz. 1872.)

Zadania i kompetencje organów ochrony przyrody

Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody organami w zakresie ochrony przyrody są:
1) minister właściwy do spraw środowiska;
1a) Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska;
wojewoda; 2a) regionalny dyrektor ochrony środowiska; 2b) marszałek województwa; 2c) dyrektor parku narodowego;
starosta;
wójt, burmistrz albo prezydent miasta
Kompetencje organów związanych z ochroną przyrody określa głównie ustawa o ochronie przyrody. Przyznaje ona pewne kompetencje nie tylko organom administracji takim jak minister środowiska, wojewoda, starosta czy wójt, burmistrz, prezydent miasta lecz również innym organom m.in. dyrektorom parków krajobrazowych.
Organami opiniodawczo-doradczymi w zakresie ochrony przyrody są:
Państwowa Rada Ochrony Przyrody, działająca przy ministrze właściwym do spraw środowiska;
Regionalna Rada ochrony przyrody, działająca przy regionalnym dyrektorze ochrony środowiska;
Rada naukowa parku narodowego, działająca przy dyrektorze parku narodowego;
Rada parku krajobrazowego lub rada zespołu parków krajobrazowych, działająca przy dyrektorze parku krajobrazowego lub dyrektorze zespołu parków krajobrazowych.

Dyrektor parku narodowego kieruje działalnością parku narodowego i reprezentuje park narodowy na zewnątrz.
Dyrektor parku narodowego realizuje ustalenia planu ochrony, o którym mowa w art. 18, lub zadań ochronnych, o których mowa w art. 22, oraz wydaje zarządzenia dotyczące funkcjonowania parku narodowego, w tym określające sposoby udostępniania obszarów parku narodowego.
Dyrektor parku narodowego ma prawo prowadzenia postępowań w sprawach o wykroczenia z zakresu ochrony przyrody oraz udziału w postępowaniach przed sądami powszechnymi w charakterze oskarżyciela publicznego i wnoszenia odwołań od postanowień i orzeczeń tych sądów w sprawach o wykroczenia z zakresu ochrony przyrody.
Do wykonywania czynności, o których mowa w ust. 2, dyrektor parku narodowego może upoważnić funkcjonariusza Straży Parku.
Do dyrektora parku narodowego należą odpowiednio zadania i kompetencje określone w art. 5 ust. 2–4, art. 9 ust. 1 pkt 1 i 3 i ust. 2, art. 14a ust. 1 i 2, art. 26 ust. 3 i 4 oraz art. 35 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach.
Dyrektor parku narodowego w zakresie niezbędnym do realizacji zadań określonych w ustawie współpracuje z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnej.
Dyrektor parku narodowego realizuje zadania związane z zapobieganiem rozprzestrzenianiu się w środowisku inwazyjnego gatunku obcego stwarzającego zagrożenie dla Unii, zwanego dalej „IGO stwarzającym zagrożenie dla Unii”, lub inwazyjnego gatunku obcego stwarzającego zagrożenie dla Polski, zwanego dalej „IGO stwarzającym zagrożenie dla Polski”, w zakresie określonym w ustawie z dnia 11 sierpnia 2021 r. o gatunkach obcych.

Dyrektora parku krajobrazowego kieruje parkiem krajobrazowym. Powołuje go wojewoda, po zasięgnięciu opinii Wojewódzkiej Rady Ochrony Przyrody.
Dyrektora parku krajobrazowego położonego na terenie kilku województw powołuje wojewoda właściwy ze względu na siedzibę parku, w porozumieniu z pozostałymi wojewodami.

Do zadań dyrektora PK należy:
ochrona przyrody, walorów krajobrazowych oraz wartości historycznych i kulturowych;
organizacja działalności edukacyjnej, turystycznej oraz rekreacyjnej;
wydawanie, z upoważnienia wojewody, decyzji administracyjnych w zakresie ochrony przyrody;
współdziałanie w zakresie ochrony przyrody z jednostkami organizacyjnymi oraz osobami prawnymi i fizycznymi;
składanie wniosków do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dotyczących zagospodarowania przestrzennego obszarów wchodzących w skład parku krajobrazowego
Ponadto Wojewoda może powierzyć, w drodze decyzji administracyjnej, dyrektorowi parku krajobrazowego wykonywanie zadań poza granicami parku krajobrazowego w zakresie związanym z funkcjonowaniem i ochroną obszarów Natura 2000, w zakresie ochrony siedlisk przyrodniczych, gatunków roślin i zwierząt oraz realizacji ustaleń planu ochrony.
W celu kierowania parkami krajobrazowymi mogą być tworzone zespoły parków
krajobrazowych, jako jednostki budżetowe w rozumieniu przepisów o finansach
publicznych.

Do dyrektora zespołu parków krajobrazowych stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące dyrektora parku krajobrazowego

Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska (GDOŚ) i Regionalne Dyrekcje Ochrony Środowiska (RDOŚ)
Podstawę prawną działalności Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska i regionalnych dyrektorów ochrony środowiska określa przede wszystkim ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2020 r. poz. 283, z późn. zm.). Statut GDOŚ określa rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2016 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie nadania statutu Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska
Pozostałe akty prawne określające kompetencje organów tych instytucji:
– ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2020 r. poz. 1219, z późn. zm.),
– ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2020 r. poz. 55, z późn. zm.),
– ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. z 2019 r. poz. 1862, z późn. zm.),
– ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS) (Dz. U. z 2020 r. poz. 634),
– ustawa z dnia 11 sierpnia 2021 r. o gatunkach obcych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1718).

Akty wykonawcze
Rozporządzenia do ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko:
dotyczące ocen oddziaływania na środowisko:
– rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 2019 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. poz. 1839),
– rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu informacji o prowadzonych ocenach oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko oraz strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. poz. 529),
– rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2010 r. w sprawie funkcjonowania Krajowej Komisji do spraw Ocen Oddziaływania na Środowisko oraz regionalnych komisji do spraw ocen oddziaływania na środowisko (Dz. U. poz. 1745).

dotyczące udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie:
– rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 września 2010 r. w sprawie wzoru oraz zawartości i układu publicznie dostępnego wykazu danych o dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego ochronie (Dz. U. poz. 1249),
– rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2010 r. w sprawie opłat za udostępnianie informacji o środowisku (Dz. U. poz. 1415 oraz z 2016 r. poz 2089),
– rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 listopada 2010 r. w sprawie sposobu i częstotliwości aktualizacji informacji o środowisku (Dz. U. poz. 1485).

Rozporządzenia do ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody:
dotyczące obszarów chronionych:
– rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz. U. poz. 133, z późn. zm.),
– rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. z 2014 r. poz. 1713),
– rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 (Dz. U. poz. 186, z późn. zm.),
– rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 marca 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000 (Dz. U. poz. 401, z późn. zm.),
– rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 maja 2005 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla parku narodowego, rezerwatu przyrody i parku krajobrazowego, dokonywania zmian w tym planie oraz ochrony zasobów, tworów i składników przyrody (Dz. U. poz. 794),
– rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 marca 2005 r. w sprawie rodzajów, typów i podtypów rezerwatów przyrody (Dz. U. poz. 533),
– rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 marca 2010 r. w sprawie szczegółowych sposobów i form składania informacji o kompensacji przyrodniczej (Dz. U. poz. 402)

dotyczące ochrony gatunkowej:
– rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. poz. 2183 oraz z 2020 r. poz. 26)
– rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. poz. 1409),
– rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów (Dz. U. poz. 1408),
– rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 marca 2006 r. w sprawie obrączkowania ptaków (Dz. U. poz. 350),
– rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym (Dz. U. poz. 1260),
– rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 sierpnia 2011 r. w sprawie gatunków zwierząt niebezpiecznych dla życia i zdrowia ludzi (Dz. U. poz. 1037)

dotyczące funkcjonowania ogrodów zoologicznych:
– rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2004 r. w sprawie warunków hodowli i utrzymywania poszczególnych grup gatunków zwierząt w ogrodzie zoologicznym (Dz. U. z 2005 r. poz. 32),
– rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10 grudnia 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w ogrodach zoologicznych (Dz. U. z 2004 r. poz. 26).

dotyczące ochrony zadrzewień:
– rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 lipca 2017 r. w sprawie wysokości stawek opłat za usunięcie drzew i krzewów (Dz. U. poz. 1330),
– rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 grudnia 2017 r. w sprawie kryteriów uznawania tworów przyrody żywej i nieożywionej za pomniki przyrody (Dz. U. poz. 2300).

Rozporządzenia do ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie:
rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 września 2016 r. w sprawie sposobu prowadzenia oceny zanieczyszczenia powierzchni ziemi (Dz. U. poz. 1395),
rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 września 2016 r. w sprawie działań naprawczych (Dz. U. poz. 1396),
rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 września 2016 r. w sprawie rejestru historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi (Dz. U. poz. 1397),
rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 września 2016 r. w sprawie rejestru szkód w środowisku (Dz. U. poz. 1398),
rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 lipca 2019 r. w sprawie kryteriów oceny wystąpienia szkody w środowisku (Dz. U. poz. 1383).

Rozporządzenia do ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS):
rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 lutego 2012 r. w sprawie wzoru wniosku o rejestrację organizacji w rejestrze EMAS (Dz. U. poz. 166),
rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 marca 2012 r. w sprawie współczynników różnicujących wysokość opłaty rejestracyjnej za wpis do rejestru organizacji zarejestrowanych w krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS) (Dz. U. poz. 341).

Ochrona kopalin

Wykorzystywanie kopalin określają przepisy ustawy – Prawo geologiczne i górnicze z 9 czerwca 2011 roku (Dz. U. nr 163 poz. 981, t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1420, 2269). Zgodnie z art. 10 tej ustawy:
Złoża węglowodorów, węgla kamiennego, metanu występującego jako kopalina towarzysząca, węgla brunatnego, rud metali z wyjątkiem darniowych rud żelaza, metali w stanie rodzimym, rud pierwiastków promieniotwórczych, siarki rodzimej, soli kamiennej, soli potasowej, soli potasowo-magnezowej, gipsu i anhydrytu, kamieni szlachetnych, pierwiastków ziem rzadkich, gazów szlachetnych, bez względu na miejsce ich występowania, są objęte własnością górniczą.
Własnością górniczą są objęte także złoża wód leczniczych, wód termalnych i solanek.
Złoża kopalin niewymienionych w ust. 1 i 2 są objęte prawem własności nieruchomości gruntowej.
Własnością górniczą są objęte także części górotworu położone poza granicami przestrzennymi nieruchomości gruntowej, w szczególności znajdujące się w granicach obszarów morskich Rzeczypospolitej Polskiej
Prawo własności górniczej przysługuje Skarbowi Państwa.

Wyższy Urząd Górniczy pilnuje, by praca kopalń i zakładów górniczych nie niszczyła środowiska. Urząd dba też o bezpieczną pracę w kopalniach i zakładach górniczych.
Wyższy Urząd Górniczy w Katowicach znajduje się przy ulicy Poniatowskiego 31 w Katowicach.

Na podstawie art. 4 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze możliwe jest wydobywanie piasków i żwirów, przeznaczonych dla zaspokojenia potrzeb własnych osoby fizycznej, z nieruchomości stanowiących przedmiot jej prawa własności (użytkowania wieczystego).
Wydobycie jest możliwe bez prawa rozporządzenia wydobytą kopaliną, jeżeli jednocześnie będzie wykonywane bez użycia środków strzałowych, nie będzie większe niż 10 m3 w roku kalendarzowym i nie naruszy przeznaczenia nieruchomości. Ten kto zamierza podjąć wydobywanie, jest zobowiązany z 7-dniowym wyprzedzeniem na piśmie zawiadomić o tym właściwy organ nadzoru górniczego, określając lokalizację zamierzonych robót oraz zamierzony czas ich wykonywania. W przypadku niedostosowania się do w/w określonych wymagań, właściwy organ nadzoru górniczego w drodze decyzji, ustala prowadzącemu taką działalność opłatę podwyższoną, o której mowa w art. 140 ust. 3 pkt. 3 Prawo geologiczne i górnicze.
Organem koncesyjnym na wydobywanie piasków i żwirów w woj. Podlaskim jest Marszałek Województwa Podlaskiego w Białymstoku (art. 21 ust. 4 i ust. 5, art. 22 ust. 4, art. 30 i art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze).
Wojewódzka Inspekcja Ochrony Środowiska
Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska jest organem Inspekcji Ochrony Środowiska i jednocześnie organem zespolonej administracji wojewódzkiej. Jego szczegółowe kompetencje i uprawnienia reguluję przede wszystkim ustawa o Inspekcji Ochrony Środowiska oraz ustawa Prawo ochrony środowiska.

Niżej wymienione ustawy przypisują Wojewódzkiemu Inspektorowi Ochrony Środowiska następujące uprawnienia i zadania:

1. Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska t.j. (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1070.)

Zgodnie z ustawą zakres zadań Inspektora Wojewódzkiego, jako organu Inspekcji Ochrony Środowiska obejmuje:
kontrolę przestrzegania przepisów o ochronie środowiska i racjonalnym użytkowaniu zasobów przyrody,
kontrolę przestrzegania decyzji ustalających warunki korzystania ze środowiska oraz zakresu częstotliwości i sposobu prowadzenia pomiarów wielkości emisji,
udział w postępowaniu dotyczącym lokalizacji inwestycji,
udział w przekazywaniu do użytku obiektów lub instalacji realizowanych jako przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko,
kontrolę eksploatacji instalacji i urządzeń chroniących środowisko przed zanieczyszczeniem,
podejmowanie decyzji wstrzymujących działalność prowadzoną
z naruszeniem wymagań związanych z ochroną środowiska lub naruszeniem warunków korzystania ze środowiska,
współdziałanie w zakresie ochrony środowiska z innymi organami kontrolnymi, organami ścigania i wymiaru sprawiedliwości oraz organami administracji państwowej i rządowej, samorządu terytorialnego i obrony cywilnej, a także organizacjami społecznymi i opiekunami społecznymi,
organizowanie i koordynowanie państwowego monitoringu środowiska, prowadzenie badań jakości środowiska, obserwacji i oceny jego stanu oraz zachodzących w nim zmian,
opracowywanie i wdrażanie metod analityczno-badawczych i kontrolno-pomiarowych,
inicjowanie działań tworzących warunki zapobiegania poważnym awariom oraz usuwania ich skutków i przywracania środowiska do stanu właściwego,
kontrolę przestrzegania przepisów o opakowaniach i odpadach opakowaniowych,
kontrolę przestrzegania przepisów o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej,
nadzór i kontrola w zakresie postępowania z substancjami kontrolowanymi oraz z produktami, urządzeniami i instalacjami zawierającymi te substancje,
kontrolę przestrzegania przepisów i uzyskanych na ich podstawie zezwoleń, z wyłączeniem kontroli laboratoryjnej, w zakresie postępowania z organizmami genetycznie zmodyfikowanymi,
kontrolę wyrobów wprowadzonych do obrotu, podlegających ocenie zgodności, w zakresie spełniania przez nie zasadniczych wymagań dotyczących ochrony środowiska, określonych w przepisach odrębnych,
weryfikacja rocznych raportów, o których mowa w ustawie z dnia 22 grudnia 2004 r. o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz. U. Nr 281, poz. 2784),
wykonywanie zadań określonych w ustawie z dnia 30 lipca 2004 r.
o międzynarodowym obrocie odpadami (Dz. U. Nr 191, poz. 1956),
kontrola przestrzegania przepisów o recyklingu pojazdów wycofanych
z eksploatacji,
wykonywanie innych zadań określonych odrębnymi przepisami.
Ponadto na podstawie ustawy Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska:
kieruje do organu powołanego do ścigania przestępstw, zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa przeciwko środowisku
zwraca się do organów administracji państwowej i rządowej oraz organów samorządu terytorialnego o udzielenie informacji lub udostępnienie dokumentów i danych zawiązanych z ochroną środowiska
kieruje wystąpienie, którego treścią może być w szczególności wniosek o:
– wszczęcie postępowania administracyjnego,
– dopuszczenie do udziału w toczącym się postępowaniu
współdziała z innymi organami kontroli, organami administracji państwowej i rządowej organami samorządu terytorialnego, organami obrony cywilnej oraz organizacjami społecznymi w wykonywaniu czynności kontrolnych
udziela pomocy organom samorządu terytorialnego w realizacji ich zadań kontrolnych w zakresie ochrony środowiska
Jako organ zespolonej administracji wojewódzkiej Inspektor:
wykonuje w imieniu wojewody zadania i kompetencje Inspekcji Ochrony Środowiska określone w ustawie i przepisach odrębnych,
wnioskuje o powołanie i odwołanie przez wojewodę zastępcy wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska,
może wnioskować o powierzenie przez wojewodę prowadzenia spraw
z zakresu właściwości wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska powiatom położonym na terenie województwa,
informuje wójta, burmistrza (prezydenta miasta), zarząd powiatu i zarząd województwa o wynikach kontroli obiektów o podstawowym znaczeniu dla danego terenu,
może wnioskować do właściwego miejscowo komendanta Policji o pomoc niezbędną do przeprowadzenia czynności kontrolnych
wydaje kierownikowi kontrolowanej jednostki organizacyjnej lub osobie fizycznej zarządzenia pokontrolne
wydaje decyzje administracyjne na podstawie odrębnych przepisów
wszczyna egzekucję, jeżeli jej obowiązek wynika z mocy prawa lub decyzji administracyjnej
występuje do kierownika kontrolowanej jednostki organizacyjnej z żądaniem przeprowadzenia postępowania służbowego lub innego przewidzianego prawem postępowania przeciwko osobom winnym dopuszczenia do uchybień oraz z żądaniem poinformowania o wynikach tego postępowania i podjętych działaniach.
występuje na prawach strony w postępowaniu administracyjnym oraz
w postępowaniu przed sądem administracyjnym w sprawach o ustalenie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu dotyczącym przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na środowisko oraz
w sprawie ustalenia lokalizacji autostrad oraz dróg ekspresowych
koordynuje działalność sieci lokalnych państwowego monitoringu środowiska, w uzgodnieniu z Głównym Inspektorem Ochrony Środowiska
gromadzi informacje o środowisku i jego ochronie, objętych państwowym monitoringiem środowiska i przekazuje je Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska.
2. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627, t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1973, 2127, 2269) nakłada na Inspektora następujące obowiązki:
prowadzenia publicznie dostępnej bazy danych w zakresie informacji dotyczących ochrony środowiska
dokonywania, co najmniej raz na 5 lat, klasyfikacji stref, odrębnie pod kątem poziomu każdej substancji, na potrzeby ustalenia odpowiedniego sposobu oceny jakości powietrza
dokonywania oceny poziomu substancji w powietrzu w danej strefie za rok poprzedni oraz klasyfikacji stref, w których poziom:
choćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji, choćby jednej substancji mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym a poziomem dopuszczalnym powiększonym
o margines tolerancji,
substancji nie przekracza poziomu dopuszczalnego.
dokonywania oceny poziomu substancji w powietrzu na podstawie pomiarów w aglomeracjach o liczbie mieszkańców większej niż 250 tys. oraz w strefach, w których poziom substancji w powietrzu jest wyższy
od górnego progu oszacowania, a nie przekracza poziomu dopuszczalnego, a także strefach, w których poziom substancji
w powietrzu przekracza poziom dopuszczalny
przekazywania wyników klasyfikacji stref, wyniki pomiarów i oceny poziomów substancji w powietrzu oraz informacji o stwierdzonych przekroczeniach alarmowych poziomów substancji w powietrzu – Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska
przekazywania staroście wyników pomiarów badań jakości gleby i ziemi
w przypadku stwierdzenia naruszenia standardów jakości.
dokonywania oceny stanu akustycznego środowiska na terenach innych niż tereny aglomeracji o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy,
oraz tereny poza aglomeracjami
prowadzenie rejestru zawierającego informacje o stanie akustycznym środowiska, na podstawie pomiarów, badań i analiz wykonywanych w ramach państwowego monitoringu środowiska
prowadzenie okresowych badań kontrolnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku
prowadzenia i aktualizacji rejestrów zawierający informacje o terenach,
na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku
uzgadniania wydania pozwolenia zintegrowanego w sytuacji, gdy organem wydającym pozwolenie jest starosta
W zakresie przepisów o zapobieganiu poważnej awarii przemysłowej określonych w cytowanej ustawie wyżej ustawie Inspektor Wojewódzki:
może zarządzić przeprowadzenie właściwych badań dotyczących przyczyn, przebiegu i skutków poważnej awarii przemysłowej
może w razie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej wydać zakazy lub ograniczenia w korzystaniu ze środowiska
przyjmuje do wiadomości zgłoszenia: prowadzenia zakładu o dużym lub
o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, istotnej zmiany informacji przekazanych w zgłoszeniu oraz terminu przewidywanego zakończenia eksploatacji instalacji lub zamknięcia zakładu
przyjmuje do wiadomości program zapobiegania poważnym awariom przemysłowym sporządzonego przez prowadzącego zakład o dużym lub
o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii
przyjmuje raport o bezpieczeństwie przedstawiany przez prowadzącego zakład o dużym ryzyku
opiniuje raport o bezpieczeństwie opracowany przez prowadzącego zakład o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii oraz zmiany w raporcie
przyjmuje zmieniony raport o bezpieczeństwie przedstawiany przez prowadzącego zakład o dużym ryzyku w sytuacji wprowadzenia zmian
w ruchu zakładu mogących mieć wpływ na wystąpienie zagrożenia awarią przemysłową.
Ponadto Inspektor:
sporządza sprawozdanie z wykonania przychodów i rozchodów dotyczących wpływów z tytułu administracyjnych kar pieniężnych
wykonuje uprawnienia organów podatkowych przy egzekwowaniu należności z tytułu administracyjnych kar pieniężnych
przyjmuje przedkładany przez podmiot korzystający ze środowiska wykaz zawierający informacje i dane, wykorzystane do ustalenia wysokości opłat za korzystanie ze środowiska
prowadzi na podstawie wykazów oraz informacji o korzystaniu ze środowiska zawartych w decyzjach, wojewódzką bazę informacji
o korzystaniu ze środowiska
sporządza raport wojewódzki o korzystaniu ze środowiska i przekazuje go, za pośrednictwem Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, ministrowi właściwemu do spraw środowiska.
wymierza administracyjne kary pieniężne za przekroczenie lub naruszenie warunków korzystania ze środowiska określonych w pozwoleniu lub decyzji
wstrzymuje działalność powodującą pogorszenie stanu środowiska w znacznych rozmiarach lub zagrażającą życiu lub zdrowiu ludzi, w zakresie niezbędnym dla zapobieżenia pogarszania stanu środowiska
wstrzymuje użytkowanie instalacji eksploatowanej bez wymaganego pozwolenia zintegrowanego lub z naruszeniem warunków pozwolenia zintegrowanego przez okres przekraczający 6 miesięcy
wstrzymuje oddanie do użytku lub użytkowania nowo zbudowanego
lub zmodernizowanego obiektu budowlanego, zespołu obiektów lub instalacji związanych z przedsięwzięciem zaliczonym do mogących znacząco oddziaływać na środowisko, w razie niespełnienia wymagań ochrony środowiska
może wstrzymać użytkowanie instalacji w razie wprowadzania przez podmiot korzystający ze środowiska substancji lub energii bez wymaganego pozwolenia lub z naruszeniem jego warunków albo naruszania przez ten podmiot warunków decyzji określającej wymagania dotyczące funkcjonowania instalacji wymagającej zgłoszenia
wydaje zakaz produkcji, sprowadzania z zagranicy lub wprowadzania
do obrotu produktów niespełniających wymagań ochrony środowiska

3. Ustawa z dnia 12 czerwca 2015 r. – o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz. U. z 2015 poz. 1223, t.j. Dz. U. z 2021 poz. 332, 1047, z 2022 r. poz. 1) stanowi, iż Inspektor:
dokonuje weryfikacji rocznych raportów dotyczących rozliczenia uprawnień do emisji w zakresie zgodności informacji zawartych w raporcie ze stanem faktycznym
wymierza kary pieniężne w przypadku stwierdzenia braku uprawnień
do emisji w wyniku weryfikacji rocznego raportu lub w wyniku przeprowadzonej kontroli stwierdzającej brak zezwolenia.

4. Zgodnie z ustawą z dnia 14.12.2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21, t.j. Dz.U z 2021 poz. 779, 784, 1648, 2151):
wstrzymuje działalność posiadacza odpadów prowadzącego odzysk
lub unieszkodliwianie odpadów, w razie niedopełnienia przez niego obowiązków zawartych w ustawie
dokonuje sprawdzenia funkcjonowania instalacji i urządzeń służących
do unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych przed wydaniem zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych
może wydać decyzję o wstrzymaniu działalności w zakresie zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów w razie niedopełnienia wymagań, określonych w przepisach przez posiadacza odpadów, zgłoszonego do rejestru prowadzonego przez starostę właściwego dla miejsca prowadzenia zbierania, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów,
a w przypadku transportu odpadów starostę właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub siedziby posiadacza odpadów.
wstrzymuje działalność w zakresie termicznego przekształcania odpadów w razie niedopełnienia przez zarządzającego spalarnią odpadów lub posiadacza, który przyjmuje odpady do termicznego przekształcania w instalacjach i urządzeniach, obowiązków określonych w ustawie
przeprowadza kontrolę składowiska odpadów przed wydaniem pozwolenia na użytkowanie składowiska odpadów
przyjmuje zawiadomienia o stwierdzonych zmianach obserwowanych parametrów, wskazujących na możliwość wystąpienia lub powstanie zagrożeń dla środowiska
określa, w przypadku określonym wyżej, zakres i harmonogram działań niezbędnych do ustalenia przyczyn zmian obserwowanych parametrów oraz możliwych zagrożeń dla środowiska
określa zakres i harmonogram działań niezbędnych do usunięcia przyczyn
i skutków stwierdzonych zagrożeń dla środowiska
wstrzymuje użytkowanie składowiska odpadów w razie niedopełnienia przez zarządzającego składowiskiem odpadów obowiązków określonych
w ustawie

5. Na mocy ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców
w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej
i opłacie depozytowej (Dz. U. Nr 63, poz. 639, t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1903, 2361):
przyjmuje od prowadzących odzysk lub recykling egzemplarze dokumentów potwierdzających odrębnie odzysk i odrębnie recykling wystawionych na wniosek przedsiębiorcy lub organizacji przekazujących odpady do odzysku
i recyklingu

6. Na mocy ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o międzynarodowym przemieszcaniu odpadów (Dz. U. Nr 124 poz. 859, t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1792):

sprawuje kontrolę nad prawidłowością gospodarki odpadami będącymi przedmiotem międzynarodowego obrotu odpadami, w szczególności
w miejscach ich pochodzenia i przeznaczenia

7. Na mocy ustawy z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych
z eksploatacji (Dz. U. Nr 25, poz. 202, t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 2056):
sprawdza funkcjonowania instalacji i urządzeń służących do demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji przed wydaniem pozwolenia
na wytwarzanie odpadów
kontroluje każdą stację demontażu co najmniej raz w roku.

8. Na mocy ustawy z dnia 11.09.2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym
i elektronicznym (Dz. U. 2015 poz. 1688, t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1893, 2361, z 2021 r. poz. 2151):
co najmniej raz w roku przeprowadza kontrolę zakładu przetwarzania
sporządza i przekazuje Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska, zbiorczą informację o wynikach kontroli, za poprzedni rok kalendarzowy

9. Na mocy ustawy z dnia 15 maja 2015 r. o substancjach zubożających warstwę ozonową oraz o niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych (Dz.U. 2015 poz. 881, t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 2065) upoważnia go:
w zakresie sprawowanego nadzoru przestrzegania przepisów dotyczących substancji kontrolowanych do:
przeprowadzania kontroli używania i obrotu substancjami kontrolowanymi przez podmiot oraz kontroli używania i obrotu produktami, urządzeniami i instalacjami zawierającymi substancje kontrolowane;
dokonywania okresowych ocen stanu przestrzegania przepisów dotyczących substancji kontrolowanych;
wymierzania kary pieniężnej za produkcję substancji kontrolowanych, przywóz, wywóz lub wprowadzanie do obrotu wbrew zakazom wynikającym z przepisów dotyczących substancji kontrolowanych,
bez wymaganego pozwolenia albo z naruszeniem jego warunków
Wymierza karę pieniężną za produkcję, przywóz, wywóz lub wprowadzanie do obrotu produktów, urządzeń i instalacji zawierających substancje kontrolowane wbrew zakazom wynikającym z przepisów dotyczących substancji kontrolowanych

10. Ponadto w świetle ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (Dz. U. 2017 poz. 1566, t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 2233, 2368) wykonuje on kontrolę ochrony wód przed zanieczyszczeniem, kontrolę jakości wód przeznaczonych do bytowania ryb, skorupiaków i mięczaków w warunkach naturalnych oraz kontrolę stężeń azotanów w wodach wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych.

Państwowa Inspekcja Sanitarna
Państwowa Inspekcja Sanitarna jest powołana do realizacji zadań z zakresu zdrowia publicznego, w szczególności poprzez sprawowanie nadzoru nad warunkami:
higieny środowiska,
higieny pracy w zakładach pracy,
higieny radiacyjnej,
higieny procesów nauczania i wychowania,
higieny wypoczynku i rekreacji,
zdrowotnymi żywności, żywienia i produktów kosmetycznych,
higieniczno-sanitarnymi, jakie powinien spełniać personel medyczny, sprzęt oraz pomieszczenia, w których są udzielane świadczenia zdrowotne
– w celu ochrony zdrowia ludzkiego przed niekorzystnym wpływem szkodliwości i uciążliwości środowiskowych, zapobiegania powstawaniu chorób, w tym chorób zakaźnych i zawodowych.
Zgodnie z ustawą z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (t.j. Dz. U. z 2021 poz. 195), podlega ministrowi właściwemu do spraw zdrowia. Inspekcja kierowana jest przez Głównego Inspektora Sanitarnego będącego centralnym organem administracji rządowej. Zadania Państwowej Inspekcji Sanitarnej wykonują następujące organy: Główny Inspektor Sanitarny, państwowy wojewódzki inspektor sanitarny, jako organ rządowej administracji zespolonej w województwie; państwowy powiatowy inspektor sanitarny, jako organ rządowej administracji zespolonej w województwie; państwowy graniczny inspektor sanitarny dla obszarów przejść granicznych drogowych, kolejowych, lotniczych, rzecznych i morskich, portów lotniczych i morskich oraz jednostek pływających na obszarze wód terytorialnych. Państwowy inspektor sanitarny wykonuje zadania przy pomocy podległej mu stacji sanitarno-epidemiologicznej.
Główny Inspektor Sanitarny ustala ogólne kierunki działania organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz koordynuje i nadzoruje działalność tych organów. Zarządza również systemem wymiany informacji w ramach systemów wymiany informacji zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 17 października 2014 r. w sprawie systemów wymiany informacji w zakresie dotyczącym zadań Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U.2014.1474).
Uprawnienia inspekcji sanitarnej związane są głównie z przeciwdziałaniem takim naruszeniom prawa, w wyniku których dochodzi do sytuacji stanowiącej zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi. Jednym z głównych zadań PIS jest m.in. bieżący nadzór sanitarny w zakresie kontroli przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne, w szczególności dotyczących higieny środowiska, a zwłaszcza wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, powietrza w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi, gleby, wód i innych elementów środowiska w zakresie ustalonym w odrębnych przepisach.
Do zakresu działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej w dziedzinie zapobiegawczego nadzoru sanitarnego należy w szczególności:
opiniowanie projektów planów zagospodarowania przestrzennego województwa, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
uzgadnianie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych;
uzgadnianie dokumentacji projektowej pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych dotyczących: a) budowy oraz zmiany sposobu użytkowania obiektów budowlanych, statków morskich, żeglugi śródlądowej i powietrznych, b) nowych materiałów i procesów technologicznych przed ich zastosowaniem w produkcji lub budownictwie.

Zadania i kompetencje wojewody
Z dniem 1 stycznia 2008 r., w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o zmianie niektórych ustaw w związku ze zmianami w podziale zadań i kompetencji administracji terenowej nastąpił nowy podział kompetencji pomiędzy główne organy ochrony środowiska w województwie – tzn. wojewodę oraz marszałka województwa.

Ustawa z dnia 29 lipca 2005 roku o zmianie niektórych ustaw w związku ze zmianami w podziale zadań i kompetencji administracji terenowej (Dz. U. Nr 175, poz. 1462) odebrała wojewodzie większość przypisanych mu dotychczas zadań i uprawnień z zakresu ochrony środowiska, przekazując je Marszałkowi województwa.

Generalnie należy stwierdzić, iż większość zadań związanych z ochroną środowiska, a wynikających z przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach i Prawa wodnego – znalazło się z dniem 1 stycznia 2008 r. w kompetencji marszałka województwa i innych organów wojewódzkiej administracji samorządowej (sejmiku i Zarządu województwa).

Zgodnie z art. 22 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie Dz. U. 2009 Nr 31 poz. 206 t.j. Dz. U. 2022 poz. 135 Wojewoda jako przedstawiciel Rady Ministrów odpowiada za wykonywanie polityki Rady Ministrów w województwie, a w szczególności:
dostosowuje do miejscowych warunków cele polityki Rady Ministrów oraz, w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych ustawach, koordynuje i kontroluje wykonanie wynikających stąd zadań;
zapewnia współdziałanie wszystkich organów administracji rządowej i samorządowej działających w województwie i kieruje ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia oraz zagrożeniom środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich, a także zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków, na zasadach określonych w odrębnych ustawach;
dokonuje oceny stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa, opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy;
wykonuje i koordynuje zadania w zakresie obronności i bezpieczeństwa państwa oraz zarządzania kryzysowego, wynikające z odrębnych ustaw;
przedstawia Radzie Ministrów, za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji publicznej, projekty dokumentów rządowych w sprawach dotyczących województwa;
wykonuje inne zadania określone w odrębnych ustawach oraz ustalone przez Radę Ministrów i Prezesa Rady Ministrów

Ponadto Wojewoda jest zwierzchnikiem rządowej administracji zespolonej w województwie i niezespolonej, w tym regionalni dyrektorzy ochrony środowiska.
W Podlaskim Urzędzie Wojewódzkim powołany jest Wydział Rolnictwa i Środowiska, do którego zadań z zakresu ochrony środowiska należy między innymi:
– współdziałanie z Wojewódzką Inspekcją Ochrony Roślin i Nasiennictwa w sprawie realizacji zadań Inspekcji, w tym zwalczania szkodliwych organizmów kwarantannowych,
– kontrola realizacji zadań w zakresie wydawania zakazu hodowli lub dopuszczenia do hodowli pszczół określonych linii,
– koordynowanie i realizowanie zadań w zakresie komisyjnego szacowania strat w gospodarstwach rolnych i działach specjalnych produkcji rolnej, w których wystąpiły szkody spowodowane przez niekorzystne warunki atmosferyczne tj. susze, grad, deszcz nawalny, ujemne skutki przezimowania, przymrozki wiosenne, powódź, huragan, piorun, obsunięcie się ziemi lub lawinę, w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich oraz występowanie na ich podstawie z wnioskami do właściwego ministra o zabezpieczenie środków finansowych,
– udzielanie dotacji spółkom wodnym na zadania statutowe oraz nadzór nad ich wykorzystaniem,
– uzgadnianie decyzji Wód Polskich rozstrzygających w sprawach o wykonaniu urządzeń melioracyjnych na koszt Skarbu Państwa,
– współpraca z samorządem województwa w zakresie przygotowywania wniosków i pozyskiwania środków na pomoc techniczną i gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi,
– przygotowywanie propozycji, opinii i uwag do projektów nowych programów inicjowanych w ramach regionalnych programów operacyjnych,
– opiniowanie projektów planów postępowania na wypadek planowanego wprowadzenia zamkniętego użycia GMM (rozumie się przez to poddawanie mikroorganizmów modyfikacji genetycznej lub prowadzenie hodowli komórkowej GMM, ich magazynowanie, transport w obrębie zakładu inżynierii genetycznej, niszczenie, usuwanie lub wykorzystywanie w jakikolwiek inny sposób, podczas których są stosowane zabezpieczenia w celu skutecznego ograniczenia kontaktu GMM z ludźmi lub środowiskiem oraz zapewnienia wysokiego poziomu ich ochrony. zaliczanego do III lub IV kategorii,
– przeprowadzanie kontroli wykonywania przez organy samorządu terytorialnego i inne podmioty zadań z zakresu administracji rządowej, wynikających z ustaw bądź zawartych porozumień, w zakresie określonym działami administracji rządowej: gospodarka wodna, rolnictwo, rozwój wsi (bez scalania i wymiany gruntów, gleboznawczej klasyfikacji gruntów oraz podziału i rozgraniczenia nieruchomości na obszarze wsi), rybołówstwo, rynki rolne, środowisko,
– ustanawianie, w drodze aktu prawa miejscowego, stref ochronnych ujęć wody obejmujących tereny ochrony bezpośredniej i tereny ochrony pośredniej,
– ustanawianie na wniosek Wód Polskich, w drodze aktu prawa miejscowego, obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych,
– prowadzenie bazy danych w zakresie stref ochronnych ujęć wodnych i obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych,
– uzgadnianie projektu planu przeciwdziałania skutkom suszy, przygotowanego przez Wody Polskie,
– uczestnictwo w komitecie konsultacyjnym, jako zespole opiniodawczo-doradczym, powołanym przez prezesa Wód Polskich,
– opiniowanie projektów planu gospodarowania wodami na obszarze dorzeczy, opracowanych przez Wody Polskie,
– przyjmowanie, na wniosek Wód Polskich, w drodze aktu prawa miejscowego, planów utrzymania wód,
– uzgadnianie, w zakresie właściwości wydziału, programów planowanych inwestycji w gospodarce wodnej, sporządzanych przez Wody Polskie,
-w zakresie łowiectwa, kontrola realizacji przepisów ustawy Prawo łowieckie, w szczególności w zakresie: ochrony zwierzyny, zwalczania kłusownictwa i wszelkiego szkodnictwa łowieckiego, zwalczania przestępstw i wykroczeń,
Wojewoda powołuje i nadzoruje Państwową Straż Łowiecką i Państwową Straż Rybacką.

Natomiast zadania Wydziału Architektury i Budownictwa w zakresie zagospodarowania przestrzennego są następujące:
– współudział w kształtowaniu polityki przestrzennej państwa w województwie poprzez opracowywanie wniosków do planu zagospodarowania przestrzennego województwa, wynikających z rządowej polityki regionalnej i programów rządowych,
– opiniowanie projektu planu zagospodarowania przestrzennego województwa pod względem wymogów formalno-prawnych dotyczących niezbędnego zakresu i formy planu, określonych w przepisach wykonawczych do ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym,
– opracowywanie wniosków do studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, wynikających z rządowej polityki regionalnej i programów rządowych,
– uzgadnianie projektów studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, w zakresie zgodności z ustaleniami programów sporządzanych przez ministrów i centralne organy administracji rządowej, służących realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu krajowym,
– wzywanie gmin do uchwalenia lub zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego w przypadkach, o których mowa w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym,
– sporządzanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i wydawanie zarządzeń zastępczych w przypadku określonym w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym,
– opracowywanie wniosków do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, wynikających z rządowej polityki regionalnej i programów zadań rządowych,
– uzgadnianie projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w zakresie zgodności z zadaniami rządowymi zawartymi w programach sporządzanych przez ministrów i centralne organy administracji rządowej, służących realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu krajowym,
– opiniowanie w zakresie zgodności z prawem, uchwał uchwalających studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego i plan zagospodarowania przestrzennego województwa,
– wydawanie postanowień w sprawie stwierdzenia zgodności z prawem warunków zabudowy i zagospodarowania terenu przedkładanych przez wójtów, burmistrzów lub prezydentów miast w trybie przepisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym,
– wydawanie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz decyzji o warunkach zabudowy w odniesieniu do terenów zamkniętych,
– uzgadnianie, w zakresie zadań rządowych, decyzji o warunkach zabudowy wydawanych przez wójtów, burmistrzów lub prezydentów miast w trybie przepisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym,
– wzywanie wójtów, burmistrzów lub prezydentów miast do wydawania decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu krajowym lub wojewódzkim w sytuacjach określonych w przepisach ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym,
– prowadzenie rejestru wydanych decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego na terenach zamkniętych,
– rozpatrywanie, na podstawie art. 229 Kpa, skarg dotyczących zadań lub działalności organów samorządu gminnego, powiatowego i województwa w zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego,
– prowadzenie, jako organ I instancji, postępowania administracyjnego w sprawach dotyczących ustalenia lokalizacji linii kolejowych o znaczeniu państwowym, na wniosek PKP PLK S.A. lub właściwej jednostki samorządu terytorialnego, w trybie i na zasadach określonych w ustawie o transporcie kolejowym,
– wydawanie decyzji o ustaleniu lokalizacji regionalnej sieci szerokopasmowej w odniesieniu do zamierzenia inwestycyjnego na terenie województwa, w trybie i na zasadach określonych w ustawie o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych,
– wydawanie opinii do wniosku inwestora o ustalenie lokalizacji regionalnej sieci szerokopasmowej w zakresie zadań rządowych służących do realizacji inwestycji celu publicznego, o których mowa w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
– w odniesieniu do terenów nieobjętych planami zagospodarowania przestrzennego,
– wprowadzanie obszaru udokumentowanego złoża kopaliny albo obszaru udokumentowanego kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i wydawanie w tej sprawie zarządzenia zastępczego, w przypadku określonym w ustawie Prawo geologiczne i górnicze,
– opiniowanie, w zakresie zgodności z prawem, uchwał w sprawie zasad i warunków sytuowania obiektów małej architektury, tablic reklamowych i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń, ich gabarytów, standardów jakościowych oraz rodzajów materiałów budowlanych z jakich mogą być wykonane,
– opiniowanie, w zakresie zgodności z prawem, uchwał w sprawie audytu krajobrazowego,
– wydawanie decyzji o ustaleniu lokalizacji strategicznej inwestycji w zakresie sieci elektroenergetycznej przesyłowej,
– opiniowanie projektu gminnego programu rewitalizacji w zakresie zgodności z zadaniami rządowymi służącymi realizacji celu publicznego określonego w art. 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami;
– wydawanie decyzji o ustaleniu lokalizacji w zakresie terminalu w odniesieniu do zamierzenia inwestycyjnego na terenie województwa, w trybie i na zasadach określonych w ustawie o inwestycjach w zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu.

Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, zwane dalej „Wodami Polskimi” jest od 1 stycznia 2018 roku głównym podmiotem odpowiedzialnym za krajową gospodarkę wodną. Wody Polskie działają na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne (Dz. U. poz. 1566 i 2180, t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2033, 2368, z 2022 r. poz. 88)), oraz statutu nadanego Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 28 grudnia 2017 r. (Dz.U. 2017 poz. 2506).
Wody Polskie są państwową osobą prawną (art. 9 pkt 14 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych Dz.U. z 2016 r. poz. 1870, z późn. zm.) w skład której wchodzą następujące jednostki organizacyjne:
– Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej z siedzibą w Warszawie;
– 11 Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej (RZGW) z siedzibami w Białymstoku, Bydgoszczy, Gdańsku, Gliwicach, Krakowie, Lublinie, Poznaniu, Rzeszowie, Szczecinie, Warszawie i Wrocławiu;
– 50 Zarządów Zlewni;
– 330 Nadzorów Wodnych.
Wody Polskie reprezentują Skarb Państwa oraz wykonują prawa właścicielskie Skarbu Państwa w stosunku do śródlądowych wód płynących, wód podziemnych oraz do gruntów pokrytych śródlądowymi wodami płynącymi.
W Państwowym Gospodarstwie Wodnym Wody Polskie na wszystkich szczeblach struktury działają trzy podstawowe piony merytoryczne:
– Pion ochrony przed powodzią i suszą,
– Pion usług wodnych,
– Pion zarządzania środowiskiem wodnym.
Pion zarządzania środowiskiem wodnym zajmuje się sprawami związanymi przede wszystkim z wdrażaniem dyrektyw unijnych, takich jak tzw. Ramowa Dyrektywa Wodna, dyrektywa w zakresie ochrony wód morskich, dyrektywa w zakresie oczyszczania ścieków komunalnych czy Dyrektywa Azotanowa. Ponadto pion prowadzi sprawy związane z obszarami chronionymi, takimi jak NATURA 2000. Również w tym pionie prowadzony jest System Informatyczny Gospodarki Wodnej.

Zakres zadań pionu zarządzania środowiskiem wodnym obejmuje w szczególności:

1. realizację zadań związanych z wdrażaniem dyrektywy 2000/60/WE ustanawiającej ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (ramowa dyrektywa wodna), w tym przygotowanie projektów planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy;

2. koordynację realizacji dyrektywy 91/271/EWG dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych (dyrektywa ściekowa) oraz uzgadnianie wyznaczania aglomeracji;

3. współpracę w zakresie monitoringu wód wymaganego przez ramową dyrektywę wodną oraz w zakresie oceny stanu jednolitych części wód, w tym z właściwymi organami realizującymi te zadania;

4. współpracę w realizacji zadań wynikających z dyrektywy 2008/56/WE ustanawiającej ramy działań wspólnoty w dziedzinie polityki środowiska morskiego (dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej);

5. współpracę w zakresie dyrektywy 91/676/EWG dotycząca ochrony wód przed azotanami pochodzenia rolniczego (dyrektywa azotanowa);

6. prowadzenie postępowań w zakresie wydawania ocen wodnoprawnych;

7. prowadzenie spraw związanych z obszarami „Natura 2000,,/w tym także zarządzanie obszarami chronionymi oraz identyfikację ekosystemów zdegradowanych przez eksploatację zasobów wodnych i planowanie przedsięwzięć związanych z ich odbudową;

8. prowadzenie spraw związanych z zarządzaniem jednolitymi częściami wód powierzchniowych i jednolitymi częściami wód podziemnych, w tym koordynację i realizację zadań mających służyć osiągnięciu wskazanych celów;

9. prowadzenie spraw z zakresu opiniowania i realizacji zamierzeń dotyczących ochrony przyrodniczych walorów środowiska wodnego;

10. planowanie i analizę przedsięwzięć związanych z odbudową ekosystemów zdegradowanych przez eksploatację zasobów wodnych;

11. weryfikację wpływu istniejących urządzeń wodnych i udzielonych zgód wodnoprawnych na warunki bytowania i wędrówki gatunków zwierząt wodnych;

12. sporządzanie wykazu inwestycji oraz działań, które mogą spowodować nieosiągnięcie dobrego stanu wód lub pogorszenie dobrego stanu wód;

13. współpracę z innymi pionami w zakresie uwarunkowań przyrodniczych podejmowanych przedsięwzięć;

14. opracowywanie i opiniowanie ocen oddziaływania na środowisko i współpracę w tym zakresie z właściwymi podmiotami;

15. współpracę z organami ochrony środowiska;

16. prowadzenie dialogu z organizacjami pozarządowymi, w tym z organizacjami wędkarskimi;

17. koordynację działań państwowej służby hydrogeologicznej (PSH) oraz państwowej służby hydrologiczno-meteorologicznej (PSHM);

18. prowadzenie Systemu Informacyjnego Gospodarowania Wodami (SIGW);

19. prowadzenie inwestycji w zakresie działania pionu.

Zgodnie z art. 14 ustawy prawo wodne organami właściwymi w sprawach gospodarowania wodami są:
minister właściwy do spraw gospodarki wodnej;
minister właściwy do spraw żeglugi śródlądowej;
Prezes Wód Polskich;
dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej Wód Polskich.
dyrektor zarządu zlewni Wód Polskich;
kierownik nadzoru wodnego Wód Polskich;
dyrektor urzędu morskiego;
wojewoda;
starosta;
wójt, burmistrz lub prezydent miasta.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), powstał 1 lipca 1989 r. w okresie zmian ustrojowych Polski, a jego celem jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasięgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zadań lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska i gospodarki wodnej.
Narodowy Fundusz oferuje pożyczki, dotacje oraz inne formy dofinansowania projektów realizowanych m.in. przez samorządy, przedsiębiorstwa, podmioty publiczne, organizacje społeczne a także osoby fizyczne. W sektorze finansów publicznych Narodowy Fundusz jest również największym w Polsce partnerem międzynarodowych instytucji finansowych w obsłudze środków zagranicznych przeznaczonych na ochronę środowiska.
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej jest państwową osobą prawną finansującą ochronę środowiska i gospodarkę wodną w zakresie określonym w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska.
Dofinansowanie przedsięwzięć odbywa się przez udzielanie: oprocentowanych pożyczek, dotacji, dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych, dokonywanie częściowych spłat kapitału kredytów bankowych, dopłaty do oprocentowania lub ceny wykupu obligacji, dopłaty do demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji.
Podstawą do przyjmowania i rozpatrywania wniosków o dofinansowanie w Narodowym Funduszu są programy priorytetowe, które określają m.in. formy i warunki dofinansowania oraz szczegółowe kryteria wyboru przedsięwzięć. Zarządzanie finansami NFOŚiGW przez programy priorytetowe gwarantuje transparentny, obiektywny i bezstronny proces przyznawania dofinansowania. Listę priorytetowych programów NFOŚiGW zatwierdza corocznie Rada Nadzorcza NFOŚiGW.
Lista priorytetowych programów Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na 2021 rok
Adaptacja do zmian klimatu i ochrona wód przed zanieczyszczeniami,
Racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona ziemi
Sprawiedliwa transformacja
Zeroemisyjny system energetyczny
Dobra jakość powietrza
Zeroemisyjny transport
Różnorodność biologiczna, edukacja i monitoring środowiska
Zadania i projekty horyzontalne.
Szczegółowe programy wsparcia na stronie: https://www.gov.pl/web/nfosigw/organizacja-i-dzialalnosc

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska w Białymstoku

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Białymstoku jest instytucją wchodzącą w skład polskiego systemu finansowania ochrony środowiska, samorządową osobą prawną , działającą w oparciu o ustawę Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku. Jest partnerem dla samorządów lokalnych, jednostek systemu oświaty, państwowych jednostek budżetowych, przedsiębiorców, organizacji pozarządowych.
WFOSiGW w Białymstoku finansuje zadania z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej, które są zgodne z kierunkami polityki ekologicznej państwa oraz województwa podlaskiego, oferując różnorodne formy pomocy finansowej. Celem dofinansowania działań jest poprawa stanu środowiska, ochrona ekosystemów i zachowanie bioróżnorodności w województwie podlaskim.
Informacje o Funduszu na stronie: https://wfosigw.bialystok.pl/
Gminne i Powiatowe Fundusze Ochrony Środowiska

Obok Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkich funduszach ochrony środowiska i gospodarki wodnej, działają powiatowe i gminne fundusze ochrony środowiska.

Środki gminnych funduszy ochrony środowiska przeznacza się m.in. na:
• edukację ekologiczną oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady zrównoważonego rozwoju;
• wspomaganie realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska;
• wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz badań stanu środowiska, a także systemów pomiarowych zużycia wody i ciepła;
• wspomaganie systemów gromadzenia i przetwarzania danych związanych z dostępem do informacji o środowisku;
• przedsięwzięcia związane z ochroną przyrody, w tym urządzanie i utrzymanie terenów zieleni, zadrzewień, zakrzewień oraz parków;
• przedsięwzięcia związane z ochroną powietrza i z ochroną wód;
• wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc przy wprowadzaniu bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii;
• wspieranie działalności związanej z wytwarzaniem biokomponentów i biopaliw ciekłych,
• wspieranie ekologicznych form transportu;
• działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpośrednio oddziałujące na stan gleby, powietrza i wód, w szczególności na prowadzenie gospodarstw rolnych produkujących metodami ekologicznymi położonych na obszarach szczególnie chronionych na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody;
• inne zadania ustalone przez radę gminy, służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju, w tym na programy ochrony środowiska.
Środki finansowe będące w dyspozycji powiatowych funduszy ochrony środowiska przeznacza się prawie na te same cele co środki funduszy gminnych, a ponadto na prowadzenie obserwacji terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi oraz terenów, na których występują te ruchy a także na inne zadania ustalone, przez radę powiatu, służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju, w tym na programy ochrony środowiska.
Działalność, która może być wspierana środkami pochodzącymi z gminnych i powiatowych funduszy ochrony środowiska, może być finansowana przez przyznawanie dotacji.